– Түргэнник иһиттэ таһаар!

– Туох иһити?

– Хаан-хаан кутар!

– Аҕаа, паапаа, биһиги буоллаҕына үс куруппааскыны туттубут.

– Ону?

– Ону маамабыт бастарын тосту эрийтэлээтэ.

– Оо, бултуйбут дьон эһиги эбиккит. Билигин таба сылаас хаанын иһиэхпит.

– Буһарбакка дуо?

– Таба сылаас хаанын иһэр, быарын-бүөрүн сиикэйдии сиир киһи доруобай буолар. Булчут оннук аһыахтаах.

– Пыы.

Уйбаан табаны тиэрэ быраҕан иһин хайытан эрдэҕинэ кэргэнэ:

– Хайа, бастаан хабарҕатын быспат эбиккин дуу?

– Табаны астааһын арыый атыннаах. Сылгыны былыр тыыннаахтыы үөс тардаллара үһү.

– Сүүскэ охсубакка дуо?

– Оччоҕо этигэр хаана хаалбат диэччилэр.

Иһин ороон кэргэнигэр үҥүлүччү анньар, онтон сис хорук тымырын быһа сотор.

– Чэ, Шура, хомуоскунан баһан, бастаан бэйэҥ ис, оҕолор көрдөхтөрүнэ, баҕар, исиһиэхтэрэ. Бу бөһүйэ да илик быарда амсай. Субу курдук сибиэһэй аһылыктаах киһи сынгаалааччыта суох.

– Оо, дьэ, сии үөрэммэтэххэ, хайдах эрэ ээ.

– Тоҥ балыгы кыһыны быһа сиэбитиҥ буоллар, эн да ыалдьыа суох этиҥ. Бу табалары дьиэбититтэн чугас өлөрөн эн өссө хааны амсайдыҥ. Ыраах өлөрдөххүнэ, таах тоҕон кэбиһэҕин.

– Хаарыан аһы. Оһоҕоско кутан оҕолорбор амсатыам. Ону баҕас сирбэттэр ини.

– Бээрэ, Шура, миэхэ өй киирдэ. Билигин аһаан эрэр астаннахпыт дии. Бу табаларбын саа тэбэр сиригэр туруортаан «мончуук» оҥоһуннахпына хайдаҕый?

– Миэхэ тириилэрэ наада эбиттэр. Тааҥ уутун кэһэр анал таҥас тигэ охсубут киһи.

– Кыыллаабатахха, ити табалар хотоолго сылдьымахтыахтара. Оччоҕо «мончуукпутугар» биир эмэ сыстыаҕа. Сарсын сииргэ туоҕа да суох дьон буолбатахпыт. Аҕыйах хонукка куруппааскыбытынан да сылдьымахтаа инибит.

Киэһэ аһылыкка Шура таба иһиттэн чохочу курдук сыа-арыы быргыйа сылдьар суон оһоҕостору буһарбыт уутугар хааны ытыйан хос оргута түспүтүн оҕолор ордук биһирээтилэр. Бэл көтөххө сылдьар уоллара ону эрэ көрдөөн даллаҥныыр киһи буолла. Онон биэдэрэни толору баспыт хааннарын кыра-кыра иһиккэ тоҥорон оҕо «үүтэ» оҥостор буоллулар.

Ити курдук миннэһэн дьиэлэрин тула өлөрбүт табаларын араас моһуоннаан туруоран кэбиспиттэрэ тыыннаах табалар мэччийэ сылдьалларын курдук. Биир да таба бэйэ-бэйэлэрин хатыласпат гына көрүҥү ылыналларыгар Шура ураты дьоҕурдааҕа арыллар: кини кыптыыйынан хаартыска кумааҕытыттан кырыйталыырын Уйбаан үүт-үкчү үтүгүннэрэ туруортуур.

