Капцы На дне агню танцуюць саламандры, блукае прывідамі шэры дым па небе, як алень па чорных лядах, між зоркамі губляючы сьляды. Надыдзе дзень. Паснуць агні і зоркі, любоў аддаўшы людзям і зямлі, павырастуць з палёў капцы-пагоркі, балючыя, нібыта мазалі. Як людзі ўмерлі, не сказаўшы штосьці, так і яны дзірваньнем зарасьлі, і толькі птахі ды зьвяры — іх госьці у час чырвонай золкавай расы. Араты прыйдзе, кіне рупным вокам, адчуўшы сум і боль нямых капцоў, зямлю ўзарэ і шчыра, і глыбока, збудзіўшы жрыц паганскіх і жрацоў. Іх ноч засьцігне разам за бяседай пра гэты час і пра тутэйшы люд, і ў белым жрэц прамовіць: — А я ведаў… Забылі нас і занядбалі тут. *** Самыя жывыя багі — багі дзядоў… — Самыя жывыя багі — багі дзядоў, багі сыноў і ўнукаў такія ж смяротныя, як і іх творцы. — Я ёсьць і сын і ўнук. Значыць, мае багі сьмяротныя?.. — Але. — Аднак жа і ў дзядоў былі бацькі, дзяды і нават прадзеды… — …Бацькі, дзяды і прадзеды тваіх дзядоў былі багамі. — Значыць, людзей зусім не было? I хто ж ім тады пакланяўся? — Птушкі, зьвяры, дрэвы… — Няпраўда! — Праўда. Ты ўглядзіся ў сябе… Бачыш?.. — …дрэва… Сьмерць Паводле навелаў Яраслава Пархуты …Калі ж развіднеецца ледзь і неба месячнае згіне — там птушка белая, як смерць, свой цень на жытку маю кіне, там птушка белая як снег, цень яе, як снег, халодны, спеў яе, як крык галодны, плач яе, як д'яблаў смех, кліча, кліча мяне ў вырай, я ўжо чую ў вышыні не д'яблаў смех, а голас ліры… і слабнуць, слабнуць карані, і праразаюць плечы крылы, ні болю, ні пакут, ні страху, я толькі папрашу жывых: на смерць не трэба апранахаў — яны сіло для крыл маіх. Смага Цячэ з-пад каменя вада таемна, сьцішана, упарта, а ў полі сьмягнуць гавяда, ральля, гайворан і араты, нібыта з самых першых дзён ральля ня ведала расінкі, і Евін лён — дарэмны плён — вышэй зямлі, ніжэй былінкі. Гэй, узьніміся да нябёс, гайворан чорны, сябра верны, знайдзі вады блакітнай вены і камень, што ў імшары ўрос, і пабрыдуць табе наўсьлед без супачынку, безь пярэрвы і людзі, і зьвяры, і дрэвы празь сьмерць, праз жвір, праз час, празь сьвет. *** Берасьцянымі трубамі ў небе гудуць… Берасьцянымі трубамі ў небе гудуць журавы, берасьцянымі крыламі атуляюць дзьве зорачкі дзённыя, мая любая, гэна ж мы, паглядзі, гэна ж мы, а нябёсы блакітныя, быццам азёры прадонныя! О, як гожа і вечна вядуць карагод журавы, і паганскія гукі складаюцца ў песьні астральныя. На тым беразе неба прачнуліся зорныя львы — гэна ж ты, мая любая, песьні запела купальныя. Агонь У небе зьнічаваньняў трыццаць тры зьліліся у адзін Агонь адвечны, наўкол Агню зьбіраюцца вятры, іх трыццаць тры, і кожны мае сьвечку. I кожны мае іншым што сказаць ці памаўчаць — маўчаньне зразумеюць. Іх трыццаць тры, і сьвечкі іх гараць, і душы каля вогнішча гавеюць. Бераг Мяне выкінуў акіян на чырвоны, гарачы бераг і сказаў: гэты бераг ты да апошняй тваёй пясчынкі. I адчуў я: па мне паўзуць супраць сонца штодня вужакі і брыдуць ім наўсьлед зьвяры, пыл чырвоны нясуць на поўсьці. Нават птушкі, што ў вышыні пралятаюць да акіяна, афарбоўваюцца ў колер мой да апошняй сваёй пушынкі. Да апошняй сваёй пылінкі я належу зьвярам, вужакам і далёкім самотным птушкам на тым беразе акіяна. Я заўсёды камусь належу — хоць каханы, хоць ненавідны, я — за сонцам і супраць сонца, я — прычына бяды і шчасьця. |
