Пшапэ зэхэуэгъуэу Майе щӏыхьащ сабий гупым къыхахар зыщӏэт пщэфӏапӏэм. Джэдыкӏэр зырызурэ матэм кърехри, ятӏэ лъэгум егъэтӏылъ, пэгунитӏым илъ хьэжыгъэр кърекӏутри, самэ-самэу утыкум ирегуашэ. Мэтӏысри и нэр джэдыкӏэхэм треубыдэ, мыупӏэрапӏэу йоплъ. Ахэм я фэм зехъуэж. Зыр къочэри бзу шыр къопщ, етӏуанэми къопщ, ещанэми… Жьынду шырищэрэ щырэ. Майе а зэреплъщ, и нэр упӏэрапӏэркъым. Шырхэм я цы фэндыр толъэлъри цы ӏув къатокӏэ, я дамэхэр мэж, я лъэбжьанэхэр, папцӏэрэ къэгъэшыжауэ, быдэ мэхъу, я нэ пӏащэхэр япӏытӏ, тӏысыпӏэр яхуримыкъуу зэрызокъуэ. Хэт гъуабжэщ, хэт фӏыцӏафэщ, хэт дамэхущ, хэт бгъэхущ. Къэмэжэлӏахэщ. Джэдыкӏэм къызэрипщрэ зыри я джийм ехакъым. Майе и нэр хьэжыгъэ самэхэм треубыдэ. Хъыджэбз цӏыкӏур ешащ, и гуащӏэр щӏокӏ, ауэ апхуэдиз жьындур къыщигъэхъуакӏэ, иджы игъэшхэн хуейщ. Хьэжыгъэ самэхэр къызэщӏобатэ, къызэщӏохъае, зы самэм дзыгъуэ цӏыкӏум и пэр къыхегъэж. Ар зы жьындум епхъуатэри, щхьэгъубжэ ӏухамкӏэ щӏолъэт – тыр-тыр-тыр. Хьэжыгъэм иджыри зы дзыгъуэ цӏыкӏу къыхокӏ, ари жьынду дамэху цӏыкӏум епхъуатэри тыр-тыр-тыр – кӏыфӏым хобзахэ. Зи ӏыхьэ къызылъысыр щӏэлъэтурэ, зы жьынду хужь цӏыкӏу къонэ. Мыр зыми емыщхьу хужь зэфэзэщщ, дзыгъуи къылъысакъым. Жьынду хужь цӏыкӏур къещтэри Майе и ӏэплӏэм ирегъэтӏысхьэ, бзуми, зыпэплъэр ара хуэдэ, зыкърегъэзагъэ. Зэгъусэу адрейхэм я гъуэгу дыдэм тету щхьэгъубжэм долъэт, ауэ мыхэр жыжьэ кӏуэркъым – унэшхуэм и пкӏэунэм къыщохутэ.

Улэ джэдкъазыр игъэтӏысыжри, ӏэнэм пщыхьэщхьэшхэ къытригъэуващ, Жануэс еджащ, Майе къилъыхъуэурэ пщэфӏапӏэ цӏыкӏум къэсащ. Майе мыбыи щӏэстэкъым, щекӏуэкӏыр узыгъэщтэнщ: хьэжыгъэр зэбгрыпхъарэ дзыгъуэ вейр хэзу, джэдыкӏафэр зэбгрыдзарэ джэдыкӏэпс къудей имытыжу. Улэ и гур йокӏэзызыхь: «А си анэ, уэ сэ сыпхъумэну ухуеящ, ауэ си дежи къыщыувыӏэркъым мы ӏуэхур».

Дунейм, дэнэ щыӏэну Майе? Куэбжэр гъэбыдащ – дэкӏакъым. Хадэм сыт щищӏэн мы кӏыфӏым? Унэм и щӏыбагъ пэш щӏыӏэм щӏэсыну? Хьэуэ, хьэуэ… Зэанэзэпхъум пэплъэурэ еша Жануэс ӏэнэм къыпэрыкӏыжащ. Къелъагъу сабий имыгъуэтыжым игъэгужьея Улэр. Ар зыщылъыхъуа дыдэхэм иджы езыми зыщеплъыхь. Хадэм кӏуэнуи и фӏэщ хъуртэкъым, ауэ гузавэ хуэплъэу плъэну щихьэм, дыхьэшх макъ къызэхех. Ар дэнэ? Ар дауэ? Майе и макъым ещхьщ, унащхьэмкӏэ къоӏукӏ. Пкӏэунэм кӏыфӏым ису ара? Дауэ дэкӏуеифа, сытым щхьэкӏи дэкӏуея?

Улэ уэздыгъэнэфыр иӏыгъыу пкӏэунэм докӏуей – хъыджэбз цӏыкӏур тесщ, «кӏуркӏуркӏу» жиӏэу дыхьэшхыу кӏыфӏым хэсщ. Абы къыщхьэщыс жьынду хужьыр илъэгъуакъым гузавэр зытекӏуа Улэ, и пхъур къришэхыжащ.