Сарсыарда арыт күн түөрт-биэс табаны охторор. Онон аны таба тыһын, тириитин таҥастыыртан соло булбаттар. Киһи түөһүн тылыгар диэри дириҥнээх тааҥ уутун Уйбаан хайа баҕарар кэһэн туоруур кыахтанна. Аны кулгаах, иэдэс, моой, тобук, бэгэччэк, түөс, сис анал таҥастара диэн баар буоллулар, үтүлүк, кэтинчэ арааһа тигилиннэ.

Бастаан утаа күннээҕи аһылык көстөрө бэрт эрэйинэн быһаарыллара уурайан, аны кэлэр сылга хаһаанар гына бултуйан, ыкка, мэҥиэҕэ диэн араараллар. Байанай күндүлээтэҕинэ кэччэммэтин аҕыйах хонук иһигэр өҥнөрө-түүлэрэ уларыйыар диэри биллилэр.

Бултарыттан өлүүлээн, куруппааскы этэ, таба чоҥкута кэһиилээх Уйбаан Киһилээххэ анаан-минээн бара сырытта.

Аан бастаан саллааттар остолобуойдарыгар тиийэн: «Ыттарбын аһатаргыт иһин», – диэн, үс куулга симиллибит таба этин повардарыгар куду аста. Онтон станция начальнигын таһырдьа ыҥыртаран ылла:

– Эйиэхэ махтана кэллим, – диэн баран, сыарҕатын диэки ыйан кэбиһэр. – Өйдүүр инигин, бу компаһы?

– Ну-ну, дьэ өйдөөтүм. Ол мин көмөм да диэн, бэйэҥ да булан тэйэр киһи киилэ быһыылааххын. Хата мин махтанаргын кавычкаҕа ылан этэр диэн бастаан утаа өйдөөбүтүм.

– Биһиги көнөтүнэн этэр, кэпсэтэр үгэстээхпит.

– Ол үчүгэй. Хайа, компаһыҥ өстүөкүлэтэ түһэ сылдьар эбит дии. Сибилигин силимнэтиэхпит.

– Сүпсүгүрүмэ. Билигин компаска эҥин олус бааспаппын. Тыал, сулус хайа да компастааҕар эрэллээхтэрин билэн эрэбин. Ол эрээри аан бастаан айанныырбар эн эппит хайысхаҥ улаханнык туһалаабыта. Тааһа оччоттон түһэ сылдьарын билбэтэх этим. Бу куруппааскы этэ, таба чоҥкута аҕаллым. Бука, күн аайы амсайбат аһыҥ буолуохтаах.

– Поварбыт Ленинград рестораныгар үлэлээбит улахан маастар. Кини сатаабата диэн суох. Оттон бу уҥуох иһигэр баар мэйии хайдах сиэнэрин да билбэппит. Тароторин ыттарбар диэн ылааччы.

– Аны биэримэҥ. Мэйии буолбатах – силии диэн бэйэтэ анал ааттаах. Нууччалыы туох дэнэрэ буолла? Сүгэтэ, иһиттэ аҕалтар, поваргын таһаар, бэйэм хайдах астанарын көрдөрөн биэриэм.

Уонча чоҥку силиитэ улахан миискэни толору өрөһөлөммүтүн, киирэ-тахса сылдьар үс-түөрт киһи үмүөрүһэ түһээт, «боруобалаан» бүтэрэ сыһаллар: «Үтүө да аһы Тароторин ыттарыгар сиэтэр эбит!» – дэһэллэр.

– Миигин кытта дуогабарда түһэрсиҥ. Мин эһигини талбыт эккитинэн хааччыйыам.

– Бэйэбит да ытабыт ээ.

– Эһиги бу Киһилээх эргин бултуохтааххыт. Кадровай булчуттар ыырдарын тугунан да тэбистэриэ суохтааххыт. Түүлээх – государство баайа, айманыа суохтаах.

– Биһиги эрэ тэпсибэппит. Манна күһүн киһи бөҕө тиэстээччи. Дьокуускайтан тиийэ кэлээччилэр. Хата кинилэр ордук кырсаҕын эһэр инилэр.

– Ону баҕас бопсуллуоҕа.

– Оройуон, республика дуоһунастаахтарын барыларын хайдах бопсор үһүгүн?

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.