— Тэдээнээ намда харуулагтыл даа, — гэнэ. ТургуубаЙн хойто сүндүүгээ неэгээд харуулна.

— Энэ эдтнай хүдээтыйм? — гэжэ һурана.

— Энэмнай эды, тэдэмнай тэды сэнтэйма, — гэнэ тург^Щ байн.

Хольшор хубуун халааһаа һабардажа үзээд:

— Ай удха шудха, мүнгөө гэртээ марташхоод ерээпэмбйуИ гэнэ — Байс моримни мунгэ гаргкиимһан, — гэнэ.

Морёо махмал мннаагараан шэб байса сосёотьно.' Морин собхорһон бэеэрэн алта мүнгөө гаргаатьна. Тэрэ тургуубай-' пууд ехээр гайхашхоод байна. Тэрэ мүнгөөрөө эд бараа абана. Тиижэ байхадань тургуубай тэрэ мориндон ехэ хорхойтооЦ

— Энэ морёо намда ухэшаам, энэ тээбэри тбваариим абыш, — гэнэ.

— Айл нохой хэлшэбэйми хэлэбэш. Энэ морёо юугаарш андалдахахоймидьби даа, — гэжэ Хольшор хубуун хэлэнэ.

Тиихэдэн тэрэ тургуубайн хэлэнэ.

— Юуш һаа андалдаил даа, — гэжэ.

Андалдана. Гурбан эд барааинь абаад, мунгэ гаргадаг мШ риёо угэнэ. Тургуубай тэрэ морёо унаад ябана. Гэртээ ошожоЯ тургуубай хүгшэндөө хэлэнэ:

— Ухэсөө алта мунгөөр дутхабойбдил даа. Бишни алтщ мунго гаргадаг моритой болоод байнальби. Тургуубай муда гэндөө ехэ хэрэгтэй болоод, мориёо шахамал минаагаараан* сосёод, сосьходон нэгэ хоёр мунгэ гаргана. Тэрэ мунгеереен юу хуу абанад. Тэрэ тургуубай алта мүнгэндэ һанаашархаяа болёод, ехэ баяртай байжа байна. Хольшор хубуун гурбан боозо эд бараагаа абаашажа, хугш'э хубуугээ хубсалуулна.

Нэгэтэ Хольшор хубуун хээрэ гархадаа, хоёр гурбан халаа-са абаад, эбэртээ хээд гарана. Гарһан бэеэрэн, халаасаяа нухэн соо хээд, хотогой модо баряад, харгүй дээрэ һуужа һууна.

Нэгэ хун гурбан тээбэрээр сагаан талха тээгээд, городто орожо ябана.

— Хольшор хубуун, эндэ юундэ һуугаабши? — гэнэ. Хольшор хубүүн хэлэнэ:

— Энэ нүхэн сооһоо хэлеэмэ халааса бэлэн болоод гархы-мал. Энээнээ гэртээ абаашаха һанаатай һууиальби.

Баян хун;

— Юугаа хэлэжэ тунэнэш, — гэнэ.

132

— Үншхээбэй хадаа энэ хотогой модоороон татаад абһууль-

бидаа, — гэнэ.

Баян хүнэй хаража байса хотогой модоо хээд, халааса

татаад абана. Тэрэ баян хун угаа ехээр гайхана.

— Хэнш хуни татаад абахада абагтхы даа? — гэжэ һуранга:

— Юундэ абагтахбой һаам, — гэнэ Хольшор хубуун. Баян хүни татаад үзэхэдэн, нэгэ халааса гарана. Баян

хун ехээр гайхажа, Хольшор хүбүүндэ Хэлэнэ:

— Энэ гурбан тээбэри талхайм абыш, намдаа энээнээ үгыш! Хольшор хүбүүш

— Юугаарш андалдахабой байһиимильби даа, шамдаа гэжэ үгэхэмаам даа, — гэжэ ухэ болно.

