Марціні падбег да краю, нахіліўся за борцік і ўперыўся долу ў кірунку сваёй лёскі.
— Ух ты, ух ты, божачкі мае, — выкрыкнуў ён, але для нас астатніх тое, што ён там пабачыў, было занадта глыбока.
Зь іншых катэраў, што хадзілі ўздоўж берагу, людзі таксама лавілі на блясну, але Джордж не спрабаваў да іх далучыцца; ён нязьменна трымаў курс міма іх, у адкрытае мора.
— Ясная халера, — казаў ён. — Мы пойдзем з траўлерамі, туды, дзе сапраўдная рыба.
Пракочваліся хвалі, цёмна-смарагдавыя з аднаго боку, хромавыя з другога. Гучала то лапатаньне, то гудзеньне рухавіка, бо вада то закрывала, то агаляла выхлапную адтуліну, а таксама было чуваць сьмешны, разгублены крык падраных чорных птушачак, што ў вадзе пыталіся адна ў адной дарогу. І больш нічога. Некаторыя з нашых спалі, астатнія пазіралі на ваду. Мы лавілі ўжо амаль гадзіну, калі кончык Сэфэлтавай вуды сагнуўся і нырнуў у ваду.
— Джордж! Божачкі, Джордж, дапамажы!
Джордж не зьбіраўся нават дакранацца да вуды; ён пасьміхнуўся і сказаў Сэфэлту ня ставіць на стопэр, трымаць канец угару, угару, і выцягваць гэтага дзядзьку!
— А што, калі пачнецца прыпадак? — заныў Сэфэлт.
— Як што? Будзем лавіць на цябе, як на жыўца, — сказаў Гардынг. — Давай, выцягвай, як капітан загадаў, і хопіць пра прыпадкі турбавацца.
Мэтраў за трыццаць ад катэра рыбіна заблішчэла на сонцы россыпам срэбнай лускі, Сэфэлт ажно вочы вылупіў і так захапіўся ейным выглядам, што апусьціў долу канец вуды, лёска лопнула і адляцела на катэр, як гумка.
— Угару я табе казаў! Ты ёй дазволіў ірвануць, бачыш? Трымай канец вуды ўгару... угару! У цябе там здаравенны кіжуч быў, каб цябе забрала!
У Сэфэлта зьбялела і трэслася сківіца, калі ён нарэшце перадаў вуду Фрэдрыксану.
— Добра... але калі зловіш рыбіну з кручком у роце, гэта мая красуня, каб яе!
Я завёўся ня меней за астатніх. Быў не зьбіраўся лавіць, але як пабачыў гэтую сталёвую сілу на напятай лёсцы, дык зьлез з даху каюты, нацягнуў кашулю і стаў чакаць сваёй чаргі. Скэнлан прапанаваў скінуцца па пяцьдзясят цэнтаў, каб палову грошай атрымаў той, хто зловіць найвялікшую рыбіну, а яшчэ палову — хто зловіць першы. Не пасьпеў ён сабраць грошы і пакласьці ў кішэню, як Білі выцягнуў нейкую пачвару, што выглядала, як пяцікіляграмовая рапуха з калючкамі, нібы ў дзікабраза.
— Ня рыба гэта, — сказаў Скэнлан. — За такое грэх плаціць.
— Гэта й ня п-п-птушка.
— Гэтая во штука... зубаты цярпуг, — патлумачыў нам Джордж. — Нармальная ядомая рыба, калі бародаўкі абрэзаць.
— Бачыш. Таксама рыба. П-п-плаці.
Білі аддаў мне вуду, забраў сваю выйгранку і пайшоў прысеў ля каюты, дзе былі Макмэрфі зь дзяўчынай. Ён паглядаў на дзьверы зь няшчасным выглядам.
— Ш-ш-шкада, што ў нас няма вудаў на ўсіх, — сказаў ён, прыхінуўшыся да каюты.
