Гэтае вершаванае тлумачэнне падзейнiчала лепш, чым Мiкулiчавы хiтраватыя намёкi на паглыбленую праверку смерцi Шапавалава. Праз гадзiну Хмара быў на вулiцы Танкавай i хутка знайшоў дом і пад’езд, дзе жыла Александровiч. На ўваходзе Хмара звярнуў увагу на перапоўненую газетамi паштовую скрынку. Было вiдавочна, што Александровiч даўнавата не наведвалася па гэтым адрасе. Здагадка пацвердзiлася, i лейтэнанту нiчога не заставалася, як гаварыць з суседзямi.

На лесвiчнай пляцоўцы месцiлiся чатыры кватэры, але толькi ў адной адазвалiся на званок. Хмару непамерна доўга i прыдзiрлiва вывучалi праз вочка, за дзвярамі чуўся шэпт i старэчы кашаль. Лейтэнант нецярплiва зноў нацiснуў на кнопку званка, выцягнуў з кiшэнi мiлiцэйскае пасведчанне i, разгарнуўшы перад самым вочкам, строга сказаў:

– Я з мiлiцыi, хачу задаць некалькi пытанняў.

Пасля гэтых слоў на нейкi момант запанавала цiшыня, потым зноў данёсся шэпт, i нарэшце шчоўкнуў замок, дзверы прачынiлiся, але роўна настолькi, наколькi дазваляў серабрысты ланцужок. У шчылiне з’явiлася сухая, жоўтая, быццам з воску, рука.

– Дай дакумент, – рэзкавата загадаў нябачны гаспадар i надрыўна закашляўся.

Хмара без ваганняў паклаў пасведчанне на дрыжачую далонь, якая iмгненна знiкла, шчоўкнуў замок. Лейтэнант цярплiва чакаў. Нарэшце дзверы адчынiлiся, i ўсё той жа голас запрасiў:

– Праходзьце.

У вузкiм, як размiнуцца дваiм, калiдорчыку стаялi стары i старая. Абое невялiкага росту, хударлявыя, зямлiста-шэрага колеру твары былi пасечаныя глыбокiмi зморшчынамi. Дзве пары выцвiлых слязлiвых вачэй з цiкаўнасцю i страхам глядзелi на лейтэнанта. Хмара нечакана разгубiўся, яму нiколi ў жыццi не даводзiлася бачыць людзей гэткага сталага веку. Ён павiтаўся i паспешлiва патлумачыў:

– Я шукаю вашу суседку з сорак пятай кватэры.

Гаспадары перазiрнулiся.

– Гавары ты, – прашапялявiла старая i, унiкаючы глядзець на Хмару, разгублена дадала: – У кватэру не запрашаем – не прыбрана.

– Усё ў нас чыста, – нечакана ўзвiўся гаспадар, ягоныя шчокi па-ружавелi, вочы ажылi.

– Не запрашаем, бо няма чым частаваць, – гаспадар нечакана змоўк, ухапiў сябе за дрыжачую скiвiцу i, не зважаючы на Хмару, паправiў устаўныя зубы. – Гарбата i тая скончылася, а схадзiць у краму не можам – ногi не iдуць.

– Ды мне пачосткi нiякай i не трэба, – адчуваючы, што чырванее, адмахнуўся Хмара; ён ужо шкадаваў, што так настойлiва рваўся ў гэтую кватэру.

– Госць у хату – стаў самавар, – падвёў рысу гаспадар, які быццам i не чуў лейтэнантавых слоў.

Старая цяжка ўздыхнула i пашкрэбала на кухню. Было вiдавочна, што мужавы словы тычылiся толькi яе.

– Давайце я схаджу ў краму, – нечакана прапанаваў лейтэнант.

Гаспадыня прыпынiлася, прыхiльна паглядзела на Хмару.

– Памажы, унучак, а то…

– Цыц, баба! – гнеўна перапынiў жонку стары. – Чалавек на дзяржаўнай службе, гэта табе не блiнцы на патэльнi пераварочваць…

– Ды я мiгам, – стаяў на сваiм лейтэнант, – кажыце, што купiць.

Праз сорак хвiлiн Хмара сядзеў за сталом насупраць гаспадара кватэры i з высокага кубачка сёрбаў гарбату ў прыкуску з драбавым цукрам. Фiлiпаўна, так назвалася жонка старога, няспешна раскладвала прынесеныя лейтэнантам прыпасы: што ў халадзiльнiк, што ў шкапчык каля плiты, што на падваконне. Гаспадар аказаўся чалавекам упартым i па-старэчы крыўдлiвым. Ён адразу заявiў, што яму ёсць што сказаць, але нiчога гаварыць не будзе, пакуль «прадставiцель кампетэнтных органаў» не пап’е з iм гарбаты. Хмары нiчога не заставалася, як падпарадкавацца i моўчкi чакаць, калi стары зменiць гнеў на лiтасць.

– Значыць, органы зацiкавiлiся суседкай з сорак пятай кватэры? – здаволiўшы самалюбства, здалёк пачаў стары.

– Так, – кiўнуў Хмара.

– Ну i правiльна робiце, што цiкавiцеся.

– Коля! – Фiлiпаўна прыпынiлася каля стала з цэлафанавым мяшэчкам грэчкi ў руках, шматзначна зiрнула на мужа.

– Што Коля? – бразнуў лыжкай аб стол гаспадар. – Мне восемдзесят пяць, i за столькi гадоў больш дурной бабы, як Галька, не сустракаў.