Тиижэ Хольшор хүбүүн гурбан тээбэри талха гэртээ асаржа угэнэ. Ехэ үнэр баян болоод байна, юугаарш дутахаяа болёод. Тиижэ гэртээ байжа байхадан, тэрэ тургуубайнь морин мүнгөө гаргахаяа болёод, Хольшор хүбүүн мэхэлээ гэжэ тэрэнээ бэдэржэ, алаха мни гэжэ ябана. Хольшор хүбүүн тэрээниии мэдээд, нэгэ хара хониёо алаад, шуһайнь хото соонь шудхаад, эзыеэ сээжэдэн уяад орьтино. Дээрһээн хубсалуулаад, хүгшэн-дөо хэлэнэ — тургуубайн озирходо эдеэ юу хүүгээш баряабэй байгаарайш. Тиихэдэшни: "Хүгшэн эдеэгээ барииш", — гэхэдэм-ни, үхэһэн уруудһиимайе айлшан болгогшош гээд хараагаарайш. Тиихэдэш бишни хотьгоёо баряад хотон ташааш хадхахаб, тнихэдэм гэдэргээ тангайд гээд унаарайш. Унаһан хойнош, "ухэһэни бодхохо, үбээрһэни баяжуулха шахамал минаамни хаанам" — гээд баруун ханадаа үлгээтэй байһан минаагаа абаад шамаяа сосьходомни, һуг харайгаад бодооройш, — гэнэ.

Тиижэ һуухадан тургуубай ороод ерэнэ. Хольшор хүбүүн:

— Уу, айлшан ерээ, наашаан, наашаан, — гээд, остоолдоо абаашажа һуулгана.

Тургуубай хэлэнэ:

— Хольшор хубуун гээшэ намаяа мэхэлбэлши, — гэнэ.

Хольшор хүбүүн:

— Шамайе мэхэлпэнээш мэднэбэйльби, — гэжэ хэлэнэ,—

айлшан ерээһиим. Эдеэгээ барииш!

Хугшэниин:

— Үхэһэн уруудһымайе ходо айлшан болгогшош, — гэнэ.

— Харыш, энэ үхэһэн эзые, — гэһэн бэеэрээ хотьгоёо баряад, ошоод эзые хадхаадтина. Тэрэ хототой шуһа хадхахадан бүтүү тэрсэрсэ адхарна, хугшэниин тад гүдэргээ тангагад гээд унаадтина. Тэрэ тургуубай ухаа алдашхоод һууна. Хольшор хүбүүн:

— Энэ ууртай эзыеэ алашхоольби, — гэнэ. Үхэһэни бодхоо-хо, үбээрһэни баяжуулха шахамал минаймни хаанам гээд, баруун ханаһаан үлгээтэй байһиимайе һарбагад гэжэ абаад, хугшөө хоёр-гурба аряад соснно. Хугшэниин һуг харайгаад

бодотьно.

Тургуубай угаа ехээр гайхашоод һууна.

— Хольшор хубуун, — гэнэ, — эд бараагаар яахамниб, энэ ммнаагаа намдаа ухэшнихаяа даа. Тиигээд урэ ялабеэр зуб-шэлтхэмнайшиил даа, — гэнэ. %

Хольшор хубуун:

— Лмалшабоймайе амалбалштаа, — гэнэ. — Шамда а гэжъ угэхымаам даа.

Тэрэ минайинь абажа, тургуубай гэртээ арлина. Арлихадан гургуубайнда айлшан ерээд пууна. Ороод хугшэндөө хэлэнэ;

— Эдеэ шангалаад бэлдэ.

— Бэлэн эдеэн убээ, — гэнэ.

— Харыш энээни, хундэ ёртогод гэхын, — гэнэ. Хотьгоёо барнжа ошоод, эзыеэ хадхаад алашхана.

— Үбөөрһэни баяжуулха, ухэһэни бодхоохо мина а мни хаанам? — гээд, тургуубай ухэһэн эзыеэ бутуу сосино.

Үхэһэн эзы сосиш, бу сосиш бодхобой байнышни даа. Тэрэ-айлшаниин тургуубай тунээ гэжэ ноёд хатадта хэлэнэ. Тэдэн ерээд, тургуубайе нухэн турмэд'э хаажа, Хольшор хубуундэ; мэхэлэгдэжэ, уедээ зобо зобоһоор үхэһэн байна. Хольшор ху-. буун тиимэ бая ноёһые өөрнөө эрдэмээр, шадамараар дараһая) байна. Туүнһээ хойшо Хольшор хубуун ажа яргажа пууна^

24. АЛЯА ШАРА ДААБУУ

Урда сагта аляа Шара Даабуу гэжэ ал-дартай, тоомгүй хухюу, шадал зөөри үгэй — иимэ нэгэ хүн байһан юм.

