Каб аб’яднаць усе мэты ў адну, я, павандраваўшы па свеце, павыкладаўшы ва ўніверсітэце й паўдзельнічаўшы ў напісанні падручніка, вырашыла кінуць дзіцячыя гульні й зарабіць вялікія грошы. Заробкі гэтыя сталіся лёгкімі, працадаўцы-гаспадары проста прасіліся ў падручнік па культуралагічных асаблівасцях сялянскага класу братняга нямецкага народа, кармілі добра й нават вадзілі ў тэатр. Жыццё на экалагічна чыстай нямецкай прыродзе, праца крамшчыцы ў летняй будцы-кавярні пад адкрытым небам, прыклад самастойных дагледжаных немак, нямецкая філасофія й літаратура, чытаныя ў адсутнасць наведвальнікаў, прывялі мяне да высновы, што ўсё складзецца, як і запланавана. І калі я, дагледжаная й самастойная, вярнулася на патрыманым аўтамабілі на радзіму Беларусь, ушчамілася ў ЖБК, зрабіла неабходныя ўклады й пачала сабе вольна-прывольна займацца навукай, у паветры, як ужо можна было здагадацца, запахла каханнем. Канечне ж, небагатым мастаком. Разумным, таленавітым, шчодрым і смелым да дабрыні. Знаўцам гісторыі, літаратуры й мастацтва. Чалавечным і жарсным. Мужчынам якраз для мяне.
…Аднойчы зімовым вечарам, калі Гільдэнстэрн і Разэнкранц ужо памерлі, а Арланда яшчэ не паспела заваражыць гледачоў празрыстасцю сваёй скуры, я зайшла ў тралейбус, і мне падалося, што нехта паклікаў мяне. Я павярнулася на голас, не заўважыла нікога знаёмага, але раптам убачыла Яго. «ЁН!», «ЁН!», «ЁН!» — запульсавала ў галаве чырвоная лямпачка з надпісам «Архетып каханага», а па-простаму кажучы, «Казачны прынц». Я падышла й удавана спакойна спынілася побач, а потым пачала цішком паглядаць на ягонае адлюстраванне ў акне. Гэтак, як і ён на маё. І больш за ўсё мне тады хацелася, каб мы ехалі разам усё жыццё, каб засталіся побач на векі вечныя, каб маглі папросту называць адно аднаго па імені й смяяцца з адно толькі нам зразумелых рэчаў. А потым мы выйшлі з тралейбуса праз розныя дзверы, але на адным прыпынку й абодва пакіраваліся ў адзін бок. На дварэ быў снег, слізка, і на сцежцы не было як размінуцца, а крочылі мы амаль аднолькава хутка. Тады ён, зайшоўшы крыху наперад, сказаў, што нам не застаецца нічога іншага, акрамя як пазнаёміцца й ісці разам. Мы пазнаёміліся, і высветлілася, што мы абодва любім адную і тую ж музыку, тыя ж кнігі, едзем з аднаго й таго ж кінапаказу і да таго ж жывем праз дарогу. Вядома, гэтак быць не магло, але гэта сталася. Бо гэтак мусіла быць. Натуральна, здаецца, зусім натуральна з пункту гледжання жыцця, калі глядзець на яго зверху, што два чалавекі, якія гэтак пасуюць адно аднаму, павінны сустрэцца й быць разам. Натуральна, але выдавала гэта на цуд. І цяпер я разумею, што гэта й было цудам. Да таго ж аднойчы я ўзгадала, што ўжо даўно ведаю яго.
Неяк на Новы год, калі мне было пяць ці шэсць гадоў, мае бацькі й сястра глядзелі «Блакітны агеньчык», а я, задаволеная здаровай камплектнасцю свайго жыцця, залезла ў секцыю. Ляжала сабе ў адчыненай нішы з падушкамі, слухала музыку й раптам адчула нейкую незвычайную тугу. Як быццам мне не хапала некага, як быццам быў яшчэ нехта іншы, хто мог бы быць побач са мной, але каго побач не было. І тады мне прымроіўся твар. Твар чарнявага хлопчыка з зялёнымі вачыма. Хлопчыка, які чакаў, і якому на гэты момант было гэтак жа невытлумачальна сумна, як і мне. І калі ты паказаў мне свае дзіцячыя фотаздымкі, я пазнала гэтага хлопчыка — пазнала гэты выраз твару й гэты душэўны стан — і ўспомніла Новы год амаль дваццацігадовай даўніны. І яшчэ высветліла, што мы недзе з год хадзілі з табой у адзін дзіцячы садок, хаця й у розныя групы, бо ты старэйшы за мяне.
