Каб ужо напэўна забіць.
1999
МЫ ІДЗЕМ НА ПАХАВАННЕ
Шпаркімі крокамі, намоклыя й замерзлыя, ідзем мы ўздоўж ракі на пахаванне. Дождж, як дарваўшыся, абсмоктвае шэрыя дамы, ад чаго тыя цямнеюць і гараць чорнымі плямамі, быццам чырванню сораму. Ты трымаеш мой клятчасты парасон, а я вісну на тваёй руцэ. Дрыжу й прыціскаюся, як мацней, а ты сагнутай рукой падцягваеш мяне бліжэй да сябе. Пакрыўленыя, павыбіваныя ліхтары надламанымі макавымі галоўкамі невідушча зазіраюць нам у твары. Каля самай ракі не тоячыся мілуюцца на лаўцы мясцовыя падлеткі — паляць, а потым цалуюцца, цалуюцца, а потым паляць.
А нам няма калі — ні на тое, ні на другое, бо мы спяшаемся на пахаванне. Вось ужо й новыя элітныя дамы, перад якімі бадуцца два казляняты. Побач дзед у чорнай кепцы сузірае праз цыгарэтны дым іхні паядынак, а бацькі ваяроў абыякава скубуць першую здыхлявую траўку. Мы спыняемся й прыціскаемся адно да аднаго яшчэ мацней. Вецер халоднай упэўненай далоняй хапае мяне за шыю, лашчыць з залішняй страсцю мае мокрыя, кучаравыя ад дажджу валасы. (Праз іх я буду выглядаць занадта прыгожай, як для пахавання. Усе скажуць: «Здаецца ж, не свята, а яна вунь як прыбралася».) Кучаравыя ж казляняты кідаюць біцца й падбягаюць да казла, занятага спажываннем сумніўных у гэтым горадзе вітамінаў. Нечага круцяцца каля яго, а потым ізноў да справы — басціся. Гераічны казліны лёс!
Белыя казляняты, чорны дзед, шэрыя каза з казлом, цагляныя блакітна-жоўта-ружовыя новабудоўлі. Надвячорак смярдзіць ваўком. Дождж. У вокнах няма святла. Хутка святы. «Ніколі гэткага не бачыў». «Мне не дае спакою Гамлет».
Мы даходзім да суда, заціснутага паміж цырульняй, кветкавай крамай і фотаатэлье. Спыняемся, таўчэмся, маўчым, намерваемся, баімся, ідзем назад. На другім баку ракі — ні казлоў, ні падлеткаў. Толькі разбэшчанейшы дождж і непрагляднейшае паветра. Пластыкавыя бутэлькі й смецце ў вадзе, рудая, заіржавелая труба. Вада пераліваецца праз трубу, і здалёк здаецца, што гэта плёскаецца нейкая засмердлая крымінальная кроў. Мне робіцца млосна.
Далей — бомбасховішча, дзіцячая пляцоўка. Снарады на ёй пафарбаваныя ў крэмавы й ружаваты колеры. Сакавіта й, як для гэтага занядбанага двара, занадта модна. Мы стаім пасярод пляцоўкі й углядаемся ў згвалчаныя дажджом, сцішэлыя дамы — ты за маёй спіной, а я за тваёй. Людзі, відаць, параз’язджаліся перад святамі: скарочаны дзень — значыць, мы можам спазніцца. (Чаго мы баімся?) За тваёй спіной — агароджанае высокай сеткай футбольнае поле. Маленькая рэзервацыя каля канцавога прыпынку тралейбуса, дзе неяк не наважваюцца пагуляць у мячык дзеці. Бразгае вакно. Гэта нехта вытыркнуўся на дождж папаліць і паназіраць за нашымі абдымкамі. Каб не расчароўваць чалавека, мы цалуемся й сыходзім. Шчымлівая, неадчэпная халадэча.
Па бетонных дрыготкіх плітах мы скачам да вострава. На востраве, відаць, раскінуўся сам задыханы вецер. Праз ягоныя частыя ўдыхі й выдыхі я дранцвею й упадаю ў транс. Я раскачваюся на кукішках на гіганцкай халаднючай каменнай лаве. А ты сядаеш побач на высокую каменную спінку й прапануеш выпіць віно, прыхопленае для хаўтураў. Па шэрай няўрымслівай вадзе, заведзенай ветрам, разліваецца празрысты блакітны бляск. Адбітак надзеі ў «люстэрку маёй душы». Як апошнія аўтсайдары, мы п’ем з горла сухое чырвонае віно. У трыснягу тваіх вачэй я бачу свае срэбныя завушніцы з гранатам. Мне цёпла, і я думаю, што калі б пайшоў снег, было б яшчэ пякней.
Але снег не йдзе. Гэта мы з табой ідзем на пахаванне. Ды й чаго нам баяцца цяпер? Хіба, можа, пахаванне страшнейшае за саму смерць? Факт смерці. Паведамленне пра смерць. Усведамленне смерці. Замірэнне з смерцю. Можа, усё якраз праз тое, што мы не ведаем, што намі кіруе: факт, паведамленне, усведамленне альбо замірэнне? Мы нават не ўпэўненыя, з чаго ўсё пачалося: з факту, паведамлення ці ўсё ж замірэння?
Усведамленне… Няўжо мы некалі будзем на гэта здатныя? І гэта ніколі не будзе аднолькавым для цябе й мяне. Як Гамлет. Ты кажаш, што разумееш яго, хаця й не можаш растлумачыць словамі. А я яго зусім не адчуваю. Не адчуваю, але таксама разумею, хаця й інакш, чым ты. І не магу вызначыцца з сваім да яго стаўленнем. Я расчароўваю цябе сваім Гамлетам. Я засмучаю цябе сваёй прагай пэўнага стаўлення.
У жыцці я выбіраю сабе толькі мужчын-гамлетаў. Магчыма, таму, што не магу разабрацца з Гамлетам-персанажам. А яны й цягнуцца да мяне. Ліпнуць быццам мухі да мёду. І яны гэткія розныя. Гамлет не адзін — гамлетаў шмат. У гамлетаў розны ўзрост і розныя мовы, у іх розныя гісторыі й розная будучыня. І ўсе яны — эстафетны ланцуг, які настойліва вядзе мяне да паразы.
Але ці можа мужчына-гамлет разумець сябе самога? І нашто мне гэтае стаўленне? І ці абавязкова ты мусіш мяне загубіць? А можа, мы здолеем жыць кожны з чужым Гамлетам? Альбо ахвяраваць сваім? Я б магла. А ты не зможаш. Ты мужчына-гамлет, а я — дурніца Афелія. Нясмелая пявуха. Мне адна дарога — галавой у раку. Але, відаць што, мелка. Ды й холадна, брудна. Да таго ж я плаваць люблю — яшчэ захочацца паплаваць на развітанне. «Ведаеш, што? Ну хочаш, я буду жыць з тваім Гамлетам?»
Ты мужна хмурыш бровы, але не вытрымліваеш і ўсміхаешся. А я ўзгадваю пра тое, колькі ўсяго трэба будзе напісаць, падзяліць, вызначыць. Можа, нават і абдымацца нельга будзе — усё ж пахаванне, а потым траур. «Затое, можа, кінем спрачацца пра Гамлета. Зажывём вольным, паўнавартасным, насычаным жыццём… Сумна. Можна мне ненасычаным, але з табой?» Злуеш. І я таксама. Але ж мы людзі прыстойныя — скандаліць не будзем. Ды й каму скандаліць? Ты мужчына, а я, вядома ж, гордая. Затое потым будзем падтрымліваць адзін аднаго візітамі суцяшэння. Будзем гэткімі чулымі, абачлівымі. А я, можа, не хачу быць чулай — я чуйнай быць хачу! Ды дзе там — з гэтымі мужчынамі-гамлетамі ні засмяяцца лішні раз, ні заплакаць. Доля.
Тэлефанаваць, вядома, будзем. Імэйлы цывілізавана-спагадлівыя дасылаць. Да агульных сяброў хадзіць. (Можа, усё ж можна будзе трымацца за рукі?) Вандраваць паасобку будзем — падоўгу й без болю, без асцярогі, без боязі расстання. Кар’еру сабе зробім. Нават не адну. Жытло асобнае займеем.
А зайздросціць жа нам будуць! Хоць і не ў тым, у чым зараз. І кахаць нас будуць таксама. А можа, і мы самі — і ўсё ўзаемна. Хоць не. Табе я жадаю непадзеленага кахання — няхай цябе правучыць жыццё. Няхай табе будзе балюча. Няхай заспявае твой Гамлет. Папляце вяночкі. Як жа, мысліцель, аўтсайдар, праўдалюбца — які прывабны персанаж! Інфантыльны, збіты з панталыку пакутнік, які ўсіх і самога сябе прыводзіць да згубы. А няхай пажыве, выжыве — паспрабуе жыць без мяне!
Але тады й дзяцей у нас агульных не будзе. не будзе сямейнага ўтульнага побыту, сямейных спрэчак. Толькі хоць-калі будуць надарацца агульныя святы. Я з гадамі буду толькі пякнець, а ты мужнець. Па табе будуць млець маладыя дзяўчаты, а ў мяне, як заўжды, ну проста ўсе спрэс будуць закаханыя. Дзеці ў нас будуць самаўпэўненыя выскачкі, а ўнукі — таленавітыя, мілыя зайчаняты. Гады ў рады мы будзем мінаць адно аднаго на сваіх машынах. Раз на тры гады сустракацца ў транспарце. І нам будзе рабіцца млосна. Нам будзе рабіцца няёмка. Нам будзе рабіцца горка. А я буду потым заўсёды плакаць. Я буду, канечне ж, кахаць цябе, а ты мяне.
Увечары на сваіх кухнях мы будзем узірацца ў прагаліну паміж клятчастымі хвальбонамі фіранак на гэткі ж дождж. Я буду ўсё гэтак жа туліцца да цябе праз холад і шкадаванне, а ты будзеш зноў прыціскаць да сябе локцем маю руку. Мы будзем гэткія ж маладыя, і ў нас па-ранейшаму ўсё будзе наперадзе. Але мы не будзем побач адно з адным. Мы проста будзем. Старыя, напаўспраўджаныя, незразуметыя. Гарбата, ці кава, ці белае віно разгоняць камяк у горле. Высокія дрэвы пад вокнамі па-старэчы павітаюць нас вунь гэтымі самымі галінамі. І пад імі ўжо даўно не будуць пасвіць козаў.
А можа, і не будзе ў нас ніколі свайго кута. Толькі цягнікі, аўтобусы, самалёты, здаваныя кватэры й гатэлі. Усё напракат, усё ў пазыку, усё новае й чужое. Але будзе тады ў нас тое, чаго мы прагнем зараз: свабода, творчасць і ў кожнага свой асобны Гамлет. Можа, нават здароўе й самапавага. Людская пашана й, як камплімент, непрыманне самымі закаснелымі з іх. Новыя здарэнні, новыя вынаходніцтвы, новыя сенсацыі.