Нэгзтэ тэндэхи баян айлда баяд ноёд сугларжа сайлалгаЗ хэжэ байхадан, Шара Даабуу орожо ерээд, гэрэй эзэндэ хэлэнэ;

— Би эдэ ноёдтой юу-хээ дуу гаралсаха һаналтай һэмби. Ороходо болохо гу? — гээд ноёдой байпан газарта ороод:

— Зай, һайнууд гут? — гэхэдэн нэгэ ноён:

— һайн! һайн) — гэбэ.

Тиин һуужа байтараа Шара Даабуугай гаража ерэхэдэн, гэрэй эзэн:

Ноёдтой юу хөөрэлдэбэш? — гэбэ Шара Даабуу:

— Ноёдтой энэ тэрэ һонин хөөрэлдэжэ һууһанаа гаража ерээб, — гэхэдэн гэрэй эзэн:

in Худ^лааР бу хэлэ, шамайе ноёд тоохо юм гу? — гэхэдэн. Шара Даабуу:

һамбэ Т Юу. хэлээ^ гэжэ хэлэнэш, юундэ намайе тоохо угэй rwnvo< Рээ э байтагай би тэдэнииешни нохой болгожо ху-уулхао, — гэбэ.

Гэрэй эзэн:

тлги^."^°^дые нох°и болгожо хусуулаа һаашни, би шамда нэгэ Шап "л13 Мүнгэ Ү"бГ-гэбэ

— зй? УУ эубшөобэ, ноёндо гуйжэ ороод хэлэнэ:

аи, ноёд би таанадта дэлхэй дээрэ үзэгдеө угэй пайхан

асаржа ухэмни. Ноен һураба:

— пайхан дуутай нохойшни хайшан гэжэ хусадаг юм бэ?

Даабуу нохойшолон муухайгаар хусажа угэбэ. Тиихэдэн ноён:

— Ээ, һайханаар хусадаг нохойшни иимэ байдаг угээ юм. һайхан дуу гээшэн иимэ юума гээд: һүб! пүб(— гэжэ нохойшолон хусаба.4

Тиихэдэн Шара Даабуу гаража ерээд, гэрэй эзэндэ:

— Ноёдой нохойшолон хусахые дуулба угта? — гээд нэгэ туулмаг алта мунгыень абапан юума гэхэ.

Шара Даабуу хэлэбэ: — Ноёдые хусуулхашни юум даа, тэдэниишни б… барижа шадахаб. Гэрэй эзэн:

— Худалаар бу хэлэ! Тиигээ һаашни, би шамда гурбан

туулмаг алта мунгэ ухэб, — гэбэ.

Шара Даабуу:

— Зай, тиигээ һаа, үглөө дасанда ошожо бишни олон зоной хаража байхада танда харуулхаб, — гээд үглөөниинь хоюу" лаа дасанда ошоходон ехэ хурал болжо, ноёд һайд сугларһаи ехэ мүргэл болжо байба. Гэнтэ харахадан үнөөхи ноёдиин дасангай гэшхуур дээрэ мургэжэ тонгошожо байхадан, Шара Даабуу гэнтэ гуйжэ ошоод ноёной б… адхажархихадан, ноён ехэ сухалдаад, Шара Даабууе түрмэдэ абаашуулба һанха. һүүлдэ хуралай тараһан хойно ноён Шара Даабууе асаража хэлэбэ:

— Энэ яндан угэйтэй Даабуу хүүе баһаха болоо гуш?

Эндэш нюргайш сохихом!

Тиихэдэн Шара Даабуу доро унажа, гуйн һүгэдэн иигэжэ

хэлэбэ:

— Ноён ахай, хайралагты, би дээдэ ехэ тэнгэринэри х… баряа *һаа баяжахаш гэһэн хотогто ламын абаралтай пэм. Тиигээд тэнгэридэ бэдирхэ гэхэдээ олонош үгэйб, ямарш юума байхы мэдэнэш үгээб. Тиихэдэ, ноён ахай, танине тэнгэри бур-ханһаа дутуу угы гэжэ һанаһандаа иимэ юумэ хэбэ гээшэб. Үгэйтэй яндан намайе хүлисэжэ хайрлыт, — гэжэ гуйхадан, ноён тэнгэриһээ өөрэ угы гүүлһэндээ, баяртай хэбэртэй ехэрхэн татажа: