Аны оһоҕостоохпун билэннэр, бэйэм дьонум миигин чэпчэки, содур кыыс эбит диэн ким кэннибиттэн, ким сирэйбэр аһаҕастык этэн, сиилээн-сэмэлээн, үгэргээн-хооһурҕаан киирэн барбыттара. Кимиэхэ сэлээрчэх, кимиэхэ боростотуукка аатырбытым. Дьиҥинэн, атын дьону кытары сылдьыспытым суоҕа эрээри. Миигин үөҕэн тахсар, тиистэрин сааҕын ыраастанар дьахталлар, хата, бэйэлэрэ көссүүлэһэн түһэн дьэ сүрдээхтэр эбит этэ. Эрдэрэ субу ааннарын сабан тахсаатын, сорохторо сонно тута түннүгүнэн киһи киллэрэллэрин элбэхтик түбэһэ көрбүтүм эрээри, абааһыны баран, туора дьон олоҕор тоҕо эмиэ кыттыстамый диэммин көрө-көрө көрбөтөҕө-билбэтэҕэ буоларым. Билигин кэлэн, оччолорго оннук гыммытым саамай сөп эбит дии саныыбын.

Ол курдук куһаҕан киһиттэн күүһүлэнэн, алҕаска хаптаран оҕолонон хааллым. Ити кэнниттэн учаастактан дьиэбэр киирэн араас тэрилтэҕэ атах-бытах үлэҕэ хара күүспүнэн сыҥаланан, оҕобунаан тиийинэр-тиийиммэт бөрөнөн олордум. Ол олороммун, от-мас булунар кыһалҕатыттан тыаҕа сытар масчыт киһини кытары булсуспутум. Киһим сааһынан миигиттэн аҕа, арҕаа Украинаттан сылдьар, аҕата поляк, ийэтэ украинка. Бэйэтэ этэринэн поляк икки украинец ыккардынан, поляукраин. Тыаттан киирдэҕинэ миэхэ түһэр. Ол сылдьан чугасыһан, устунан хоонньоһон ыал буолан хааллыбыт. Мин оҕобун Сашаны туораппат, уолум да бастаан утаа атыҥырыах курдук буолан иһэн киһибэр сыһынна. Дьэ ол курдук Петро биһикки иккис сылбытыгар Мария диэн кыыстанныбыт, онтон өссө икки сыл буолан баран аны Петя диэн уолланныбыт. Инньэ гынан үс оҕолоох, оччотооҕунан интернациональнай дьиэ кэргэн буолан этэҥҥэ олордубут.

Дьэ онтон биир саас, олорбуппут сыччах, олохпун огдолуппут бастакы ыар охсууну ылбытым. Улахан уолум Саша уон алта сааһыгар доҕор уолунуун кустуу сылдьан алҕаска сааҕа дэҥнэнэн суорума суолламмыта. Дулҕа быыһыгар түспүт куһу куоттарымаары тутуу былдьаһан, омуна дэлэ этэ дуо, прикладынан охсубута, иитиилээх саата эстэн быттыгынан хорук тымырын быһа ытыммыт. Быыһаныах киһини хаана кэлэрин кыайан бопсубаккалар, суола-ииһэ суох биир көстөөх сиртэн «Беларусь» тыраахтыр бырысыабар оччо тыыннаах тиэллэн кэлэн баран, хирургияҕа көтөҕөн киллэрэн эпэрээссийэлиир остуолларыгар сытыарааттарын кытары быстыбыта. Ити курдук улахан уолбутуттан хомолтолоохтук илии соттубуппут.

Онтон Машам барахсан, дьиэбэр-уоппар баар-суох көмөлөһөөччүм, уҥа илиим, сэгэрим сыыһа оскуоланы бүтэрэр сылыгар суох буолбута. Муҥнааҕым кыһыҥҥы киэһэ, эбиитин аан тумаҥҥа, мин балыыһаҕа сыттахпына ас астаан аҕалаары быстах өлүүгэ былдьанаахтаабыта. Суол кытыытынан хааман иһэн, өлөр быатыгар, от тиэйэн ааспыт тыраахтыр сыарҕатын суолуттан халтарыйан, өлүү түбэлтэлээх ааһан иһэр таһаҕас массыынатын кэлин көлүөһэтигэр киирэн биэрээхтээбитэ. Дьэ буолар да эбит.

