— Нам трэ вазэлін, — кажуць яны Вялікай Сястры. — Для градусьніка.

Яна акідвае іх позіркам:

— Яшчэ б ён вам непатрэбны, — і дае ім трохлітровы слоік. — Але памятайце, хлопцы, не гуртуйцеся там.

Потым я бачу, як двое ці ўсе трое ў душавым пакоі з новенькім намазваюць градусьнік вазэлінам слоем з палец, мармычуць: «От так, пацан, от так». А потым яны зачыняюць дзьверы і адкручваюць да ўпору ўсе душы, так што нічога не чуваць, акрамя шалёнага сычэньня вады на зялёнай кафлі. Звычайна я ў калідоры і бачу ўсё акурат так.

Але гэтым ранкам мне даводзіцца сядзець у крэсьле і адно чуць, як яго прымаюць. Нават ня бачачы, я ведаю, што гэта не звычайны новенькі. Ня чую, каб ён спалохана соўгаўся ўздоўж сьцяны, а калі яму кажуць пра душ, ён не дае згоды слабым ціхім «так»; ён адразу ж адказвае гучным і рэзкім голасам, што і так ужо мыты-перамыты, чысты, як халера ясная, дзякуй.

— Мяне зранку памылі ў судзе, а ўчора ўвечары ў каталажцы. Хрыстом-Богам клянуся, яны б мне і па дарозе сюды ў таксоўцы вушы вымылі, калі б там лазьня была. Я табе кажу, як мяне кудысьці перавозяць, дык шаруюць напярэдадні, пась­ля і падчас пераезду. Для мяне ўжо гук вады як сыгнал, што трэба транты зьбіраць. Ды адксьціся ты ад мяне з гэным гра­дусьнікам, Сэм, дай мне хвілінку агледзець новае жытло; я ж ніколі раней ня быў у інстытуце мазгазнаўства.

Пацыенты зьбянтэжана пераглядаюцца, потым ізноў гля­дзяць на дзьверы, адкуль па-ранейшаму чуваць голас. Ён гаво­рыць гучней, чым трэба, калі чорныя недзе побач. Такое ўражаньне, што ён наверсе, над імі, што ён плыве на вышыні мэтраў сорак і гукае тых, хто стаіць на зямлі. Гэта голас кагосьці вялікага. Чую, як ён ідзе па калідоры, і яго хада таксама належыць камусьці вялікаму — ён дакладна ня соўгаецца; на яго абцасах жалеза, і ён б’е ім аб падлогу, як падковамі. Зьяўляецца ў дзьвярах, спыняецца, засоўвае адзінцы ў кішэні; ногі шырока расстаўленыя; ён стаіць там, а ўсе глядзяць на яго.

— Здароўкі, братва.

Над яго галавой на нітцы вісіць папяровы кажан — застаўся з Гэлаўіну, — новенькі падымае руку і пстрычкай пасылае фігурку круціцца.

— Нішцяковы восеньскі дзянёчак.

Ён гаворыць крыху як Тата, гучным і магутным голасам, але выглядае па-іншаму. Тата быў чыстакроўны індзеец — сапраўдны правадыр, цьвёрды і бліскучы, як прыкла́д стрэльбы. Гэты хлопец руды, з доўгімі бакенбардамі і кудламі, якія вылазяць з-пад кепкі, так і просячыся пад нажніцы. Ён такі ж шырокі, як Тата быў высокі: шырокі ў падбародзьдзі, у плячах, у грудзях, з шырокай зубялявай гарэзьлівай усьмешкай. Ён таксама цьвёрды, але не як Тата — хутчэй, як бывае цьвёр­дым бэйсбольны мяч пад абшарпанай скурай. Па яго носе і шчацэ бяжыць шнар, зь якога яшчэ не зьнялі швоў — нехта добра яго апрацаваў у бойцы. Новенькі стаіць і чакае, а калі бачыць, што ніхто не спрабуе яму адказаць, пачынае сьмя­яцца. Ніхто ня можа дакладна сказаць чаму, бо нічога сьмешнага не адбываецца. Але ён сьмяецца ня так, як той для сувязяў з грамадзкасьцю. Свабодны і гучны сьмех выплывае з шырокага выскаленага рота, разыходзіцца ўсё далей, плёхаючыся аб сьцены палаты. Ня так, як сыты сьмех таго ёлупня. Гэты гучыць па-сапраўднаму. Раптам да мяне даходзіць, што я чую сьмех упершыню за шмат гадоў.

