Яна ніколі не гаварыла яму гэтак шчыра i на такую тэму. Зыбін звычайна адносіўся да яе стрымана i суха, вельмі рэдка жартаваў, i Елена Сяргееўна таксама трымалася строга афіцыйна.
Да таго-ж яна i зайшла зараз сюды на выклік начальніка цэха не для такой размовы, а для таго, каб даць нейкія непрыемныя тлумачэнні, мусіць, пра забракаваную амаль напалавіну партыю шпілек. Уваходзячы сюды, яна ў дзвярах спаткалася з панурым начальнікам аддзялення, якое рабіла шпількі.
— Вы чулі, што мяне… здымаюць? — важка падняўся з-за стала Зыбін. На твар яго спаўзла пасма цёмнарусых даўгаватых валасоў, якія ён гладзенька зачэсваў угару. Зыбін не паправіў ix.
— Чула…
Ён маўчаў.
— Эх, i што гэта за цэх! — сказала Елена Сяргееўна. — Васіль Цімафеевіч, — рашуча глянула яна на Зыбіна. — Вы ўсё казалі, хацелі ехаць дамоў, на радзіму…
— Ну i што, кал i хацеў?!
— Не перажывайце… Здымуць, дык вы прасіцеся i… едзьде дамоў. Адпусцяць!
— Адпусцяць! — іранічна паўтарыў Зыбін. — Чэсць вялікая! Я яе толькі i чакаў…
— Ну што-ж, калі так атрымліваецца?
— Дажыў да чэсці!..
Ён стаў хадзіць за сталом: тры крокі ў адзін бок, тры — у другі. Так ён хадзіў часам пры парадах, калі слухаў тое, што не падабалася, ці калі проста хваляваўся. Твар яго быў задуменны, i Елене Сяргееўне здавалася, што Зыбін цяпер думае якраз пра яе параду: ехаць ці не ехаць?
— А можа, i праўда — паехаць? — прамовіў ён. — Старая будзе так рада!.. Колькі дзён чакае лістоў. Колькі паперы спісала, запрашаючы прыехаць!.. Сястрычкі на шыю пачэпяцца, выцалуюць! — ён усміхнуўся так пяшчотна, што Елена Сяргееўна таксама заяснела.
— Не, — раптам злосна сказаў Зыбін, — так я адсюль не пайду.
Ён так нечакана перамяніўся, што ў Елены Сяргееўны была яшчэ пры гэтых словах ясная ўсмешка.
— Я не з такіх, што легка прыходзяць i легка выходзяць! Я, Елена Сяргееўна, чалавек з гонарам!.. з чэсцю, я яе, здаецца, не страціў яшчэ. I калі, можа, страчу, то не тут, разумееце?
— Разумею, Васіль Цімафеевіч, — збянтэжана адказала жанчына, мімаволі ўстаючы. Маленькія вушы яе густа заружавелі.
— Да той пары, пакуль я не дакажу, хто такі Зыбін, я не хачу ехаць дамоў, — мне туды няма чаго ехаць… Пачакаю!.. A чуткі розныя, — адразу перайшоў ён на іншае, — прашу больш сюды не насіць! Я ix не хачу ведаць. Зразумелі?
— Добра, Васіль Цімафеевіч!
Яна пазірала на яго, як паслухмяная школьніца на строгага настаўніка. Елена Сяргееўна гатова была згадзіцца з усім, што ён зараз скажа.
Зыбін апусціўся на стул.
— Сядайце. Зоймемся справамі… Я хачу ведаць, — хударлявы, з рэзкімі рысамі твар Зыбіна стаў сухім, афіцыйным, — як гэта сталася, што партыю пяцідзесятай шпількі забракавалі?
— Парушылі тэхналогію, Васіль Цімафеевіч!
— Парушылі? А вы за чым глядзелі?
Елена Сяргееўна не сказала нічога, каб апраўдацца: яна ведала, што ў такім выпадку Зыбін вельмі не любіў, калі апраўдваліся.
— Зноў закавыка з гэтай шпількай! Ніяк не можам наладзіць новы графік работы станкоў, а тут — гэтае!..
Больш за ўсё ён біўся ў тыя горкія дні над тым, каб правільна арганізаваць працу. Цэх павінен быў выпускаць некалькі тысяч розных дэталей, i станкі часта пераналаджвалі, губляючы многа часу. Зыбін хацеў скараціць час, які ідзе на пераналадку станкоў, выпускаючы дэталі вялікімі партыямі. Гэта нярэдка прыводзіла тады да затрымак канвеера, бо некаторых дэталей канвееру не хапала. А тут яшчэ гэты брак!..
— Елена Сяргееўна, я хачу спадзявацца, што такіх фактаў — ад вашай віны — больш не будзе!
Жанчына, як у клятве, скрыжавала рукі на грудзях.
— Васіль Цімафеевіч, я зраблю ўсё, што магу!..
— Нічога, няхай б’юць, няхай лаюць, — загаварыў ён да Елены Сяргееўны ўжо іншым голасам, як-бы супакойваючы сябе. — Потым, можа, дзякуй скажуць… А не скажуць, — i не трэба. Абыйдземся i так… Шлях наш правільны, я ўпэўнен. Трэба прастоі станкоў скараціць да мінімуму. A інакш — усё роўна будзем у прарыве. I з кожным месяцам — усё больш. Тэмпы растуць!..
Елена Сяргееўна згаджалася, ківала галавой з пышным! кудзеркамі.
