— Калi ты ўсё ж здолееш мяне зразумець? — сказаў ён. — Я дэмакрат, дэмакрат паводле сваiх перакананняў.

Ён зноў нахiлiўся над паляндвiцаю, падняў вiдэлец з наколатым на яго кавалкам мяса, засунуў мяса ў рот, абцёр губы сурвэткаю i, пахiтваючы галавою, працягнуў руку па чарку з вiном.

— А што сталася з Трышлерам? — спытаў Шрэла.

— Трышлер? Hе прыпамiнаю нешта.

— Стары Трышлер жыў у Нiжнiм Порце — там, дзе карабельныя могiлкi! Хiба ты не памятаеш таксама Алоiса; ён вучыўся з намi ў адным класе?

— Ага, — адказаў Нэтлiнгер, накладваючы сабе на талерку сельдэрэевай салаты, — цяпер прыгадваю: гэтага Алоiса мы шукалi колькi тыдняў запар i не здолелi знайсцi, старога ж Трышлера дапытваў сам Вакера, але не выцягнуў з таго нiчога, зусiм нiчога — гэтаксама як i з ягонай жонкi.

— Hе ведаеш, цi яны яшчэ жывыя?

— Hе ведаю. Але раён, дзе яны жылi, моцна бамбардзiравалi. Калi хочаш, я магу высветлiць, дзе яны i што з iмi. О Божа, — дадаў ён цiха, — што такое, што ты збiраешся рабiць?

— Я хачу пайсцi, — адказаў Шрэла, — прабач, але я мушу iсцi.

Ён падняўся; стоячы дапiў пiва, махнуў рукой кельнеру i, калi той цiха падышоў да стала, паказаў на падагравальнiк з срэбнай талеркай, дзе астатнiя тры кавалкi курынага мяса скварчэлi ў распушчаным тлушчы.

— Калi ласка, — сказаў Шрэла, — цi не маглi б Вы запакаваць мне гэта, каб толькi тлушч не праходзiў?

— Ахвотна, — адказаў кельнер, узяў талерку з падагравальнiка, крыху быў нахiлiўся ўперад, каб iсцi, але потым выпрастаўся i спытаў: — Бульбу Вам таксама запакаваць, шаноўны пане, — i, можа, крыху салаты?

— Hе, дзякуй, — адказаў Шрэла з усмешкай, — бульба фры зробiцца мяккай, а салата не будзе ўжо мець смаку.

Ён дарэмна намагаўся ўбачыць хоць след iронii на дагледжаным твары сiвога кельнера. Нэтлiнгер, падняўшы вочы ад талеркi, зiрнуў на Шрэлу са злосцю.

— Добра, — сказаў ён, — ты хочаш мне адпомсцiць, я разумею; але хiба гэта трэба рабiць менавiта гэткiм чынам?

— А што, было б лепш, каб я цябе забiў?

Нэтлiнгер маўчаў.

— Зрэшты, гэта нiякая не помста, — сказаў Шрэла, — мне проста трэба пайсцi адсюль; не магу больш трываць; ды я да канца жыцця рабiў бы сабе папрокi, калi б пакiнуў тут гэтую страву; можа, ты наважышся прыпiсаць гэты ўчынак маёй гаспадарнасцi: каб я цвёрда ведаў, што кельнерам i служкам дазваляецца даядаць рэшткi страваў, я яе не забiраў бы, — але мне вядома, што тут гэтага рабiць не дазволена.

Ён падзякаваў служку, што прынёс i дапамог яму апрануць палiто, узяў свой капялюш, яшчэ раз сеў i спытаў у служкi:

— Цi ведаеш ты пана Фэмеля?

— Ведаю, — адказаў Гуга.

— А яго нумар тэлефона?

— Ведаю.

— Тады зрабi мне ласку i тэлефануй яму праз кожныя паўгадзiны; калi ён адзавецца, скажы яму, што яго хоча бачыць пэўны спадар Шрэла.

— Добра.

— Я не ўпэўнены, што ў тым месцы, куды мне трэба, ёсць тэлефонныя кабiны, iначай я б паспрабаваў дазванiцца сам. Цi запомнiў ты маё прозвiшча?

— Спадар Шрэла, — сказаў Гуга.

— Добра. Каля паловы сёмай я затэлефаную сюды i спытаю цябе. Як тваё iмя?

— Гуга.

— Дзякуй, Гуга.

Ён падняўся i зiрнуў зверху на Нэтлiнгера, якi акурат браў з талеркi чарговы кавалак паляндвiцы.

— Мне вельмi шкада, — сказаў Шрэла, — што ты глядзiш на мой бязвiнны ўчынак як на акт помсты. Я нiводнай хвiлi не думаў пра помсту, але ты павiнен зразумець, што я зараз хачу пайсцi адсюль; у мяне няма ахвоты занадта доўга заставацца ў гэтым гасцiнным горадзе, а мне сёе-тое яшчэ трэба тут зрабiць. Але ж дазволь яшчэ раз нагадаць табе пра тыя спiсы…

— Вядома ж, у любы час я гатовы прыняць цябе, дома цi на службе, як ты схочаш.

Шрэла ўзяў з кельнеравых рук акуратна абвязаны белы скрутак, даў кельнеру на чай.