Я сядзеў, трымаў вуду і назіраў, як лёска нацягваецца за кармой. Нюхаў паветра і адчуваў, як тыя чатыры бляшанкі піва, што я выпіў, закарацілі дзясяткі кантрольных правадоў унутры мяне, а навокал хромавыя хвалі мігцелі і зіхацелі на сонцы.
Джордж прапяяў нам глядзець наперад, там рыхтык тое, што мы шукаем. Я нахіліўся паглядзець, але пабачыў толькі вялікае бервяно на вадзе, вакол яго кружлялі і давалі нырца чорныя чайкі, нібы чорная лістота, што трапіла ў віхур. Джордж крыху прысьпешыў катэр якраз туды, дзе кружлялі гэтыя птушкі, і ад такой хуткасьці мая лёска нацягнулася так, што я ўжо ня ведаў, як распазнаць, калі раптам возьме рыбіна.
— Гэтыя дзядзькі, бакланы гэтыя, ідуць за касяком рыбы-свечкі, — тлумачыў нам Джордж з-за стырна. — Такая маленькая белая рыбка, памерам з палец. Іх так называюць, бо калі іх высушыць і падпаліць, яны гараць, як сьвечкі. Яны кармавая рыба, прынада. Там, дзе іх вялікі касяк, заўсёды будзе карміцца ласось.
Ён скіраваў катэр на птушак непадалёк бервяна, і раптам гладкія хромавыя хвалі вакол мяне раздрабіліся — птушкі ныралі, пенілася рыбная драбяза, і ўсё гэта рэзалі гладкія срэбна-блакітныя ласасёвыя сьпіны-тарпэды. Я пабачыў, як адна са сьпінаў зьмяніла напрамак і скіравала туды, дзе мэтраў за трыццаць ад кончыка маёй вуды меўся быць мой селядзец. Я напружыўся, сэрца зазьвінела, і тут я абедзьвюма рукамі адчуў рывок, быццам нехта вытнуў па вудзе бэйсбольнай бітай, а лёска паляцела са шпулі з-пад майго пальца, чырвоная, як кроў.
— Прыцісьні стопэр! — крыкнуў мне Джордж, але я ні чорта ня цяміў у тых стопэрах, таму проста мацней ціснуў адзінцом, пакуль лёска зноў ня стала жоўтай, потым запаволілася і спынілася. Я паглядзеў навокал — усе тры астатнія вуды матляліся, як і мая, а ўсе нашыя ўзбуджана пхаліся долу з даху каюты і з усяе моцы блыталіся пад нагамі.
— Угару! Угару! Трымайце канцы ўгару! — крычаў Джордж.
— Макмэрфі! Вылазь і паглядзі, што тут.
— Каб ты быў здаровы, Фрэд, ты маю красуню злавіў!
— Макмэрфі, нам дапамога трэба!
Я пачуў, што Макмэрфі сьмяецца і пабачыў краёчкам вока, як ён стаіць ля дзьвярэй у каюту і нават не паварушыцца, каб нешта зрабіць, а я быў надта заняты дужаньнем са сваёй рыбінай, каб папрасіць дапамогі. Усе крычалі яму, каб дапамог, але ён не зварухнуўся зь месца. Нават доктар, у якога была донка, прасіў Макмэрфі дапамагчы, але той толькі сьмяяўся. Гардынг нарэшце пабачыў, што ад Макмэрфі нічога не дачакаесься, таму ўзяў бусак і закінуў маю рыбіну на катэр прыгожым зграбным рухам, быццам усё жыцьцё рыбу на борт выцягваў. Гэты ласось памерам з маю нагу, падумаў я, здаравенны, як слуп у плоце! Большы, чым любы з тых, што мы лавілі на вадаспадах. Ён скача па ўсёй палубе, як шалёная вясёлка! Размазвае кроў і раскідвае луску, як срэбныя манэткі, а я баюся, што ён скокне за борт. Макмэрфі нават не паварушыўся, каб дапамагчы; Скэнлан схапіў рыбіну і прыціснуў, каб ня выскачыла з катэра. Зьнізу выбегла дзяўчына, закрычала, што цяпер ейная чарга, чэрці вы, схапіла маю вуду і тройчы засадзіла ў мяне кручок, пакуль я ёй спрабаваў прывязаць селядца.