Новенькі стаіць, пазірае на нас, гойдаецца ў цяжкіх чаравіках і ўсё сьмяецца ды сьмяецца. Ён пакінуў адзінцы ў кішэнях, а астатнія пальцы пераплёў на жываце. Бачу, якія велічэзныя і спрацаваныя ў яго рукі. Усім у палаце — пацыентам, мэдпэрсаналу, усім — мову заняло ад яго і ад яго­нага сьмеху. Ніхто не спрабуе яго спыніць, не спрабуе нічога сказаць. Ён сьмяецца дасхочу, а потым заходзіць у дзённы пакой. Нават калі ён не сьмяецца, вакол яго лунае водгульле сьмеху, як вакол вялікага звона, які толькі што суцішыўся — водгульле ў яго вачах, у тым, як ён усьміхаецца і ўпэўнена крочыць, у тым, як ён размаўляе.

— Мяне завуць Макмэрфі, братва, Эр-Пэ Макмэрфі, і я заў­сёды рады згуляць на інтэрас. — Ён падміргвае, напяваючы радок зь песьні: — …і дзе б я ня ўбачыў картаў стос, я стаўлю… грошы… там, — і зноў сьмяецца.

Ён падыходзіць да століка, дзе гуляюць у карты, чапляе раздачу аднаго з пацыентаў сваім тоўстым загрубелым пальцам і касавурыцца на яе, ківаючы.

— Ага, я дзеля таго і прыехаў у ваш балаган, каб наладзіць вам, кураняткі, рушняк і весялуху за гульнёвым сталом. У Пэндлтане, на «хіміі», ужо нікога не засталося, каб мне жыцьцё расквеціць, во я й перавёўся, цяміце? Сьвежая кроў спатрэбілася. А-ёй, толькі паглядзіце, як гэнае птушанятка карты трымае, сьвеціць на ўвесь раён, анягож! Я вас, дзетачкі, як авечачак абстрыгу.

Чэзўік зьбірае свае карты. Руды працягвае яму руку для пры­вітаньня.

— Здароў, братка, у што гуляем? У тысячу? Дык ня дзіва, што вы тут нават не спрабуеце картаў хаваць. У вас што, нармалёвага стоса няма? Ну, ладна, не праблема, я тут на ўсялякі выпадак свой прыхапіў, тутака ня проста стандартная размалёўка — паглядзіце на карціначкі, га? Усе розныя. Пяцьдзясят дзьве позы.

У Чэзўіка і так ужо вочы на лоб павылазілі, а тое, што ён бачыць на картах, яшчэ падлівае алею ў агонь.

— Глядзі, не запэцкай; спакуха, мецьмем яшчэ досыць часу, нагуляемся ўдосталь. Люблю гуляць сваім стосам, бо звычайна праходзіць прынамсі тыдзень, перш чым астатнія зьвяртаюць увагу хаця б на масьць…

