Макмэрфі тлумачыў, што іншая дзяўчына мелася атрымаць усе гэтыя паперы ў Портлэндзе. Адзін з разявакаў ля рыбацкай крамы выгукнуў:

— Якая іншая? Хіба бялявачка адна ня можа вас усіх абслужыць?

Макмэрфі не зьвярнуў на яго ніякай увагі і працягваў спрачац­ца з капітанам, але я заўважыў, як гэта пакрыўдзіла дзяўчыну. Тыя ля крамы пяліліся на яе і стуліліся, каб пашаптацца. Увесь наш экіпаж, нават доктар, бачыў гэта, і нам было сорамна, што мы ніяк не адрэагавалі. Мы ўжо не былі зухаватай кампаніяй, як раней на запраўцы.

Макмэрфі спыніў спрачацца, калі пабачыў, што ад капітана нічога не даб’ецца, і крутнуўся на месцы пару разоў, запусьціўшы руку ў валасы.

— А за які катэр мы заплацілі?

— Вунь за той. «Жаўранак». Ніводная нага туды ня ступіць, пакуль у мяне ня будзе падпісанага дазволу. Ніводная.

— Я не зьбіраюся плаціць за катэр, каб сядзець увесь дзень і глядзець, як ён боўтаецца каля прычалу, — сказаў Макмэрфі. — Ёсьць у вас у гэнай хібары тэлефон? Хадзем разьбярэмся.

Яны патупалі па прыступках угару да крамы і зайшлі ўсярэ­дзіну, пакінуўшы нас тоўпіцца адных, а тыя разявакі зьверху назіралі за намі, адпускалі кпіны, ухмыляліся і тыцкалі адзін аднаго пад рэбры. Вецер разгойдваў катэры на якарах, цёр іх насамі аб мокрыя пакрышкі ля прыстані з такім гукам, быццам яны з нас сьмяяліся. Пад дошкамі прыстані хіхікала вада, а шыльда на дзьвярах крамы з надпісам «Усё для марака — крама кап. Блока» пішчэла і рыпела, бо вецер гойдаў яе на іржавых завесах. Мідыі, што прыляпіліся да паляў недзе за мэтар над вадой, на ўзроўні прыліву, пасьвіствалі і шчоўкалі на сонцы.

Вецер рабіўся ўсё халаднейшы ды зьлейшы — таму Білі Бібіт зьняў сваю зялёную шпітальную куртку, аддаў дзяўчыне, і тая накінула яе на сваю тонкую маленькую футболку. Адзін з разявакаў пачаў яе дапякаць:

— Гэй, бялявачка, табе падабаюцца такія шызікі?

Яго вусны мелі колер нырак, а пад вачыма ў яго былі барвовыя плямы, там, дзе вецер растоўк вены пад скурай.

— Гэй, бялявачка, — выгукаў ён зноўку і зноўку тонкім, стомленым голасам, — гэй, бялявачка... гэй, бялявачка... гэй, бялявачка...

Мы стуліліся, сьпінамі да ветру.

— Скажы, бялявачка, а цябе за што засадзілі?

— Ды не яе засадзілі, а ёй, Пэрс, яна як лекі!

— Во як, бялявачка? Цябе на працу ўзялі, як лекі? Гэй, бяля­вачка.

Дзяўчына паглядзела на нас, быццам пыталася, дзе тая раней­шая крутая кампанія і чаму ніхто ня скажа нічога, каб яе абара­ніць. Усе адводзілі вочы. Уся нашая крутая сіла сышла па прыступках у краму, паклаўшы руку на плячо лысага капітана.

Яна падняла каўнер пінжака, прыкрыўшы шыю, абхапіла далонямі локці і адышла ад нас па прыстані як мага далей. Ніхто за ёй не пайшоў. Білі Бібіт дрыжаў ад холаду і кусаў вусны. Мужыкі ля крамы зноўку пашапталіся і выгукнулі сьмехам.

— Спытай яе, Пэрс... давай.

— Гэй, бялявачка, яны табе падпісалі дазвол, што зь цябе здымаецца адказнасьць? Мне казалі, іхныя сваякі могуць падаць у суд, калі нехта выпадзе за борт і ўтопіцца ў моры. Ты пра гэта падумала? Мо лепей заставайся з намі, бялявачка.

— Так, бялявачка, мае сваякі ў суд падаваць ня будуць. Абяцаю. Заставайся тут з намі-пацанамі, бялявачка.

Мне здавалася, мае ногі намакаюць, бо прыстань ад сораму сыходзіць пад ваду. Мы ня годныя быць тут на волі побач зь людзьмі. Я прагнуў, каб Макмэрфі вярнуўся, добра абмацюкаў гэтых мужыкоў і адвёз нас туды, дзе нашае месца.

Мужык з вуснамі-ныркамі склаў сьцізорык, падняўся і абтрос стружкі з ног. Ён падышоў да прыступак.

— Ну, давай жа, бялявачка, нашто табе тусавацца з гэтымі дэбіламі?

Яна павярнулася і паглядзела на яго праз прыстань, потым на нас. Было відаць, што яна ўсур’ёз абдумвае ягоную прапанову, але тут адчыніліся дзьверы крамы, выйшаў Макмэрфі, расьпіхаў разявакаў і спусьціўся па прыступках.

— Грузімся, экіпаж, усё гатова! Запраўлена і наладжана, а на борце нажыўка і піва.

Ён пляснуў Білі па азадку, зрабіў пару рухаў матроскага танца і пачаў адвязваць канаты.