Етӏуанэ махуэм Сырыхум и гупым щыщ щӏалэ цӏыкӏуищ къакӏуэри, джэдыкӏэмрэ хьэжыгъэмрэ яхьыжащ. Улэ хьэблэм дыхьэри джэдыкӏэ къыхихат, хьэжыгъэр, хъарзынэу, езым яӏэти, пэгунитӏым из ищӏыжащ. Майе къыхураша жьынду быным къуажэр зэщӏащтащ, зы хьэблэ къамыгъанэу зыдагуэшащ. Иджы, пщыхьэщхьэ хъуамэ, пкӏэунэ къэс жьынду къыщыджэрт. Жэщым дзыгъуэ ещэрт, жумэрэн ирихьэлӏэми, заусыгъуэджэнутэкъым, зы макъ имыщӏу напӏэзыпӏэм теуэрти къаубыдырт. Я пкъыр и пӏэм имыкӏыу я щхьэ хъуреишхуэ фӏэкӏэрэхъухьымрэ жэщми махуэми зэхуэдэу фӏыуэ зылъагъу я нэ жанымкӏэ яхуэшхыну дэнэкӏэ щыӏэри зэраӏэщӏэмыкӏынур уи фӏэщ ящӏт. Ахэр мэзми тыншу щыпсэуфынут, уеблэмэ бажэ, тхьэкӏумэкӏыхь шырхэмкӏэ загъэтхъэжыфынут, ауэ цӏыхум пэӏэщӏэ защӏыркъым – жэщ хъуамэ, я пщӏыхьэпӏэхэм зыхагъахуэурэ жейм хэтхэр къыхагъэщтыкӏыныр яфӏэфӏщи.

Уэгъур иӏыгът, дыгъэр нэхъ гуащӏэжу къепсырт, Сосрыкъуэ и напэӏэлъэщӏыр иджыри зэ къащтэну ӏэбэри, зейм ягъуэтыжакъым. Апхуэдэ къэхъуныр лъэпкъым дежкӏэ напэтехыу къэнэжыртэкъым, ар икӏи гузэвэгъуэт. Зэрамыхъумэфам и нэлат къатехуэнкӏэ къэшынахэщ. Ар пхъуантэм къыщыдаха махуэм хэт сымэ щыпэкӏуа пщӏантӏэм? Зэрызыххэу ягу къагъэкӏыжырти, апхуэдэ зыщӏэфын хагъуатэртэкъым, Сосрыкъуэ и напэӏэлъэщӏым дзыхь ищӏу еӏусэн абыхэм яхэттэкъым, ящӏэрт, еӏусэмэ, къазэрыхуэмыгъунур. Япэщӏыкӏэ псыхъуэмкӏэ къикӏа сабий дыгъэрыжьэ гупыр хабжэхатэкъым, ауэ я хьэблэм гурыщхъуэ зыхуащӏын щыхамыгъуатэм, абыхэмкӏэ мыгупсысэу хъуакъым. Ӏэфӏыкӏэр къахущӏэзыха нысащӏэр тӏэкӏу ядэуэршэрат гупми, абы ищӏэрт нэхъыщхьэу яхэтар зэры-Нуцэр, псыхъуэмкӏэ зэрыщыпсэур. Ар игу къинэжат щӏалэ цӏыкӏу и гугъар хъыджэбз цӏыкӏуу къызэрыщӏэкӏам щхьэкӏэ. Куэдрэт, къагъуэтащ, пкърыупщӏыхьащ. Къыпахар гъэщӏэгъуэнт: напэӏэлъэщӏыр сэ къэсщтакъым, ауэ здэщыӏэр сощӏэ.

– Къэбдыгъуауэ аращи, къыдэтыж! Мылицэм уедгъэшэнщ! – къытракъузэрт хъыджэбз сырыхум. Нуцэ и нэхэр щӏригъэлъафэурэ къажриӏащ:

– Сыгужьеймэ, сагъэшынэмэ, си щхьэм илъыр йохужри псори сщогъупщэж, мылицэм севгъашэмэ фи хъыдан тӏэкӏур здэщыӏэр сщыгъупщэжынущ. Абы щыгъуэм, фыпыкӏащ.

Балигъхэм яфӏ зыкърашэжащ, сабийм дахэкӏэ напэӏэлъэщӏыр къыӏэщӏэгъэкӏыжын хуейщ, лъэпкъым ди напэр темыкӏ щӏыкӏэ, жаӏэри.

Дахэ защӏэкӏэ щепсалъэм, ӏуэхур апхуэдэу тыншу зэрызэфӏэмыкӏынур къажриӏащ. Къалъыхъуэр къагъуэтыжын папщӏэ, и анэшхуэм фӏадыгъуа ӏэрыгъадэ маршынэм и пӏэкӏэ лъакъуэрыгъадэ къыхуащэхужын хуейщ. Нуцэ псэлъэкӏэ къызэкъуихат:

– Сосрыкъуэ и напэӏэлъэщӏым езым зыффӏигъэкӏуэдауэ аращ, лей зытехьэм фыкъыщхьэщыжыртэкъыми. Нанэ и ӏэрыгъадэр зыдыгъуар зэрыкъуажэу ящӏэрти, зыми жиӏакъым къритыжын хуейуэ. Иджы сэ шхын щхьа солъаӏуэри сыдэтщ.

