— Нам трэба ўсю ноч малiцца, — прамовiў Антось.

I яны рушылi ў бок вёскi.

Ля хаты дзядзькi Адася Маруся развiталася i пайшла спаць.

Галя прапанавала Анатолю пайсцi да яе.

— Людзi смяюцца, што я то ў палатцы начую, то ў Адася, — сказала яна. Хопiць дзьмуцца на мяне. Я табе дарую тое, што ты з Марусяй абдымаўся…

— Я з ёю не абдымаўся! — раўнуў на яе Анатоль. — Мне раўнiвая жонка не патрэбна!

I скiраваў у двор.

Гайва стаяла памiж Мiколам i Алесем i смяялася.

— Галя, пойдзем начаваць да дзядзькi? — жартавала яна.

Тая, развiтаўшыся, пайшла дахаты адна.

— Ну што ж, — Гайва горда ўзняла галаву, — iдзiце, хлопцы, сабе спiце! А я пагуляю… Адна… Вось Алесiк не пацалаваў мяне, значыць, не кахае…

Мiкола тым часам цмокнуў дзяўчыну ў шчаку. Яна засмяялася.

— Да пабачэння! — скрывiўшы вусны, прамовiў Алесь i пайшоў ад iх.

Гайва сцiхла. Ёй стала крыўдна i адначасова сорамна. Яна памкнулася была пабегчы за Алесем, але не рашылася.

— Хлопцы, iдзiце ў хату! — загадаў Антось. — Я правяду Гайву, мне трэба з ёю пагаварыць…

Анатоль стомлена паплёўся за Мiколам да дзвярэй.

Калi падышлi да хаты дзеда Ўладыморыка, Антось стаў насупраць Гайвы i прамовiў:

— Памятай, у цябе брат вялiкi чалавек, князь, дырэктар фiрмы, а ты пустая i дурная… Цябе нiколi не пакахае нiводзiн хлопец, бо ты кiдаешся iмi, зневажаеш. Табе здаецца, што ты — каралева, а на самай справе — дзяўчынка на ноч… Так, хто першы пацалуе!..

Гайва з размаху стукнула яго па твары.

— Дзякуй, — пацёр шчаку Антось. — Можа, паразумнееш! Другi табе праўду нiколi не скажа, а выкарыстае тваё глупства ў сваiх мэтах… Хлопцы любяць дурненькiх, без гонару, пустых, як збанок той, што валяецца ў дзеда Ўладыморыка ля сабачай будкi…

Горкiмi здавалiся першыя яблыкi, горкiмi былi малiны i ўвесь свет для Зоськi, асаблiва калi яна падыходзiла да люстэрка. Увесь яе твар быў пабiты прышчамi. Хоць i працавала яна бiблiятэкаркай пасля заканчэння тэхнiкума, хоць i кнiжкi цiкавыя чытала i шмат ведала, але нiводзiн з хлопцаў нiколi не запрашаў яе да танцаў. Вось i Матрунiн Алесь. Хутка будзе настаўнiкам у iхняй школе. Цiкавы i добры хлопец, заўсёды ёсць з iм аб чым пагаварыць, а як танцы, дык мiма праходзiць.

Зоська нашчыпала цыбулi ў боршч i памкнулася ўжо iсцi ў хату, як праз плот яе гукнула жанчына ў ружовым халаце. Гэта была госця дзядзькi Рыгора.

— У цябе памада для губ ёсць, прыгажуня? — папыталася ў яе жанчына. — Нясi мне сюды!

Зоська паслухмяна пайшла ў хату i прынесла.

— Завi мяне Соф'я, — сказала жанчына, малюючы вусны. — На каву не хочаш мяне запрасiць?

— Хадземце, — сцiпла адказала Зоська.

Соф'я ўладкавалася на стуле i чакала, пакуль дзяўчына згатуе пiтво. Затым, адсёрбваючы гарачую каву, мовiла:

— Дапамажы мне ў адной справе. Трэба дзядзьку Рыгора прычараваць… А ў цябе ёсць хлопец? — зыркнула на яе вачыма, згледзела на падваконнiку сшытак, разгарнула. — Ой, Алесь, Алесь… Вершы яму пiшаш? Давай i Алеся твайго прычаруем, га?

— Не, мне не трэба! — адмовiлася Зоська.

— Тады дазволь люстэркам тваiм, тым, вялiкiм, што ў калiдоры, пакарыстацца. Мне трэба зараз. На сенавал яго мне аднясi!

— А самi вы не можаце? — павысiла голас Зоська. — Я ж вам не рабыня!

— Не пiшчы, казяўка! — скрывiлася Соф'я. — Маё каханне вышэй за вас усiх! Усе вы — нiкчэмнасць!

Яна зняла са сцяны люстэрка i пайшла з iм на сенавал да Рыгора.

— Свечкi будзеце палiць? — крыкнула ёй услед Зоська. — Хлеў не спалiце.

Соф'я палезла ў кiшэню халата i выцягнула адтуль маленькую кнiжачку, на вокладцы якой быў намаляваны д'ябал i розныя незразумелыя знакi.

— Чорная магiя, дурнiца! — скрывiла вусны Соф'я. — Будзеце мяне баяцца ўсе як агню!

I палезла па драбiнах на гарышча ў хляве.

Зоська спужана лыпала вачыма, затым пабегла, замкнула сваю хату i накiравалася ў двор бабы Сашы.

Старая пякла аладкi. Запрасiла Зоську пачаставацца. Тая расказала бабцы аб усiм, што здарылася.

— Трэба Ўладыморыка паклiкаць, пайшлi! — знайшлася бабка Саша.

I яны заспяшалiся да дзеда. Дома быў Вайдаш. Ён прыветлiва сустрэў бабку i Зосю, прапанаваў сядаць, пачаставаў мёдам, а сам пайшоў у сад за дзедам. Уладыморак выслухаў iхнi аповяд, i яны ўсе, разам з Вайдашам, вырашылi пайсцi да Рыгора. Таго дома не аказалася. Аўдоцця, якая ведала ўсе вясковыя навiны, сказала, што Рыгор яшчэ ўчора вечарам паехаў у горад. Тады яны пайшлi да хлява. Раптам дзверы самi расчынiлiся, падняўся буран, раскiдаў па двары сена, закружыўся вiхор… Страшэнны крык пачуўся з хлява… Калi ўсё сцiхла, Вайдаш, пачакаўшы крышку, падняўся на гарышча. Тое, што ён убачыў, прымусiла яго здрыгануцца. Цела Соф'i нейкiм дзiўным чынам было рассечана на дзве часткi, якiя знаходзiлiся па розных баках вялiкага люстэрка…

Залацiстыя купалы i зялёныя сцены велiчна паўсталi перад Аленкай, калi яна, пасля наведвання магiлы бабулькi, прыйшла ў Жыровiцкi манастыр. Утульнасць, спакой i цiшыня ўладарылi тут. Ступiла за зялёныя вароты — i адкрыўся ёй другi свет, невядомае дагэтуль жыццё… Iшла Аленка сюды ўжо, каб застацца… Тут усё прачынаецца рана. Аленка паспела да ранiшняй службы. Пазнала сваiх сясцёр — замкнутая, маўклiвая сястра Марыя. На вiд ёй год васемнаццаць. Жывая, усмешлiвая Стэфанiя, год дваццацi. У яе было першае каханне, вяселле. А з войска ён вярнуўся не да яе… Каханне — падман. Гануля — прыгожая, гнуткая. У жыццi не знайшла сябе. Лёс не даў збыцца яе планам i марам. Цяпер усё суцяшэнне — у Богу. Вольга нiяк не зразумее, чаму навокал так шмат злых людзей, таму знайшла прытулак у Бога. Горкае расчараванне ў людзях прывяло сюды i Кацярыну. Загiнулi ў аварыi родныя Святланы i Алены. За грахi бацькоў-п'янiц прыйшла малiцца Таццяна. Так i не ўладкавалiся ў жыццi Дар'я i Iрына. Такi лёс манашак i старэйшых. Зараз усе сёстры моляцца за жывых сваякоў i памерлых…

