— Законаў турызму не ведаеш! — кiнуў Анатоль. — Кiраўнiк паходу заўсёды спiць у асобнай палатцы!
— I бярэ да сябе любую кралю? — засмяяўся Антось.
Сцяпан у гэты момант закончыў секчы дровы, але ў спрэчку не лез, моўчкi пачаў распальваць вогнiшча. Дарэмна чакала Iрэна, як ён на ўсё адрэагуе.
Праз сон Мiкола пачуў, як нехта закашляў на печы, глуха, па-старэчы. Спачатку ён падумаў, што гэта ягоны бацька. Працёр вочы i ўспомнiў, што ён не дома, а ў чужой хаце, у музеi. Навокал панавала цiшыня, нават у вушах звiнела. У маленькае акно свяцiла поўня. Мiкола глянуў на покуць. Там вiселi абразы, гарэла лампадка. "Якая лампадка? — падумаў ён. — Не было нiякай лампадкi вечарам!"
Надзiва светла было ў хаце. Бразнула клямка. Адчынiлiся i зачынiлiся дзверы ў пакой. Стукнулiся адзiн аб адзiн вiлачнiкi ля печы.
— Ай, Стэфка! — заварочаўся нехта на печы. — З самага ранку топчашся! Дай мне паспаць!
— Спiце, мама, спiце! — адказаў жаночы голас. — Казiк каня запрагае ў поле. Трэба нешта яму сабраць. Хутка дзецi прачнуцца!
Насцеж расчынiлiся дзверы з сяней. Пачулiся дзiцячы гоман, валтузня… Дробны пошчак маленькiх ножак па ўсёй хаце… Стук лыжак аб стол…
— Чэсiк! Не лезь першы па бульбу! — заверашчаў зычны дзявочы галасок.
Пачулiся цяжкiя крокi па хаце.
— Зноў аброць закiнулi! — абурыўся мужчынскi голас. — Стэфа! Налi ў слоiк кiслага малака. Духата зранку!
Мяккая вадкасць плёхнулася на дно пасудзiны…
Потым наступiла цiшыня. Некуды знiк месяц. Праз шчылiну адчыненых дзвярэй пранiк сноп цьмянага святла. На парозе застыў маленькi светлагаловы хлапчук з кучаравымi пышнымi валасамi.
— Тата! — радасна закрычаў ён i працягнуў да Мiколы рукi.
— Iдзi адсюль! — падаў нехта няветлiвы голас з печы. — Ужо пеўнi спяваюць!
Мiкола адчуў, што валасы на галаве становяцца дыбам. Праз нейкi момант пачуўся ранiшнi спеў першага пеўня…
— Баранавiцкi раён! — ускрыкнула Галя амаль на ўвесь аўтобус. — Зараз будуць Петкавiчы, радзiма першадрукара Iвана Фёдарава.
Анатоль таўкануў яе ў бок: "Маўчы, непрыстойна!", але яна не сунiмалася, павярнулася на сядзеннi назад, да сяброў, i паведамiла:
— А даведалiся, што ён быў з Беларусi, праз ягоны герб, якi знойдзены ў архiвах Кракава. Iван Фёдараў быў шляхцiц з роду Рагазоў…
Яна павярнулася да Анатоля, i ён шапнуў:
— Выйдзем у Баранавiчах — i адразу да маёй цёткi!
— Я хачу наведаць спачатку Пакроўскую царкву! — не пагадзiлася Галя. — У яе падвалах знаходзяцца мазаiчныя вiтражы, якiя рыхтавалi выдатныя майстры жывапiсу ў часы Рэчы Паспалiтай, расейскiя i беларускiя мастакi…
— Мне перад жанiцьбай вельмi важна, што скажа мая цётка пра цябе! — заявiў Анатоль. — А вiтражы пачакаюць!
— I сапраўды, у гараскопе правiльна сказана: усе Панны — прыдзiрлiвыя! адвярнулася ад яго Галя, але ўрэшце потым згадзiлася з Анатолем.
