…Лісце на кветках пагойдваецца, і я разумею, што не адна: на кухні вецеp. Напэўна, калі б я расшкумутала яго кветачкі, Гном бы прыехаў «ратаваць прыроду». Хаця наўрад ці… Ды і як я потым даведаюся, што ёсць нехта побач?

Дарэчы пра кветкі. «Калі Вашыя кветкі крыва растуць, бо выцягваюцца да сонца, перавярніце іх, каб яны канчаткова не скрывіліся, a развіваліся гарманічна, прапарцыйна…». Ці не робіць тое самае з намі Бог? A мы галосім. Я во якраз xaцелa перакруціць адзін вазон, але схамянулася, як заўважыла, што нейкі аблезлы лісцік схіліўся да іншага, пекнага, у гаршчочку побач. Хто іх ведае — можа, у іх каханне. Гары потым праз іх у пекле. Бедны Бог: як цяжка яму, напэўна, вырашаць…

Затое ў добрых газетах цяпер ганьбяць рашэнні неабвержныя і аднадушныя, геніяльныя і выратавальныя. Прыемна, вядома, толькі калі раней я чытала газеты як гісторыю хваробы, то цяпер яны сталі суцэльнымі некралогамі. Нашто я іх панавыпісвала? Можа, таму, што тайна чакаю адной весткі? Дай Бог. Але пакуль пакладу я газеткі на лядоўню, каб не заміналі есці і было на чым чысціць чаравікі ўвосень.

…Першы верасень з Гномам. Менскія паркі. Шчаслівая парачка. праз нейкі год я ўжо сама ні ў чым не змагу абвінаваціць Гнома, бо самымі надзейнымі сведкамі застануцца толькі гэтыя раскіданыя на стале фотаздымкі. Бязглуздыя вечарыны, шматзначныя сустрэчы, замежныя паездкі, Філіп з нашымі старымі сябрамі. Што ён рабіў тады тут? Толькі што вярнуўся з Амерыкі або ізноў ад’язджаў? Ладзіў канцэрт у Менску або проста наведваў маці?

Неверагодна, але я нават не пагутарыла тады з ім. He растлумачыла, дзе Цыдлоўскі, чаму ў пакоі ўсё такое прыгнятальна сіняе і хто такі Гном. Смешна, што яны сапраўды так падобныя з твару. І жудасна крыху, што я так баялася пакахаць Філіпа, бо не хацела пакутаваць праз яго вечную адсутнасць і апантанасць музыкай, a звязалася з яго двайніком, да таго ж чужаніцам, і не змагла пазбегнуць чакання.

Цяпер хапаю ўспаміны пра Філіпа, як матылёў за крылы, але тыя няўмольна трушчацца паміж пальцаў і рассыпаюцца… Было нейкае грачынае шчасце. Вярнулася пачуццё колеру. Але, відаць, Філіп немагчымы ў існаванні побач. Ён неабавязковы ў прысутнасці на гарбатным самотным няспанні. Спакваля Філіп стаў ключыкам да майго эстэтычнага ўспрымання свету, мужчынам-марай, якой зусім не трэба збывацца.

Таму кожны раз, Філіп, калі ты ў маіх летуценнях спрабуеш кахаць мяне, я хаваю цябе ў шкляны шар і трымаю на выцягненай далоні. Кажуць, калі пакутуеш ад якога-небудзь запаленчага працэсу, трэба доўга-доўга ўзірацца ў бліскучы прадмет, і тады паправішся. Я б магла такім чынам глядзець у твае вочы, і, можа, прайшоў бы тады гэты боль — пякучая брыдота, што ты закінуў у мяне. Маленькі, дурацкі такі вугалёчак, але як балюча. І як доўга.

І гэта праз яго я не магу заснуць, калі жыву адна, і праз яго крычу па начах, калі ёсць каму супакоіць. Я загнала свае перажыванні некуды ўсярэдзіну, я думала, што змагу адмовіцца ад сябе і ўсцерагчыся цябе, але толькі нашкодзіла.

Аднойчы ў кавярні я ўбачыла, як пара ідзе ад гарачай, але пустой шклянкі, — нешта падобнае здарылася і са мной. Я ўлазіла ў сваім жыцці шмат у якія авантуры, але, калі мы былі разам, Філіп, разводы ў бензіне сваіх пачуццяў я маляваць любіла, але з запалкамі была разважліва асцярожнай. Вогнішча толькі мелася на ўвазе, але ж не палала.

…Памятаю, я сядзела ў ценю сярод мух, у вёсцы: сцерагла жыта, каб не падзяўблі куры. Павярнулася да іх спінай, бо нельга было чытаць праз сонца, і толькі прыслухоўвалася да ўсялякіх перамяшчэнняў у двары. Куры з нудой у сэрцы прахаджваліся каля зерня, але схапіць што-небудзь не адважваліся. За імі нават і сачыць не трэба было: яны самі сябе выдавалі, бо як натуры слабанервовыя пачыналі са страху працягла паквохтваць, як толькі набліжаліся да жыта. A маглі сёе-тое ўварваць: я б, можа, і дазволіла каторай.