– Можа, яшчэ ўсё наладзiцца, – патупiлася гаспадыня, вiдавочна, дакараючы сябе, што зачапiла мужа.

– На-ла-дзiцца! – шапялявячы, перадражнiў жонку гаспадар. – Ад дабра дабра не шукаюць… А Гальцы ўсяго мала… Баба-гром… Такога чалавека Бог паслаў, а яна хвастом, як…

– А ты языком, як памялом! – зазлавала Фiлiпаўна. – Пашкадуй слых маладога чалавека.

Гаспадар прымоўк, слепавата зiрнуў на Хмару i, збiраючыся з думкамi, на нейкi час сцiшыўся, моўчкi дапiў астылую гарбату. Жонка зноў напоўнiла ягоны кубак.

– А для органаў iнфармацыя будзе такая… – стары кiнуў у кубак кавалачак цукру, трошкi павагаўся i паклаў яшчэ адзiн. – Галька, хоць i бядовая, але баба неблагая, iншым разам нават добрая. Змоладу ўсё жанiхоў перабiрала, а як трыццаць булькнула – хахаляў… Але нiхто i не прыжыўся, цяперака – нi мужыка, нi хахаля… Ды i я з такой не жыў бы, – нечакана зрабiў выснову гаспадар i, задзiрлiва паглядзеўшы на жонку, падмiргнуў Хмары.

– Цьфу ты! – плюнула старая. – Зусiм з глузду з’ехаў! Ва ўборную сам не сходзiць, а падмiргвае!

Стары насупiўся i надоўга замаўчаў. Хмара цярплiва чакаў, але ў нейкi момант варухнулася сумненне, што дарма трацiць час, слухаючы старога маразматыка. Тое, што следчы маўчыць i не задае пытанняў, гаспадар ацанiў па-свойму.

– Ты раскажы пра апошняга ўхажора, – паспрабавала схiтрыць гаспадыня, яна, вiдавочна, хвалявалася, i такая падказка выглядала па-дзiцячы наiўнай. – Напэўна, з-за яго чалавек i прыйшоў.

– Не ўмешвайся, – зласлiва буркнуў стары, – дойдзем i да апошняга, трэба па-парадку, органы павiнны ведаць усю карцiну… А даўжэй за ўсiх пратрымаўся з Галькай наш Iван Мiкалаевiч…

«Ну, нарэшце, – узрадавана падумаў Хмара. – Вiдаць, Шапавалава тут добра ведалi i цанiлi, калi называюць поўным iмем».

– Золата, а не чалавек, – iмгненна дала характарыстыку Шапавалаву гаспадыня.

– Што праўда, то праўда, – падтрымаў жонку стары.

– Iван Мiкалаевiч Вам радня? – удакладнiў Хмара, нязмушана падштурхоўваючы размову ў патрэбны накiрунак.

– З чаго Вы ўзялi? – насцярожыўся стары.

– Вы самi сказалi «наш Iван Мiкалаевiч».

Гаспадар на хвiлiну задумаўся, пачмокаў губамi, адсунуў ад сябе кубак з гарбатай.

– Я ў пераносным сэнсе, – стрымана патлумачыў ён i, шукаючы падтрымкi, паглядзеў на жонку.

– Пра Шапавалава ведаем толькi харошае, – знайшлася гаспадыня i таропка выпалiла: – Ён нам як родны сын. І не вiнаваты зусiм Iван Мiкалаевiч. Дый той, другi, таксама не вiнаваты… Справа далiкатная…

– Што тут далiкатнiчаць, праз Гальку мужыкi пабiлiся, яна звяла, – не сцярпеў гаспадар i нечакана папярхнуўся, зайшоўся цяжкiм грудным кашлем.

Фiлiпаўна замiтусiлася, паставiла на стол блакiтную цукарнiцу з трэснутай накрыўкай i з вузкага скасавуранага шкапчыка, якi вiсеў каля акна, дастала бутэлечку з лекамi. Адкруцiла металiчную пробку i напоўнiла яе мутнаватай вадкасцю. Пакой iмгненна запаланiлi прытарныя бальнiчныя пахi. Стары цяжка праглынуў мiкстуру i вачыма, поўнымi слёз, паглядзеў на жонку, махнуў рукой. Фiлiпаўна даволi моцна пачала стукаць яго далонню па спiне. Пасля гэтых няхiтрых i, напэўна, частых аперацый кашаль у старога прапаў гэтак жа хутка, як i пачаўся.

У Хмары часцей застукала сэрца, калi пачуў пра бойку памiж Шапавалавым i, як зразумеў, чарговым палюбоўнiкам Александровiч. Ён з цяжкасцю стрымлiваўся, каб не пачаць задаваць пытаннi, але своечасова спахапiўся, вырашыў даць магчымасць суседзям Александровiч апраўдаць учынак улюбёнца Шапавалава.

– Галька – злыдня, – аддыхаўшыся, працягваў стары. – Пакуль Iван Мiкалаевiч быў у рэйсе, зацягнула ў ложак другога.

– Шапавалаў – мужчына вiдны, а той, другi, – стары, малы, пляшывы… – рэзкавата кiнула, як выплеснула, Фiлiпаўна.

– Во-во, – вышчарыўся гаспадар, – лысы, нягеглы, але ж калi Галька выбрала, напэўна, мае ў штанах.

– Мае, толькi не тое, што думаеш… – прабурчала гаспадыня. – На грошы спакусiлася дурнiца.