Аленка прайшла да карпусоў духавенства, знайшла пакой матушкi iгуменнi i папрасiла прыняць яе. Выслухаўшы аповяд дзяўчыны, яе жаданне пайсцi ў манастыр, матушка сказала:

— Дзiця маё, але ў цябе ў мiру ёсць хворы бацька. Хто яго дагледзiць? Сама ж казала, што мацi паехала да другога. Можна выконваць усе патрабаваннi манаскiя ў мiру. I нават патрэбна. Гэта будзе твой першы послух — выходжваць бацьку аж да самай ягонай смерцi. Жыццё манаскае ёсць жыццё па евангельскiх запаведзях, якiя нам даў Хрыстос, Збавiцель наш. I запавядаў гэта ўсiм без выключэння. Калi табе па душы жыццё манаскае — будзь манахiняй, калi ты прызваная Богам служыць у мiру, то заставайся там. Хвалiць Госпада можна ўсюды, аберагаючы ў душы сваёй, у сэрцы сваiм, падпарадкоўваючыся законам Божым. Манах — гэта той, хто прытрымлiваецца запаведзяў. Манах ёсць той, у каго цела ачышчанае, чыстыя вусны i розум прасветлены, хто, смуткуючы i хварэючы, заўсёды памятае i думае пра смерць — i ў сне, i ў час малiтвы i працы. Манах — бездань пакорлiвасцi, у якой ён утапiў усякага злога духа. Вера наша выражаецца ў размове i даверлiвасцi да Бога, размова — ёсць малiтва. Вера стрымлiвае эгаiзм, дае чалавеку свабоду i спакой, дабрыню. Iспыты i смуткi непазбежныя ў жыццi — яны правяраюць нашу веру. Смутак упэўнiвае нас у тым, як недаўгавечны радасцi зямныя, мiрскiя… Што трэба рыхтавацца да больш дасканалага, вечнага жыцця — у свеце Гасподнiм, духоўным, нябачным для нас цяпер…

Матушка iгумення ўзяла ў рукi тоўстую кнiгу "Жыццё святых" i цiха мовiла:

— Многiя лiчаць манашак дзiвачкамi, маўляў, як гэта яны жывуць без мужчын, без сям'i. Але ж мэта жыцця i сэнс не ў гэтым…

Твар у матушкi чысты, здаецца — свецiцца. Вочы — вялiкiя, разумныя.

— Iдзi пакуль, пажывi ў мiру, — параiла ёй матушка, — правер веру сваю, дагледзь бацьку. Толькi аберагай чысцiню цела i душы… Можа, табе знойдзецца добры хрысцiянiн, вернiк… Вось паслухай пра святую мучанiцу Людмiлу…

Матушка разгарнула кнiгу i прачытала:

— Людмiла была родам з Сербii, дачка князя. Выйшла замуж за князя чэшскага. У той час чэшскi народ быў яшчэ не хрышчаны. Пасля шлюбу князь i яго жонка даведалiся пра Хрыста, пра Бога адзiнага — i прынялi хрышчэнне. Пабудавалi цэрквы. Запрасiлi ў iх святароў. У iх было тры сыны i адна дачка. У хуткiм часе муж Людмiлы памёр. Княжна смуткавала i суцяшала сябе ў малiтве, раздавала бедным мiласцiну. Нявестка ж узненавiдзела свякруху-хрысцiянку i вырашыла загубiць яе. Яна падаслала бандытаў, i тыя забiлi Людмiлу. Ёй тады было шэсцьдзесят год. Усё сваё жыццё Людмiла пражыла як хрысцiянка, таму Гасподзь праславiў многiмi цудамi месца яе пахавання: кожную ноч над тым месцам з'яўлялiся свечкi i гарэлi ўсю ноч… Сын Людмiлы перанёс яе мошчы ў Прагу, дзе яны знаходзяцца i цяпер…