— Стары капітан Блок яшчэ вісіць на тэлефоне, але мы адплываем, як толькі ён выйдзе. Джордж, паглядзі, ці можаш ты завесьці матор. Скэнлан, вы з Гардынгам адвяжыце гэны канат. Кэндзі! Што ты там робіш? Давай сюды, ясачка, мы адплываем.

Мы ламануліся на катэр, радыя любой магчымасьці зьбегчы ад разявакаў ля крамы. Білі ўзяў дзяўчыну за руку і дапамог ёй падняцца на борт. Джордж бубніў над прыборнай панэльлю на капітанскім мосьціку, паказваў Макмэрфі, якія кнопкі націскаць і што круціць.

— Ага, гэтыя рыгалкі, рыгальныя катэры, мы іх так называем, — патлумачыў ён Макмэрфі, — імі кіраваць лёгенька, як на тачцы па шашы едзеш.

Доктар вагаўся, перш чым забрацца на катэр, і глядзеў у кірунку крамы, дзе разявакі церліся ля прыступак.

— Вам не здаецца, Рэндл, што лепей пачакаць... пакуль капітан...

Макмэрфі ўхапіў яго за штрыфлі пінжака і падняў на катэр з прыстані, быццам той быў маленькім хлопчыкам.

— Ага, док, — сказаў ён, — пачакаем пакуль капітан што?

Ён засьмяяўся, нібы п’яны, і загаварыў узбуджаным нэрвовым голасам:

— Пачакаем, пакуль капітан выйдзе і скажа, што я даў яму тэлефон начлежкі ў Портлэндзе? Ясна. Гэй, Джордж, пранцы табе ў вочы; трымайся за гэную штуку і вывозь нас адсюль! Сэфэлт! Адвязвай канат і на борт. Джордж, давай жа.

Рухавік зафырчэў і здох. Зноў зафырчэў, нібы прачышчаў горла, а потым зароў на поўную моц.

— Ёёхххаа! Паляцела, родненькая. Падкінь ёй вугальку, Джордж, усіх нагару, не дамо ўзяць нас на абардаж!

Белае месіва дыму і вады шуганула ззаду катэра; дзьверы крамы з трэскам расчыніліся, і адтуль вывалілася капітанава галава, долу па прыступках, быццам цягнула за сабой ня толькі ягонае цела, але і целы астатніх васьмі мужыкоў. Яны з ровам беглі па прыстані і спыніліся каля самага кіпню пены, якая вымачыла ім ногі, калі Джордж зрушыў наш вялікі катэр зь месца і скіраваў прэч ад прыстані, і вось мы ўжо ў моры адны.

Ад нечаканага павароту катэра Кэндзі ўпала на калені, а Білі дапамог ёй падняцца і адначасова паспрабаваў перапрасіць за тое, як ён паводзіўся на прыстані. Макмэрфі спусьціўся з капітанскага мосьціка і спытаўся, ці ня хочуць яны пабыць удваіх, каб пагутарыць пра былое. Кэндзі паглядзела на Білі, а той у адказ здолеў толькі патрэсьці галавой і заікнуцца. Макмэрфі сказаў, што ў такім выпадку ён з Кэндзі спусьціцца паглядзець, ці няма дзе працёкаў, а мы тут нейкі час справімся самі. Ён стаў ля дзьвярэй у каюту, адсалютаваў нам, падміргнуў, прызначыў Джорджа капітанам, а Гардынга першым памочнікам, сказаў: «Трымайцеся, байцы», — і зьнік у каюце сьледам за дзяўчынай.

Вецер суцішыўся, і сонца паднялося вышэй, адпаліраваўшы хромавым бляскам усходні край глыбокіх і неспакойных зялёных водаў. Джордж трымаў курс проста ў адкрытае мора, поўным ходам, пакідаючы прыстань і рыбацкую краму ўсё далей і далей ззаду. Калі мы мінулі канец прыстані і апошнюю чорную скалу, я адчуў, як мяне ахапіў магутны спакой — спакой, які нарастаў, чым болей мы аддаляліся ад берагу.

Некалькі хвілінаў нашыя ўзбуджана абмяркоўвалі свой пірацкі за­хоп катэра, але цяпер усе маўчалі. Празь нейкі час дзьверы ў ка­юту адчыніліся і на імгненьне выпусьцілі руку, якая вы­штурхнула скрыню піва, і Білі адкрыў па піве ад­кры­вачкай, што знайшоў у скрынцы для рыбацкай снасьці, раздаў­шы пляшкі ўсім. Мы пілі і пазіралі, як за намі ўдалечыні тоне зямля.

Прыкладна празь мілю Джордж зьменшыў хуткасьць да, як ён ска­заў, «траўлернага дрэйфу», паставіў чацьвярых нашых на кар­му з вудамі, а астатнія расьцягнуліся на сонейку на даху каю­ты ці на носе катэра, зьнялі кашулі і назіралі за тымі, хто спра­баваў наладаваць вуды. Гардынг сказаў, што кожны будзе закідваць, пакуль адна рыбіна ня возьме, а тады будзе мяняцца з тымі, хто яшчэ не вудзіў. Джордж стаяў за стырном, касаву­рыўся праз засоленую шыбу і выкрыкваў інструкцыі, як прымаца­ваць шпулі і лёску, як нажывіць селядца і як далёка ды глы­бока закідваць.

— І возьмеш тую вуду нумар чатыры, павесіш на яе прычапны павадок з грузілам на дванаццаць унцыяў... я табе зара пакажу як... і во так во мы ўпалюем здаравеннага дзядзьку з глыбіні гэтай во вудай, каб мяне забрала!