…Цётка Людвiка аказалася дзябёлай адзiнокай жанчынай, якая жыла ў цеснай аднапакаёвай кватэры. Яна запрасiла Анатоля з Галяй у вузкую кухню i, ледзь прасоўваючыся памiж ракавiнай, халадзiльнiкам i кухонным сталом, на ўсе лады расхвальвала Анатоля, войкала, завiхалася, збiраючы на стол. Анатоль запалiў, выпусцiўшы клубок сiвога дыму цётцы ў спiну.
— Хоць мужчынам запахла! — закрактала цётка Людвiка. — Люблю дым…
Галя ж напружана назiрала, як на канцы цыгарэты нагарае слупок попелу, i разважала, куды яго дзене Анатоль. Той павольна скiнуў яго на падлогу.
— Зноў, як бацька! — незадаволена шапнула яму Галя.
Анатоль строга глянуў на яе i пачаў есцi бульбу з салам. Цётка Людвiка прымасцiлася побач.
— А вы не будзеце снедаць з намi? — пацiкавiлася Галя.
— Я на дыеце, — паскардзiлася тая. — Сэрца балiць, нельга тлушчу ўжываць, малачко вось п'ю…
З'еўшы скварку, Анатоль зноў салодка зацягнуўся цыгарэтай.
— Ты паеш спачатку, а потым палi! — заўважыла Галя.
— Ты лепш раскажы, хто твае бацькi! — сказала цётка Людвiка. — Не хачу, каб наш Толечка трапiў у дрэнныя рукi!
— У мяне добрыя бацькi, — адказала Галя. — Калгаснiкi… А я — будучы бiблiятэкар.
— Ай! — аж ускочыла цётка. — Дык бiблiятэкары ж у выхадныя працуюць! А хто ж Толiчка накормiць?
— Зранку нагатую…
Цётка Людвiка падцiснула вусны i пачала прыбiраць са стала. Анатоль незнарок выпусцiў дым проста ў твар Галi.
— Фу! Надымiў! — паднялася тая з месца. — Пойдзем лепш у другi пакойчык, пагаворым…
— Ты глянь на яе! — пiснула цётка Людвiка, аж вусны яе затрэслiся. — Якая праява! Дым ёй замiнае!
I яна, цяжка дыхаючы, апусцiлася на крэсла. Анатоль хуценька паднёс ёй вады.
— Бр-р-р! — напiўшыся, выцiрала вусны тая. — Толiчак, не спадабалася мне твая паненка… У-ф-ф! Сэрца забалела… Не прыеду на тваё вяселле…
— Цётка Людвiка!.. — Анатоль паклаў ёй на плячо сваю руку. — Цётка Людвiка!..
— У-ф-ф! — уздыхнула яна. — Не, не прыеду, Толiчак!..
— Нам час iсцi ўжо, — маркотна вымавiў ён, сцiснуўшы цётчыну руку. Прабачце, калi што не так…
I кiнуў Галi, каб iшла на выхад. Сам рушыў за ёю.
— Толiчак! — усхапiлася цётка Людвiка i заспяшалася за iм, трымаючыся рукою за сэрца. — Прыязджай, прыязджай! Адзiн…
Той моўчкi кiўнуў на развiтанне. Ужо ў пад'ездзе накiнуўся на Галю:
— Чаму перад маiмi родзiчамi паводзiш сябе так, га?
— А што, я хiба ведала, што яна такая нелюдзiмая? — абурылася Галя. — Што я такога дрэннага сказала ёй? Выйсцi ў другi пакой — гэта абраза?
— Яна любiць мяне, а ты "надымiў", "пайшлi ад яго ў другi пакой"! Быццам грэбуеш мною!
— А што, я павiнна балдзець, як твая цётка, ад дыму тваiх цыгарэт? Можа, ты стукнеш яшчэ, дык мне i малiцца на цябе трэба будзе?
— Маўчы, калi сабралася замуж! Раней трэба было думаць, а цяпер кола закруцiлася — дарогi назад няма! — крыкнуў на яе Анатоль.