Эрим Петро кыыһа өлүөҕүттэн арыгы иһэр буолбута. Кыыһым аһыытын тулуйбаккабын, эбиитин уолум ааспат-арахпат кутурҕана хоһулаһан, устунан аны мин ити аска убаммытым. Иккиэн иһэр буолбуппут кэннэ туох аанньа буолуой, олохпут сыыйа огдолуйан барбыта.

Өлөр өлүү буулаатаҕына, дьэ барыта наар аанньа буолар. Ол иһин нууччалар: «Беда не приходит одна», «Пришла беда – отворяй ворота» дииллэр. Биир сайын кыра уолбут Петя, улааппыт уол Аммаҕа сөтүөлүү сылдьан ууга түспүтэ. Оҕом эрэйдээҕи, сүүрүккэ оҕустаран ырааппыт киһини, нэдиэлэ буолан баран отчуттар талах быыһыгар кытылга тиксэн сытарын алҕас булбуттара. Биир нэдиэлэ ууга сыппыт оҕобун көрүөххэ диэтэххэ, дьэ дьулаан этэ.

Ити курдук үс оҕобутуттан илии соттубут муҥнаахтар оҕолорбут аһыытын аһыы уунан мүлүрүтээри иккиэн уһаабатахпыт, бэрт сотору буор иһээччи буолбуппут. Дьоммут-сэргэбит бастаан утаа биһигини, кырдьык, төһө кыалларынан өйүү-убуу сатаабыттара. Онтон куруук итирик, өрүү ытыы-соҥуу, суҥхара-сулана сылдьар, күн аайы арыгы, харчы көрдүүр дьонтон сылайан тэйбиттэрэ.

Ол ыал аатыттан ааһан дьүһүлэнэ сырыттахпытына, биир түүн Петром эрэйдээх хотуотугар хараахтаабыта. Бүттэҕим ол. Төһө да иккиэйэх хаалларбыт, истэрбит-аһаатарбыт, ыар аһыыбын тэҥҥэ үллэстэр, эн-мин дэһэр эрим этэ буоллаҕа.

Чороҥ соҕотох хаалан баран, бу кэнниттэн олох олорон да диэн санааттан хаста да бэйэбэр тиийинэ сатаабытым да табыллыбатаҕа. Ону дьэ дьиктиргиибин, ааһа баран муодарҕыыбын. Бэйэбэр холооммун, өлбөт үөстээх киһи баар дииллэрэ, арааһа, кырдьык дуу дии саныыбын.

Туга да суох хаалан баран, кистээбэккэ эттэххэ, ыһыктынан кэбиспитим. Мин туспар тулам барыта хараҥарбыта, уорастыйбыта, тыйыс тыыннаммыта. Аһара дьаабыланаммын, туохха барытыгар өстүйэммин бар дьоммун кэлэппитим…

Билигин кэлэн ытаан-соҥоон оҕолорбун, кэргэммин төннөрбөппүн билэбин. Дьылҕа Хааным бу сирдээҕи олохпун чороҥ соҕотох моҥуурбар ыар ыйаахтаабыт буоллаҕа ити аата.

Сороҕор киэһэ кураанах дьиэбэр, бэрт дэҥҥэ өйдөнөрүм быыһыгар дьонум хаартыскаларын көрөн олороммун: «Айыы Тойон таҥара, миигин бу туох халыҥ аньыыбар-харабар сиэри таһынан ыар дьылҕалаатыҥ ээ?!» – диэн ыһыытаан-хаһыытан ыйытабын да, дьиэм иһэ иһиллээбит курдук уу чуумпу буолар. Харда суох. Арай оҕолорум саҥалара, күлэллэрэ-үөрэллэрэ иһиллибэт, ким да суох буолбута ырааппыт кубус-кураанах дьиэбэр – бэйэм бэйэбэр суланан ытаан сыҥсыйарым эрэ саба туттубут кулгаахпар кутурҕан ырыата буолан иһиллэр.

Балбаара саҥа дьукааҕын тус олоҕун, ыар дьылҕатын туһунан киһи уйулҕата хамсыах дьулаан кэпсээнин истэн, сарбынньахтаах былыргы үрүҥ көмүс ытарҕата улаханнык долгуйбутун биллэрэн биллэр-биллибэттик эйэҥэлээтэ.