На новенькім — рабочыя штаны і кашуля з папраўчай фэрмы; сонца выпаліла іх да белі разбаўленага вадой малака. Ягоны твар, шыя і рукі — колеру дубленай бычынай шкуры, ад доўгай працы ў палях. У кудзерах заблыталася чорная матацыклетная кепка, а праз руку ён перакінуў скураную куртку. Боты ў яго шэрыя, пыльныя і такія цяжкія, што высьпяткам можна пераламаць чалавека напалам. Ён адыходзіць ад Чэзўіка, здымае кепку і выбівае зь яе аб сьцягно сапраўдную буру пылу. Адзін з чорных усё кружляе вакол яго з градусьнікам, але ён для іх занадта хуткі; ён ужо ў кампаніі вострых пацыентаў, ён пачынае абыходзіць усіх, паціскае ім рукі, таму чорны не пасьпявае пацэліць. Тое, як новенькі размаўляе, яго падміргваньне, гучны голас, фарсістая хада — усе гэта нагадвае мне гандляра машынамі ці быдлам альбо прадаўца на нейкім перасоўным кірмашы — такі дзядзька ў яркай паласатай кашулі з жоўтымі гузікамі стаіць перад каляровымі сьцяжкамі, што трапечуць ад ветру, і прыцягвае погляды, нібы магнітам.

— Тут бачыце, якая штука: я на «хіміі» ўлез у парачку разборак, калі ўжо казаць вам чыстую праўду, і мяне суд прызнаў псыхапатам. Ну ня буду ж я спрачацца з судом? Без праблемаў апошні цэнт можаце ставіць, што не. Калі можна ўцячы з гэных клятых гарохавых палёў, дык я буду кім толькі іх душачкі пажадаюць: псыхапатам, шалёным сабакам ці ваўкалакам — бо мяне ня дужа пакрыўдзіць, калі я больш да сьмерці матыкі ня ўбачу. Мне сказалі, што калі зашмат б’есься і баб дзярэш, дык ты псыха­пат, але ж гэта ня дужа да праўды падобна, як мяркуеце? Хто калі чуў, каб мужыку было зашмат дзюркі?

— Здароў, братка, як цябе клічуць? Мяне Макмэрфі, і я гато­вы зараз жа паставіць два баксы, што ты мне ня скажаш, колькі маеш ачкоў на руках, эээ, не падглядай. Два баксы, ну што? Халера, Сэм, ты можаш хоць паўхвілінкі пачакаць і ня тыцкаць у мяне гэным сваім градусьнікам?

Новенькі стаіць і недзе хвіліну аглядае дзённы пакой. На адным баку — маладзейшыя пацыенты, якіх называюць вострымі, бо дактары лічаць, што іхныя хваробы яшчэ мае сэнс лекаваць. Яны дужаюцца на руках і развучваюць картачныя фокусы, дзе трэба складаць, адымаць і падлічваць нейкую колькасьць картаў, каб знайсьці патрэбную. Білі Бібіт спрабуе навучыцца рабіць самакруткі, а Марціні ходзіць па пакоі, зазіраючы пад сталы і крэслы. Вострыя шмат ходзяць. Яны расказваюць адзін аднаму анэкдоты і пасьміхаюцца ў кулак (ніхто ніколі не насьмельваецца расслабіцца і засьмяяцца, увесь мэдпэрсанал адразу б зьбегся з нататнікамі і купай пытаньняў), а таксама пішуць лісты жоўтымі кароткімі абгрызенымі алоўкамі.

Яны фіскаляць адзін на аднаго. Часам нехта зь іх выпадкова кажа пра сябе нешта, што ахвотней захаваў бы ў сак­рэце, і тады хтосьці зь яго прыяцеляў за сталом, дзе гэта прагучала, пазяхае, падымаецца і прасьлізгвае да вялікага журнала каля Сястроўні. Туды ён запісвае пачутае — яно мае тэрапэўтычную цікавасьць для ўсяго аддзяленьня, вось што кажа пра прызначэньне журнала Вялікая Сястра, але я ведаю, што яна папросту спрабуе назьбіраць дастаткова сьведчаньняў, каб сяго-таго з нашых перавялі ў Галоўны Корпус. Там ім зробяць рамонт мазгоў, каб пазбыцца праблемы.