…Слонiм. Тутэйшы ансамбль Мiхаiла Клеафанса Агiнскага, брата вядомага музыканта… Iрэна правяла далонню па сцяне старога будынка, прытулiлася шчакою да халоднага каменя. Глянула ўверх — над ёй бяздоннае блакiтнае неба.
— Я хачу застацца тут, — прашаптала яна Аленцы. — Памерцi, каб нiколi не вяртацца ў горад, дзе ўсё напамiнае Янку i бацьку.
Яна пазiрала на Сцяпана, хоць была да яго абыякавая. Хлопец здаваўся працавiтым, але ўвесь час у паходзе маўчаў: не спрачаўся, нiчога не расказваў, нiкога не крыўдзiў i нi за каго не заступаўся…
— А можа, вось за такога i трэба выходзiць замуж? — разважала ўслых Iрэна. — На дзяўчат не звяртае ўвагi, значыць, жонцы здраджваць не будзе.
— Не кiдайся ў крайнасцi! — папярэдзiла яе Аленка.
— А што, ён цiхi, спакойны, — зазначыла Iрэна. — Я навучу яго сексу, i ён будзе ўдзячны мне за гэта, i нiколi яго не пацягне да другой, бо з другою яму не будзе так, як са мною. Я — суперзорка, так сказаў Янка.
— Выкiнь з галавы Янку i Сцяпана! — строга сказала Аленка. — Пайшлi, трэба яшчэ ў былым Слонiмскiм манастыры пабываць. А потым — у Жыровiчах, там жыве мая бабулька, там — мой любiмы манастыр…
— Хутчэй на аўтобус! — паклiкаў усiх Мiкола. — Да Жыровiч iдзе!
Галя памкнулася была iсцi за ўсiмi, але Анатоль пацягнуў яе за рукаў штармоўкi.
— Стойце! Усе назад! Тут некалькi кiламетраў, а прыгажосць якая! Пойдзем пехам…
— Iсцi да такога месца адна асалода! — падтрымала Аленка. — Анатоль праўду кажа: раней паломнiкi да святых месцаў пешшу хадзiлi.
…З левага боку вiднеўся на ўзгорку зялёны лес. Жоўтае поле пшанiцы звiнела налiтымi каласамi. Босыя ногi падарожнiкаў ступалi ў гарачы пясок, як у муку, пакiдаючы глыбокiя сляды. Па дарозе амаль не было транспарту.
— Некалi землi гэтыя належалi праваслаўнаму вяльможу, падскарбiю Аляксандру Солтану. Было гэта ў 1470 годзе, пры Вялiкiм Княстве Лiтоўскiм, пачаў аповяд Антось. — Пастухi пасвiлi статак i ўбачылi яркае святло, якое лiлося праз галiны дзiкай грушы, пад якою працякаў ручай. Падышлi i ўбачылi на дрэве iкону. Невялiчкую, з далоньку, iкону Божай Мацi. Прынеслi Солтану, але ён схаваў яе ў скрыню, а калi прыйшлi да яго госцi, то хацеў пахвалiцца, палез — а яе там няма! Праз нейкi час пастухi знайшлi iкону на той самай грушы. Тады Солтан пабудаваў храм у гонар з'яўлення цудатворнай iконы. Ля храма з'явiлася вёска Жыровiчы. Землi тут былi добрыя, «тлустыя», казалi. Каля дзесяцi гадоў знаходзiлася iкона ў храме, але ўзнiк пажар, i драўляны храм згарэў. Нiхто на папялiшчы не знайшоў iконы. Прайшоў час, i сялянскiя дзецi, якiя iшлi са школы, заўважылi на гары, дзе раней стаяў храм: сядзiць на каменi ў прамянiстым святле незвычайнай прыгажосцi панi i трымае ў руках iкону тую. Дзецi пабеглi па настаўнiка, а калi вярнулiся — на каменi гарэла свечка i ляжала тая самая iкона. Цяпер той камень знаходзiцца ў адной з цэркваў Жыровiцкага манастыра. Там i цудатворная iкона. Цудадзейнае тое месца — бываеш там, i цягне зноў i зноў…
