Wszystkie te skarby znikały jeden po drugim w głębokim rumie „Witezia". Po rybakach przyszła kolej na myśliwych, którzy przyjechali później na reniferach, gdyż mieszkali dalej, na południu, gdzie jednostajna tundra, pokryta kępami szarej, twardej trawy, z wolna przechodzi w mniejsze lub większe oazy, z karłowatych brzóz i drzew iglastych złożone.

Ogorzałym, mocnym i wytrwałym łowcom oczy się paliły i śmiały do strzelb niemieckiego i angielskiego wyrobu, do blaszanek ż prochem, worków z kulami i śrutem, do kapiszonów i sztabek ołowiu; pieścili w ręku noże myśliwskie, siekierki, kieszonkowe komplety ślusarskie, scyzoryki, zapalniczki benzynowe, kociołki i kubki emaliowane, plecaki brezentowe, siodła, żelaza do łapania zwierząt. Targując się pomiędzy sobą i spierając, urządzali licytację, rzucali na pokład skóry białych, czarnych, rudych i niebieskich lisów, soboli, wilków, białych i burych niedźwiedzi, kun i łasic, pokryte rzeźbami rogi reniferowe i łosiowe oraz ogromne naroście brzozy czeczotowej, najlepszej i najtwardszej, o drobnych, jednostajnych centkach i smugach.

Majtkowie też nie próżnowali. Pittowi zdawało się chwilami, że rozprzedadzą wszystko co posiadają, i pozostaną nadzy, albo w końcu zaproponują samych siebie w zamian za drogie futra. Czeladź sprzedawała bowiem bieliznę, zbyteczne ubranie, buty, tabakę, zapałki, cygamice, walizki, zegarki, noże, czapki, brzytwy i różne posiadane drobiazgi.

Nowy mechanik – młody Polak Menger, rozprzedawszy wszystko, obładowany kilku skórami białych niedźwiedzi, rysia i lisów wołał:

– Stachu, Romku, Stefku, Marianie! Patrzcie! Mam tyle, że mogę pierwszą klasą jechać stąd do domu! Psiakrew, że też nie mam już nic więcej do sprzedania!

Lecz towarzysze tylko się śmiali w odpowiedzi, bo sami uginali się pod ciężarem towarów znoszonych przez siebie do kajuty w kasztelu. Kucharz Tun-Lee sprzedał nawet dwie talie kart, chińskie szachy i długą fajkę mongolską.

– Sprzedaj jakiej łysej babie warkocz! – krzyknął mu z głębi rumu Otto Lowe.

Lecz kuk wysoko cenił tę tradycyjną ozdobę chińskiej głowy i rozstać się z nią nie chciał za żadną cenę.

– Zamień warkocz na skórkę zająca! – poradził mu przebiegając Ikonen. Chińczyk się obraził, bo uważał zająca za najbardziej pogardzane zwierzę.

– Uczykan jest nieczyste, niedobre bydlę!____________________ mruczał, wygrażając Finowi pięścią.

Nareszcie Nilsen kazał zamknąć i szczelnie pokryć podwójnym brezentem magazyn,

oznajmiwszy Samojedom, że nic już do sprzedania nie posiada.

Pitt Hardful podczas jarmarku na „Witeziu", jak się wyrażał, zaprzyjaźnił się z miejscową starszyzną, ująwszy ją podarunkami i lekami na reumatyzm, zwykłą chorobę rybaków i myśliwych. Dowiedział się o różnych ważnych na przyszłość rzeczach, o kraju i jego bogactwach, zawarłszy ustną, potwierdzoną wieczystą przysięgą umowę handlową na rok przyszły.

Gdy starszy mechanik Mikołaj Skalny zatelefonował z hali maszynowej na mostek kapitański, że maszyna gotowa, Nilsen kazał wyciągać kotwicę, ryknął syreną szoner i otoczony flotyllą odprowadzających czółen tubylczych, wziął ryzę na zachód.

Ledwie szoner zdążył pozostawić za rufą Wyspę Diksona, lekka bryza prawie nagle przeszła w szturm. Wszystko się zmieszało i skłębiło – mgła unosząca się nad oceanem, wysoko wylatujące bałwany, bryzgi, piana i z hałasem rozbijane dziobem „Witezia" tafle kry.

Statek miotał się jak oszalały pod smagającą go dmą i kładł się to na prawą, to na lewą burtę. Potoki słonej, spienionej wody przelewały się przez pokład i wdzierały się do hali maszynowej, aż trafiły do dynamo, i w jednej chwili zgasiły światło w głębi statku, gdzie nie dochodziły blade promienie nie gasnącego polarnego słońca.

Gięły się i skrzypiały maszty, a u foka wicher oderwał topreję i z rozmachem cisnął ją na czepiającego się masztów i basztaków Mariana Rynkę. Inni Polacy rzucili mu się na pomoc. Ryzykując, że będą zmyci przez fale, uratowali jednak rannego, nieprzytomnego towarzysza.

Bijące w burty szonera bałwany szerzyły coraz większe zniszczenie.

Pod wściekłym uderzeniem pękły tały trepu, i ciężki, żelazem okuty chodnik zaczął łomotać w burtę statku.

– Odciąć pozostałe liny! Zrzucić trep do morza! – krzyknął w tubę Nilsen.

Bosman, ślizgając się i czepiając lin takielaźu, ponieważ lada chwila mógł wypaść za parapet, siekierą odrąbał jedną linę, która utzymywała chodnik przy statku.

Majtkowie, zwłaszcza nowi, zapadali na morską chorobę, lecz – mimo iż uginały się pod nimi nogi i głowy pękały im z bólu – pracowali ciężko przy szalupach ratunkowych.

Wiatr i bijące fale zrobiły swoje. Puściły łańcuchy szpilów z zawieszonymi na nich łodziami, które zaczęły się bujać, grożąc upadkiem na parapet lub do morza. Bezanmaszt stracił lewoburtowe gafle i chwiał się coraz silniej.

Widząc to, Nilsen zbiegł z mostku, oddawszy komendę sztormanowi, i wraz z bosmanem i mechanikiem uchwycili miotające się na wietrze przesmolone liny, uwiązali je i obciągnęli, zlewani strugami lodowatej wody, rzucanej nad nich przez wściekłą kipiel.

Nilsen miał oko na wszystko. Od razu spostrzegał zagrożone miejsca i posyłał ludzi, aby wzmacniali i naprawiali co trzeba, walcząc ze szturmem i nawałnicą bałwanów.

Przy ujściu potężnego Jeniseju, zabarwiającego ocean w promieniu kilkudziesięciu mil na kolor brunatny, nowe niebezpieczeństwo stanęło przed porwanym przez wichurę statkiem Olafa Nilsena.

Mocarny prąd rzeki-olbrzyma wyniósł do morza zerwane gdzieś w głębi lądu duże drzewa wraz z korzeniami i zaciśniętymi w ich splotach kamieniami. „Witeź" już kilka razy uderzał dziobem o płynące konary, drżał i zgrzytał, gdy olbrzymie pnie, zatopione jego ciężarem, sunęły pod wodą, ocierając się o jego dno.

Nagle śród huku, łomotu i wycia rozległ się trzask – i wszyscy odczuli potężny wstrząs całego statku.

– Co się stało? – zawołał Pitt, podbiegając do kapitana. Ten znieruchomiał z nachmurzonym czołem, ścisnąwszy obydwiema rękoma poręcz mostku, i nadsłuchiwał.

Pitt od razu spostrzegł, że z „Witeziem" coś się dzieje. Miotał się teraz bezładnie, obracał się w kółko, nie rozbijał nadbiegających bałwanów szturmowych i coraz silniej przewalał się z boku na bok.

– Statek nie słucha steru! – krzyknął rudlowy. – Zgubiłem ryzę!

– Rzuć sztorwał! – odpowiedział kapitan i pochylając się do ucha Pitta zawołał:

– Płynące drzewa złamały nam plusk steru! Nic nie poradzimy na to przy takim zwarze i dmie.

– Musimy wejść do rzeki i odstać się – poradził Pitt.

– Nie! – odparł Nilsen. – Ten szturm potrwa kilka dni. Bez rudla nie mogę manewrować w ujściu, gdzie podobno dużo rew, łach piaszczystych, zwałów, płynących od góry drzew i kamieni. Staniemy pod dryfem, chociaż bez steru ciężko to nam przyjdzie. Dajcie sygnał sztormanie na owral, a dobry sygnał i potrójny!

Podczas gdy Pitt biegł ku sznurowi syreny, Olaf Nilsen zadzwonił do mechanika i rzucił mu:

– Stop! Od maszyny i kotłów nikogo nie zwalniać!

W tej chwili zaryczała, a później trzykrotnie długo jęczała syrena; odpowiedziały jej gwizdki bosmana i jego komenda:

– Owral! Wszyscy na górę!

Cala załoga oprócz czeladzi maszynowej wybiegła na pokład. Nawet ranny Rynka zjawił się, oparty na ramieniu Walickiego.

– Rozwinąć żagle! – padł rozkaz z mostku i jednocześnie jakaś komenda do maszyny. Sunąc naprzód lub w tył „Witeź" zaczął wkrótce znowu nadstawiać nadbiegającym

bałwanom swój ostry, stalowy dziób.

Tymczasem majtkowie po wantach. weszli na marsy, zaczęli rozwijać żagle i szykować biegowy linostrój.

Gdy żagle opadły, flandrując i szamocąc się z wiatrem, kapitan krzyknął:

– Hys!

Ludzie brasowali reje, stawiając je pod wiatr, a wtedy żagle wydęły się, i statek ruszył naprzód.

Olaf Nilsen postanowił zatrzymać statek – stanąć pod dryfem, w odpowiedni sposób manewrując żaglami.

Długo rozlegała się jego komenda.