— Ну ты тормаз, Правадыр, ніколі такога павольнага ня бачыла! Ой, у цябе палец крывавіць. Гэтая пачвара цябе ўкусіла? Нехта перавяжыце яму палец... хутчэй!
— Зноў заходзім на рыбнае месца, — крычыць Джордж, я закідваю лёску за карму і бачу, як бліск селядца зьнікае ў цёмным сіне-шэрым ласасёвым натоўпе, а лёска са сквірчэньнем сыходзіць пад ваду.
Дзяўчына хапае вуду абедзьвюма рукамі і скрыгоча зубамі:
— Ой не, чэрці вы! Ой не!..
Яна падскочыла, засунула вуду паміж ног і трымае яе дзьвюма рукамі пад шпуляй, а дзяржак шпулі б’ецца аб яе, пакуль размотваецца лёска. «Ой не!» На ёй па-ранейшаму зялёная куртка Білі, але дзяржак яе расхінуў, і ўсім відаць, што яна ўжо без футболкі — усе вытрэшчваюцца, спрабуюць выцягнуць сваю рыбу і ўнікнуць маёй, якая ляпае па палубе, а дзяржак шпулі так хутка пляскае ёй аб цыцку, што смочка расплылася ў чырвоную кляксу!
Білі падскоквае на дапамогу. Нічога лепшага не прыдумаў, як схапіць яе ззаду і дапамагчы прыціснуць вуду да грудзей так, што шпуля спыняецца ад аднаго толькі ціску яе вабнотаў. Цяпер яна так туга напялася, і грудзі так зацьвярдзелі, што здаецца, калі б яны зь Білі выпусьцілі вуду з рук, яна ўсё роўна засталася б тарчма.
Гэтая тузаніна трывае нейкі час, для мора нейкае імгненьне — нашы лямантуюць, дрыгаюцца, лаюцца і спрабуюць вудзіць ды адначасова глядзець на дзяўчыну; ува ўсіх пад нагамі крывавае жудаснае змаганьне паміж Скэнланам і маёй рыбінай; лёскі заблыталіся і цягаюцца сюды-туды, а доктаравы акуляры на вяровачцы зачапіліся і вісяць на лёсцы за тры мэтры за кармой; рыба скоча на сонечныя зайчыкі ад лінзаў; дзяўчына лаецца напоўніцу і ўжо бачыць свае голыя грудзі — адну белую, а другую пякуча-чырвоную — а Джордж ужо не глядзіць, куды кіруе, таму катэр уразаецца ў тое бервяно, і ён глушыць матор.
А Макмэрфі сьмяецца. Гойдаецца і нахіляцца ўсё далей назад, прыхінаецца да сьценкі каюты, раскідвае сьмех над вадой — сьмяецца зь дзяўчыны, з усіх нашых, з Джорджа, з таго, як я смакчу скрываўлены палец, з капітана, які застаўся на прыстані, з раварыста і з тых мужыкоў на запраўцы, зь пяці тысяч дамоў, зь Вялікай Сястры і з усяго гэтага разам. Бо ён ведае, што трэба сьмяяцца з рэчаў, ад якіх табе баліць, проста каб захаваць раўнавагу, проста каб гэты сьвет не зрабіў зь цябе поўнага вар’ята. Ён ведае, што ёсьць боль; ён ведае, што мне пячэ палец, грудзі ягонай дзяўчыны — у сіняках, а доктар губляе акуляры, але ён не дазваляе болю зацьміць весялосьць, гэтак сама як і весялосьці зацьміць боль.