Нуцэ и гуныкъуэгъуэр Къудан хьэблэ къикӏахэм я щхьэ хуахьакъым, ауэ яфӏэкӏуэдар къаӏэрыхьэжыныр ӏэмалыншэти, сыт ящӏэнт, къащэхуащ лъакъуэрыгъадэ маршынэр. Нуци и гуращэр къехъулӏати, маршынэр къэзышахэм яжриӏащ:

– Напэӏэлъэщӏыр езыр нэкӏуэжащ, фи ду щӏагъым щӏэлъщи, къэфщтэж, дзыгъуэм ямышх щӏыкӏэ.

Майе и жьынду быным къуажэм зы дзыгъуи къыданатэкъым, хъыдан кӏапэр абыхэм яшхынкӏэ шынагъуэ щымыӏэми, и пӏэм илъыжмэ нэхъыфӏт – уэшх занщӏэу къыщӏемышхар арат, напэӏэлъэщӏыр здэщымылъыпхъэ щылът, зыхъумэн хуеяхэр теплъэкъукӏат. Иджы ари зыдэлъа пхъуантэм дагъэзэгъэжащ, гукъеуэ зиӏа сабий мэжэщӏалӏэми и гур псэхужащ. А жэщ дыдэм уэшх къешхащ, зимыгъэнщӏыжу щӏыр жэщищ-махуищкӏэ ефащ уэшхыпсым. Жэщищми Майе и пэм лъырэ шынрэ къыщиудурэ къижащ. Лъыр плъыжьу къыщижым, уэшхыпсыр гъуабжафэт, итӏанэ уэшхыпсыр плъыжь хъурти, пэм къижыр гъуабжэ хъурт. Ауэ апхуэдэ щекӏуэкӏыр Жануэс и пщӏыхьэпӏэрат, жэщищми къытригъэзэжурэ. Жьынду хужьыр пщӏыхьэпӏэм къыхыхьэу зэпиудыху аращ нанэр зэпщӏыхьар…

…Къыкӏэлъыкӏуэ гъэмахуэм зи еджапӏэ щӏэтӏысхьэгъуэхэр хатхыкӏыу къыдыхьати, Майе егъэджакӏуэ хъыджэбзитӏым ябгъэдэлъэдащ:

– Сэри сынэкӏуэнущ еджапӏэм!

– Илъэс дапщэ узэрыхъур?

– Илъэсих.

Майе зыми зыри жриӏакъым, гъунэгъу фызыр адэ-анэм къахуэгуфӏащ:

– Майе губзыгъэ дыдэ зэрыхъуа, хэзытхыкӏхэм ябгъэдыхьэри, сэри седжэну сыхуейщ, жиӏэри, заригъэтхащ!

Хъыджэбзитӏым сабийр ягъэгушхуэну ятхами, и ныбжь нэмысауэ ящтэнутэкъыми, Пагуэ еджапӏэм кӏуэри ягурыӏуащ. Адэ-анэр зэдэарэзыт: гукъыдэжыр зэпаудмэ, еджэну хуэмеижынкӏэ хъунущ.

Бжьыхьэпэ мазэр къэсри, Майе еджапӏэм яшащ. Классым щӏыхьэри, япэу къилъэгъуар Сырыхущ. «Си деж къэгъэтӏыс!» – елъэӏуащ егъэджакӏуэм. Майи зыхуеиххэр арат.

Еджапӏэ нэужьым Нуцэрэ Майерэ уэрамышхуэмкӏэ зэгъусэу кърикӏуэжырт кхъэм хуэгъэза уэрамдэкӏым нэс, адэкӏэ Нуцэ къуажэ щӏыбымкӏэ игъазэрт, Майе – къуажэ гупэмкӏэ. Зэгуэрым, уэшх къешхарэ ятӏэу, кӏуэр здэкӏуэм емыгупсысыщэурэ, здэзышэр здишэм иримыгузавэурэ, Майе Нуцэ щӏыгъуу «нэмыцэ унэм» нэс кӏуащ. «Мыбы нэс укъэкӏуауэ укӏуэжыну? Накӏуэ, ныщӏыхьэ!» – жиӏэу Нуцэ щытригъэчыныхьым, ятӏэ къызыпытӏэтӏ и вакъитӏыр лъигъэпкӏри и ныбжьэгъум яужь иту щӏыхьащ. Пэш цӏыкӏуитӏыр а зэрыщыта дыдэщ, Ребеккэ, япэми ещхьу, пӏэкум исщ. Хьэуэ, зыгуэр щӏэуэ къыщокӏуэкӏ мыбы – лъакъуэрыгъадэ маршынэ щӏэтщ! Щыгъын ныкъуэд куэд блыным хэукӏа гъущӏ ӏунэхэм фӏэдзауэ фӏэлъщ, щӏыӏутелъ нэгъунэ хэлъу. Нэмыцэр иублэжауэ мадэ. Майе къыхуилъащ:

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.