Магла б і ўварваць. Як гэтыя куры, я зрабіла дзікае глупства і цягаю цяпер на сабе ў пакаранне скафандр заўсёднай прысутнасці Філіпа. Ён як быццам стаў маімі валасамі, неад’емнай маёй часткай, якая амаль неадчувальная, але пры халодным ветры ўсё ж сагрэе…

Пад коўдрай цёпла. Трэцяя гадзіна ночы, і чакаць yжо, пэўна, не варта. Цяпер можна паспрабаваць заснуць і ўбачыць… …як люстра на столі захісталася і ў акне таксама ўсё як быццам ап’янела. Я паклікала тату, але для яго землятрус быў не такім моцным — я магла пра гэта меркаваць па тытрах татавых думак, якія адначасова сніліся мне.

Потым я патрапіла у цягнік, у калідор ля купэ, і разглядала натоўп жанчын, апранутых па модзе трыццатых гадоў. Усе хацелі патрапіць у вагон, але ніхто не лямантаваў, не сварыўся, як быццам яны спадзяваліся, што такая жахлівая катастрофа не можа быць сапраўднай, альбо проста прадчувалі, што выратаванне немагчымае.

Пасля я апынулася сярод непраўдападобна белага святла, тварам да белага муру, насупраць праходу ў ім. Шматлікія спакойныя людзі дзелавіта праходзілі праз праём і… узляталі белымі галубамі…

A назаўтра раніцай прыйшла да мяне чорная — у чорнай кашулі, з чорнымі валасамі і вачмі — запэцканая фарбамі Вятрыцкая і падарыла карціну з белай скрыпкай. Называецца «Час падумаць пра Гэта».

— Ведаеш, Вятрыцкая, мне так карціць намаляваць што-небудзь простае, светлае, але я гэтага не ўмею. І дзяцей саромеюся. Яны зараз сядзяць на кухнях, п’юць сабе каву і не робяць з гэтага ні культу, ні рытуалу. A для мяне распіццё кавы на кухні патрабуе больш мужнасці, чым самагубства.

— Гэта так, Кузьміч. Толькі кава шкодзіць дзіцячаму арганізму, таму яны яе не спажываюць.

— Во! Бачыш ты? A мне дазвалялі! І не мая гэта, значыць, віна, што я па начах на «Сітраене» гойсаю і па мужыках бадзяюся. A папраўдзе, мне сёння ранкам падалося, што я апошнія гадоў сем пражыла ў нейкім піянерскім лагеры з пошлымі і грубымі завядзёнкамі. Цяпер вярнулася дамоў, прачнулася ў сваім ложку і чую, што ўсталі ўжо мама і тата, бразгае начынне і будзе нешта смачнае. І надалей усё будзе добра: бацькі, крыху старых сяброў, выпадкова знойдзеныя кнігі, вёска па вакацыях. Нічога, здаецца, не змянілася, a мяне як быццам вызвалілі. Я і да Дома настаўнікаў сёння не паеду. Гэта мяне сумленне туды раней цягнула. Я ўжо даўно здагадвалася, што Гном быў толькі сродкам майго пераўтварэння, a не сутнасцю яго і не прычынай. Ён быў толькі сродкам майго вяртання да сябе, a ніякім не каханнем. Толькі маім уласным натхненнем, азарэннем, узрушэннем. Разумееш, я, як хмара, якая стала навальніцай і запаліла маланкай самотнае дрэва, a потым здзівілася, што яна гэткае ўмее. A дрэва тое пагарэла-пагарэла і стала попелам, часткай маёй свядомасці, але не каханнем. І ў гэтай свабодзе, дзе мне патрэбнае апраўданне не перад людзьмі і не перад сабой, a перад Богам, я не магла больш заставацца з Гномам. Ён быў бы мне ўжо не сябрам і не каханкам, a сабачкам. Залогам таго, што мне не страшна будзе спаць па начах, што я буду смачна есці і весці «свецкае жыццё». A жыццё — гэта не размалёўка, і мужчыны не цюбікі, з якіх трэба выціскаць фарбы. І маем сэнс толькі мы з табой, і асабістае наша ўспрыманне свету, і нашыя ўласныя лёсы, a не невядома якімі суседзямі панапісваныя праграмы…

— Гэта слушна, Кузьміч, гэта абсалютна слушна. Толькі вось, што я табе параю. Купі ты сабе цыгарэтаў, слабейшых за гэты дынаміт, схадзі ў царкву, a потым выпраўляйся да бацькоў і паспі ў іх дні са два запар. A потым я прыйду да вас, і мы адсвяткуем твой дзень нараджэння, таму што сёння, я бачу, ніякіх тортаў ад цябе не дачакаешся.

І гэта быў мой дзень нараджэння. І мне было сорамна. І я пасля паўдня ўсё ж паехала да Дому настаўнікаў, але толькі каб пераканацца, што Гном, і Філіп, і ўсе астатнія нядобрыя страсці не маюць больш нада мной улады. І ведаеце, на чым? На сямёрцы. Разам з вамі.

І калі я, раззлаваная, вярталася дахаты ў мокрым трамваі з заплюшчаным вокам, там быў пах варожых жанчынаў. Я адразу ж не супала з іх хваляй і ехала маральным зайцам, бо кожная з іх мела права запрошанасці, a мне ніхто не дасць праязны ў тваё жыццё. A ведаеце, што самае прыкрае? Toe, што я сама не разумею, каму менавіта кажу гэтае абнадзейлівае «ты».