А цяпер паміж мною й табою — наждак чорнага неба без зораў. Нямы, асіплы ад болю няспраўджанага кахання Лошыцкі парк. Я сяджу ля стала, гляджу паверх манітора ў пустую цемру за вакном, слухаю гуд кампутара, насцярожанае пагойдванне дрэваў і думаю: ці магла я што ўратаваць, ці магу я табе што растлумачыць? Ды й што тлумачыць? Кожны чалавек чуе толькі тое, што хоча пачуць. І нават мой пісьменніцкі дар не дапамог мне як след давесці табе, што я кахаю цябе аднаго й толькі таму хачу быць з табой разам. Што я не кваплюся ні на твае таленты, ні на твой час, які ты павінен прысвячаць мастацтву, ні на тваю свабоду. І хіба ёсць нейкая іншая свабода, акрамя ўнутранай? І хіба ёсць свабода большая за рабленне дабра, якое адзінае не абцяжарвае душу? І хіба можа нейкі чалавек у цябе гэта адняць? Але, відаць, не наспеў яшчэ для цябе час пачуць і зразумець мяне. Паверыць мне, паверыць сабе, даверыцца жыццю. Таму я сяджу-вычвараюся ў гэтай смуроднай вінакурні, якую скаланае ад мацюкоў маіх суседзяў, а ты недзе ўпарта даводзіш сабе, што толькі без мяне, толькі ў вясёлай кампаніі «сабе падобных» вольных мастакоў ты можаш ствараць мастацтва.
Толькі гэта няпраўда. Пазаўчора я бачыла цябе з адной — да цябе зусім не падобнай. Бачыла, як вы прыдзяўбліся да майго дому, стаялі з эцюднікамі ў мяне пад вокнамі, бралі з ракі паўлітровымі слоікамі ваду для фарбаў, малявалі пейзаж насупраць — мае ўлюбёныя дрэвы й нашую альтанку. Бачыла, што яна крэмзала — нават здалёку было відаць, што яна імітатарка й пасрэднасць. А ўжо калі б давялося пісаць ейны партрэт, то рабіць гэта трэба б было толькі ў якім-небудзь авангардным стылі: каб хоць неяк замаскіраваць ейную «неўміручую прыгажосць», надаць ёй хаця б крыху выразнасці й характару. Скажу табе шчыра — не лепшы выбар, асабліва пасля мяне. Я можа й не прыгажуня з вокладкі, але мой твар нельга забыць. Я прыроджаная муза, натхняльніца, з мяне энергія свішча. А яна што? Раструшчаная алыча, падгнілая на жнівеньскім сонцы. Уяўляю, як з цябе ўсе смяюцца. Толькі што ўжо казаць — што зроблена, тое зроблена. Хаця… Ты іншы. Таленавіты. Я ж бачыла, што ты маляваў: не бераг насупраць, а дзяўчынку Насцю з вінакурні. Насці — гады чатыры. Яна стаяла ўбаку й цікавала, як вы малюеце — не ведала, што й ты ўпаляваў яе. Заціснула паміж ног ляльку, так што гэтая задрала ёй спераду спаднічку. Адной рукой абцягвала цяльняшачку, а другой паднесла да роту пасмачку цёмных вільготных валасоў да плячэй. А ты гэтак ласкава пасміхаўся, гледзячы на яе. Я ўжо нават не ведала, да каго цябе раўнаваць: да гэтай бесталаннай памаўзы ці да дзяўчынкі Насці. Слухай, ну няўжо гэтая ніякая крэмзала й ёсць тая самая «родная» Надзя? І як мне цяпер разумець мужчынаў?
Разумей не разумей, а жыць будзеш, у любым выпадку, з самой сабой. У сваім унутраным свеце. І менавіта з гэтага ўнутранага свету будзеш узірацца ў жыццё. І нават калі прымеш светапогляд каханага мужчыны, не будзеш праз гэта шчаслівай, бо заставацца будзеш толькі сабой. І калі будзеш імкнуцца «адпавядаць» ці «не адпавядаць» — толькі зломіш сваю асобу. І твой мужчына кіне цябе. Таму што нават «ніякая крэмзала» Надзя — цяплей за ягоны адбітак у люстэрку, і ў гэтым сэнсе яна яму цяпер сапраўды радней за мяне. І вось гэта была мая асноўная памылка, праз гэта я сяджу адна. А па вялікім рахунку, што страшнага ў адзіноце? Адна ты ці з некім, калі ты ёсць яшчэ сваёй асобай, ты ўспрымаеш свет толькі праз сябе.
А што датычыцца памылкі… Ён нешта плявузгаў, што я кахала зашмат. А што было рабіць? Я ж шукала. Ды й ён мне сустрэўся позна — колькі мне ўжо было гадоў! А я таропкая — я халерык, я баялася не пражыць сваё жыццё. А ён тыповы флегматык. Ужо ж ён не спяшаўся на сустрэчу са мной, а вінаватая выйшла, канечне ж, я. І да таго ж, чаму ён лічыць, што ведае, кахала я некага ці не, лепш за мяне? Няхай ён думае разам са сваёй Надзяй, што ў мяне няма гонару, але кахала я насамрэч толькі яго. І тым каштоўней мне было гэтае каханне, таму што я ведала ўжо, што каханнем не ёсць. Хаця… Усё гэта было шчырым. Шчырым захапленнем людзьмі й жыццём. Гэта было любоўю, а не каханнем, прагай жыцця й (што ўжо зараз маніць) пошукам муза. А мне варта было проста любіць гэтых людзей, а не прыдумляць, не драматызаваць жыццё й не лямантаваць потым, што я расчаравалася ў мужчынах. Бо ў выніку ў вачах людзей я прыдбала сабе драматычны жыццёвы досвед, і мужчына, якога я сапраўды пакахала, кінуў мне мой жыццёвы досвед у твар. (Нельга так з жыццёвым досведам — гэта парада абодвум зацікаўленым бакам.) Да таго ж, калі чалавек кажа, напрыклад, што ён любіць світанак і захад сонца, зіму й восень, дождж і снег надвячоркам, ніхто не будзе падазраваць гэтага чалавека ў разбэшчанасці й няшчырасці, скажам, да зімы, якая надыходзіць пасля восені. Калі ж вядзецца пра людзей, то выходзіць, гэта брудная справа — любіць іх? Але ж кожны чалавек — гэта з’ява. Нават «ніякая Надзя». І калі чалавек па маладосці называе любоў каханнем, хіба можна пароць яму гэтым вочы? Асабліва, калі ўсё гэтак добра склалася: духоўнае паразуменне, агульныя ідэалы, жарснае каханне, прыбытковая адукацыя, жыллёвая плошча… Але гэта жанчыны не раўнуюць мужчынаў да мінулага, бо яны, вядома ж, прыгажэй, разумней, душэўней і гатуюць лепш за папярэдніц. А вось мужчыны… Яны раўнуюць да кожнага слупа, нават калі гэта слуп, які ты не змагла абмінуць, калі каталася на лыжах у веку пяці гадоў. Добра. Няхай. Але ж я, прынамсі, не хацела за гэты слуп замуж!? І як яшчэ я магу растлумачыць сябе й сваё жыццё? Што яшчэ я магу распавесці, каб ты мяне зразумеў? Што яшчэ я магу сказаць, акрамя таго, што… …Была шостая гадзіна раніцы. Мы сабралі па вёсцы кароў і пагналі на пасту. На выгане, каля сажалкі, я прысела на кукішкі й убачыла ў траве роснае павуцінне. У кроплях расы раздробнілася на фарбы прахалоднае ранішняе сонца… Усё. Гэта ўсё, што я магу растлумачыць табе пра сваё жыццё. Мне было тады дзевяць гадоў, і гэтае роснае павуцінне сталася для мяне тым, чым ёсць маё да цябе каханне.