– О, дьэ! Тоҕо сүрэй бу! Туох ааттаах амырыын алдьархайай, иэдэмэрдээх иэдээнэй… Дьэ буолар да эбит… Саҥарыахха тыл тиийбэт. Тоойуом, хайаан да хайыаххыный… – тохтоло суох сүүрэн барбыт хараҕын уутун сотто олорон, эмээхсин эдэр дьукааҕар туох да диэн табыгастаах тылы булан этиминэ, бэйэтин санаатынан, төбөтүгэр туох кэлэн түспүтүнэн уоскута сатыы олордо. – Өлбүтү кытта өлбүт суох. Тыыннаах хаалбыт киһи тулуйаргар эрэ тиийэҕин.

Ити курдук биир кыһыҥҥы киэһэ интэринээт-дьиэ кыараҕас хоһугар Дьылҕа Хаан ыйааҕынан бииргэ олорор, бу сиргэ тулаайах хаалар ыар дьылҕаламмыт икки дьахтар: тууйуллубут санааларын-оноолорун тоҕо тэбээн, били этэргэ дылы, тыыннарын таһааран, үүттээх хойуу чэйдэрин бүлүүһэҕэ куттан сыпсырыйан иһэ-иһэ эн-мин дэсиһэн өргө диэри олус истиҥник кэпсэтэ-сэлэһэ олордулар.

Балаҕан ыйын ортотунааҕы ардаҕа-самыыра, сиигэсилбигэ суох, били дьахтар быттанар дэнэр, ылааҥы күһүҥҥү чаҕылхай күннэр тураллар. Тиэргэн иһигэр уонча саха кууруссалара улааппыт чоппуускаларын кытары хортуоска хостоммут бааһынатыгар буору тибийэн хаһа-хаһа, тиҥсирийэн тугу булбуттарын тоҥсуйан аһыы сылдьаллар. Дьэрэкээн өҥнөөх, сиэдэрэй көстүүлээх дьоҕускаан бөтүүк сотору-сотору бу тиэргэн муҥур хаһаайына буоларын биллэрэн, бүтэй остуолбатыгар көтөн тахсан чөкөллөн олорон, моонньун күөкэтэ-күөкэтэ, бүтэн эрэр кэһиэхтээх куолаһынан үгүрэлии-үгүрэлии солуута суох хаһыытыыр. Саас эрдэ төрөөбүт икки төрөл, биирэ эриэн, иккиһэ сүүһүгэр хара туоһахталаах муус маҥан ньирэй быаларынан хатыспаттарын курдук өртөнөн, утарыта аргыый аҕай кэбинэ сыталлар.

Күһүн буолан буоллаҕа, кыһын кэлэн эрэр сибикитэ хотуттан биллэн, харах ыларын тухары тула барыта кыһыл көмүс солотуу көмүһүнэн кичэйэн сотуллубут. Кырдьык да, күлүмүрдээн көмүс күһүн. Нүөл, нуурал.

диэн хаһан эрэ истибит уонна тылын-өһүн өйдөөн хаалбыт олус үчүгэй матыыптаах, таптал туһунан ырыаны уоһун иһигэр ыллыы-ыллыы, Куоста бүгүн санаата олус көтөҕүллэн, тиэргэнин иһигэр барбах эрэ ырыанан-тойугунан сылдьар.

Үнүр ыала, тугу булбутун-талбытын барытын дьиэтигэр таһынар идэлээх Куоста чочуга оҕустаран сытыылаан биэрбит чараас сүгэтин, бэйэтэ субу аҕай бэрт тиэтэлинэн үс кырыылаах игиинэн салаҥнык тиистэрин аалбыт эрбиитин, ханна түбэһиэх муннукка-ханныкка уурталаабыт өтүйэтин, чыскытын көрдөөн булаттаан, түгэҕэр эргэ тоһоҕолору муспут биэдэрэтигэр холбуу, суулуу тутан угуталаата. Ол кэнниттэн ийэтэ уһун сайын устата аалбыт, хаптаһына алдьаммыт хотонун күкүрүн абырахтыы тахсыан иннинэ, күүлэтин үктэлигэр оҥостон олорон, бэриниилээх «Беломорканал» бөппүрүөскэтин уматтан аргыый аҕай табахтаан сыыйда.