«Инчэҕэй тирбэҕэ быстыбат» диэн дьэ итини этэн эрдэхтэрэ. Сап-саҕаттан салҕанан, суос-соҕотох туран хаалбыт Охонооһой да, илиилэригэр биир эрэ кыыһы тутан хаалбыт Баһылайдаах Балбаара да ити курдук удьуор утумнара ууһаабыта-тэнийбитэ. Уонтан тахса сыл иһигэр, быыһыгар-ардыгар иккитэ игирэлэнэн, оҕо-уруу бу ыалга элбээбитэ. Кыараҕас дьиэ иһэ оҕо күлэн-үөрэн чуопчаарар, күнү супту чаҕаарар саҥатынан туолбута.
Ол эрээри Дьылҕа Хаан Маарыйа эрэйдээҕи эдэр сааһыгар туура тутан, элбэх эрэйи-кыһалҕаны көрсүбүт эрэйдээхтэри өссө төгүл төхтүрүйэн тургуппута. Баһылайдаах Балбаара баар-суох кыыстарыттан илии соттон да баран, сиэннэрэ барахсаттар кэнэҕэһин киһи-хара буолар, инникитин ууһуур-тэнийэр кэскиллээхтэрин сүрэхтэринэн-быардарынан өтө сэрэйэн, ыар аһыыларын тулуйбуттара, хомолтолорун дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэрбэтэхтэрэ. Санаан да көрдөххө, сүүрбэ биэс оҕоттон илии соттуу диэн тустаахтарга манан аҕай дьыала буолбатаҕа биллэр. Оттон ууну-уоту ортотунан ааспыт, эмиэ олоҕор ыар аһыыны көрсүбүт Охонооһой хайыа баарай, кэргэнин сүтэрбит хомолтотун куолу курдук хонноҕун анныгар кичэллик кистэммитэ.
Ити курдук ийэтэ суох хаалбыт оҕолор барахсаттар аймахтар, үтүө санаалаах дьон-сэргэ көмөтүнэн тохсуон оннуларын этэҥҥэ булбуттара.
Онон Мааһыҥканы оҕото суох, сааһыра барбыт Уйбаныаптар диэн сэниэ ыал былдьаһа-тарыһа ииттэ ылбыттара. Кыыс саҥа ийэтэ Аана – атыыһыт, онтон аҕата Уйбаан – холкуос биригэдьиирэ этилэр. Мааһыҥка туһугар, дьэ кырдьык даҕаны, бу ыалга иитиллэ кэлиитэ, этэргэ дылы, «үчүгэй куһаҕаннаах, куһаҕан үчүгэйдээх» буолбута. Бу ыал Мааһыҥканы ииттэ ылаат да, бэйэлэрэ утуу-субуу уоллаах кыыс оҕоломмуттара. Онон иитиэххэ ылбыт кыыстара, дьиҥинэн, оҕо кутун тардыбытын быһыытынан ытыс үрдүгэр сылдьыахтааҕа, хомойуох иһин, оннук буолбатаҕа. Дьиҥ олоххо кыыс оҕо туһугар барыта наар аанньата суох, куһаҕана, төттөрүтэ буолан биэрбитэ.
Уйбаан уһун дьулугур уҥуохтааҕын иһин, Уһун диэн хос аатынан ордук биллэр киһи, үксүн дьиэтигэр-уотугар хонор хоноһо, сылдьар ыалдьыт курдуга. Саас ыһыы саҕаланна да, бааһынаҕа хоммот эрэ, ол быыһыгар сайылыкка көһүү түрүлүөнэ, оттон аны окко бэлэмнэнии, онтон ыкса күһүн хаар түһүөр диэри от үлэтэ, күһүн аны бурдук хомуура, салгыы кыстык айдаана, соҕотуопкаҕа сүөһү туттарыыта, кыһыны быһа кыстык кыһалҕата, от тиэйиитэ, саах таһаарыыта, ыанньыксыт тиийбэтин эрэйэ, эбии аһылык бэлэмнээһинэ, дулҕа кырбатыыта, талах быстарыыта, салгыы ынах маассабай төрөөһүнэ, ырыган ынах тарбыйах кээһиитэ, сүөһү көлөттөн өлүүтэ… Сылын аайы ити курдук холкуос хара үлэтин тэрээһинэ кыһалҕа үөһэ кыһалҕаны дьаптайан биир кэм эргийэн кэлэ турар буолан, Уһун Уйбаан дьиэтин өҥөйөрө ахсааннааҕа, тэлгэһэтигэр тилэҕэ үктэнэрэ тарбахха баттанара. Кини сүрдээх үлэһит, ирдэбиллээх, иэҕэ-дьиэҕэ суох көнө майгылаах, сытыары-сымнаҕас, үлэ күнүн нэрээтин үчүгэйдик толорор киһи буолан, колхуоһун салалтатыгар, үлэһиттэригэр сөбүлэтэрэ.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