…Амаль кожны вечар сядзеў ён у сваім пакоі пры цэху, на другім паверсе, куды плыў шум станкоў i дзе на шышкінскай карціне поўзалі ў ціхім ранішнім лесе мірныя медзведзяняты, — сядзеў Зыбін, меркаваў з начальнікамі аддзяленняў, з тэхнолагамі, з планавіком, якія станкi пераналаджваць, якія дэталі трэба рабіць.
Зыбін зразумеў: каб упраўляцца заўсёды з тым, што патрабуе галоўны канвеер, — трэба ведаць усё, што ёсць у яго зробленага, колькі ўсіх гэтых рознастайных болцікаў, гаек, арматурных прыстасаванняў, i — што не менш важна — колькі ix трэба будзе заўтра, паслязаўтра, праз тыдзень, з чым можа здарыцца праклятая многа разоў затрымка. Яго галава была заўсёды запоўнена разлікамі, назвамі розных дэталей, лічбамі.
— I як вы ix помніце столькі? — здзівілася Елена Сяргееўна. Гэта было ў той выдатны дзень, калі цэх у першы раз не лаялі. — Памяць у вас — аж дзіва!
— Была-б у вас памяць такая, каб вам так дорага абыходзіліся яны.
— Такі многа прыкрасці было з імі ў вас!
— А ведаеце, — сказаў Зыбін. — Люблю я яго. I папсаваў ён крыві многа, i лаялі за яго, a ўсё-ж люблю, больш, чым механічны. Проста прырос да яго…
Ен i сам не разумеў, як гэта сталася, але ён i праўда нібы прырос да гэтага неспакойнага цэха. Прырос, як ніколі раней.
На партыйнай канферэнцыі, якая была ў тэатры, ён спаткаў яшчэ больш патаўсцелага Собаля.
— Прывітанне i пашана рабочаму класу! — весела сказаў Собаль. — Ну, рапартуй. Як справы?
— Тысячу машын ужо далі! — пахваліўся Зыбін. — Кадры рыхтуем…
— Усё рыхтуеш? Усё абяцаеш?.. Калі-ж падрыхтуеш? Не спяшайся. Гэта табе — тэхніка. Але добрая палова, — клянуся, не маню, — працуюць ужо як майстры. Ручаюся, любому кадравіку не ўступяць.
— Значыцца, не горш, як у Тагіле тваім, умеюць рабіць? — падлавіў яго таварыш.
— Ну, да тагільцаў, можа, далека, але ўмеюць рабіць! — пацвердзіў больш стрымана Васіль Цімафеевіч.
Ён запрасіў на новаселле: за тыдзень перад тым Зыбін прывёз да сябе з «раёна» сям’ю i перабраўся з барака ў дом.
Собаль прынёс падарункі—Жэні аддаў настольны гадзіннік з прыгожай шкляной падстаўкай рубінавага колеру, а сыну ўрачыста ўручыў маленькае ружжо. Сын завішчэў ад радасці, схапіўшы падарунак, i тут-жа «стрэліў» у акно.
— Ты што гэта, разбойнік! Акно разаб’еш!
Собаль, смешна прыгразіўшы малому, разам з жонкай Зыбіна, якая за апошні час неяк раздалася ў шырыню i стала лянівай у рухах, пайшоў па пакоях: Жэня называла гасціную, спальню, кабінет, i Собаль добра бачыў, што яна ганарыцца плёнам рук сваіх. Усе пакоі былі старанна i любоўна прыбраны. У жоўтай гасцінай на падлозе каля акна стаяў высокі фікус у вялікай драўлянай кадцы, i жонка Зыбіна сказала, што купіла яго на рынку i аддала дзвесце пяцьдзесят рублёў.
— Не пераплаціла я?
— Думаю, што не. Такі цяжка знайсці…
У гасцінай, i ў спальні, i ў кабінеце было многа падушачак на канапах i вышывак. Собаль запытаўся, ці сама яна вышывае, i, пачуўшы, што сама, пахваліў:
— Малайчына. Толькі-ж вазні з імі многа — у мяне-б, каб загадалі, цярплівасці на гэта не хапіла-б…
Ён палюбаваўся соснамі, што высіліся адразу за акном.
— Чорт вазьмі — як здорава тут у вас! Проста — Сочы. Курорт.
— Добрае месца… Лес.
— Ну, вось, нарэшце, ты, відаць, знайшоў сваё месца, — сказаў нечакана Собаль, агледзеўшы кабінет i апускаючыся важкім тоўстым целам на мяккую канапу, пружыны якой жаласна заскрыпелі.
— Знайшоў…
— Значыцца, усё? Асеў?
— Не… Падрыхтую змену i — да сваіх.
— З людзьмі, мусіць, не сышоўся душа ў душу, а?
— Ды не. Людзі мне падабаюцца.
— Дык чаго-ж ты ірвешся? Радзіма?! Цягне?
— Яна, брат. Усё-ткі, што ні кажы, роднае месца! Вабіць!.. Маці, брат, спакою не дае — бамбардзіруе лістамі: калі прыедзеш, калі пашкадуеш ды падтрымаеш старую? Пяцера сыноў было — двое на вайне загінулі… Іншыя раз’ехаліся, хто куды, адзін нават на Курылах, рыбачыць трэці год… Толькі сястрычкі дзве засталіся — адна, Верка, замужам, а другая, меншая, у дзесяцігодцы вучыцца, вось-вось паляціць з матчынага гнязда. На аднаго мяне ў старой надзея. Ну, як я павінен думаць пра ўсё гэта? Сын я ці не сын?