— Тлушч не будзе праходзiць, шаноўны пане, — усё запакавана ў цэлафан i пакладзена ў нашу фiрмовую "кардонку на пiкнiкi".

— Да пабачэння, — прамовiў Шрэла.

Нэтлiнгер, крыху падняўшы галаву, адказаў:

— Да пабачэння.

— Вядома ж, — тлумачыў Ёхэн якраз у гэтай хвiлi, — i потым вы ўбачыце шыльду: "Да рымскiх дзiцячых магiлак" , там адчынена да восьмай i, калi робiцца цёмна, уключаецца асвятленне, шаноўная панi. Няма за што… дзякуй.

Ён, накульгваючы, выйшаў з-за бар'ера i падышоў да Шрэлы, якому служка ўжо быў адчынiў дзверы.

— Пане Шрэла, — сказаў ён, — я зраблю ўсё, каб даведацца, дзе можна знайсцi пана доктара Фэмеля; сёе-тое я ўжо высветлiў у Кронэравай кавярнi; а сёмай там адбудзецца сямейная ўрачыстасць у гонар старога пана Фэмеля; там вы яго напэўна ўбачыце.

— Дзякуй, — адказаў Шрэла, — вялiкi дзякуй.

Ён ведаў, што даваць на чай тут было б не да месца; усмiхнуўшыся старому, ён выйшаў праз дзверы; яны крутанулiся i неўзабаве сталi на месца, у абабiтыя лямцам пазы.

Аўтабан па ўсёй яго шырынi быў перагароджаны цяжкiмi шчытамi; мост, якi некалi злучаў у гэтым месцы абодва берагi ракi, быў разбураны: раўнютка адсечаны выбухам ад прычалкаў, iржавыя, разбэрсаныя на канцах кавалкi тросаў звiсалi з пiлонаў; шыльды трохметровай вышынi абвяшчалi тое, што хавалася за iмi, — «СМЕРЦЬ»; скрыжаваныя косткi, у дзесяць разоў пагрозлiва павялiчаны чэрап, намаляваныя асляпляльна белай фарбай на густа-чорным фоне, перасцерагалi навочна тых, каму надпiсу было замала.

На гэтай мёртвай дарозе руплiвыя вучнi аўташкол вучылiся пераключаць хуткасцi, прывыкалi да iмклiвай язды, мучылi каробку перадач, даючы заднi ход, рабiлi павароты ўлева i ўправа, прывыкаючы да гэтых паваротаў; па тым насыпе, што цягнуўся ўздоўж пляцовак для гольфу памiж невялiкiмi гародчыкамi, шпацыравалi таксама добра ўбраныя жанчыны i мужчыны, выраз твараў якiх сведчыў, што працоўны дзень скончыўся; яны iшлi наўпрост да берага, да пагрозлiвых шыльдаў, за якiмi хавалiся i, здавалася, пасмiхалiся са смерцi сцiплыя баракi будаўнiкоў; з-за слова «СМЕРЦЬ» цягнуўся ўвысь сiнi дым ад пячурак, на якiх начныя вартаўнiкi падагравалi стравы ў рандэлках з вушкамi, падсмажвалi хлеб; ад жару гэтых пячурак яны скручанымi паперкамi прыпальвалi свае пiпкi. Нязграбна-шыкоўныя сходы ацалелi, не былi разбураныя, i цяпер, цёплымi летнiмi вечарамi, iх выкарыстоўвалi пад сядзенне стомленыя падарожнiкi; з дваццацiметровай вышынi яны маглi адсюль назiраць за тым, як iдуць работы: нырцы ў жоўтых камбiнезонах павольна апускалiся ў ваду, падводзiлi петлi кранавых тросаў да бетонных i жалезных абломкаў моста, i краны выцягвалi на паверхню сваю здабычу, з якой абцякала вада, грузiлi гэтую здабычу на баржы. На высокiх рыштаваннях i хiсткiх памостах, высока каля пiлонаў у "бацяновых гнёздах" рабочыя зварвалi блакiтнымi блiскавiцамi зварачных апаратаў трэснутыя сталёвыя бэлькi, пагнутыя нiты, разразалi разбэрсаныя кавалкi тросаў; слупы-быкi з iх бакавымi апорамi стаялi ў паўнаводнай рацэ, нiбы пустыя вароты, утваралi рамку пад гектар блакiтнай пустэчы; сiрэны падавалi сiгнал: "Рэчышча свабоднае", "Рэчышча занятае"; чырвоныя, зялёныя агнi; ланцугi баржаў везлi вугаль i драўнiну адсюль туды i адтуль сюды.

Зялёная рака, весялосць, пакатыя берагi, парослыя лазою, блакiтныя блiскавiцы каля зварачных апаратаў; натрэнiраваныя мужчыны, натрэнiраваныя жанчыны з сур'ёзнымi тварамi, паклаўшы на плечы гольфавыя кii, хадзiлi па бездакорным мурагу ўслед за мячыкамi — васемнаццаць ямак; з гародчыкаў падымаўся дым; лiсцё бабоўнiку, гарозу, старыя слупкi плота ператваралiся ў дым, на небе ён маляваў вясёлыя завiткi, што былi падобныя да эльфаў у мадэрнавым стылi, па-барокаваму скручвалiся, а потым у надвячоркавым небе рвалiся, робячыся знявечанымi фiгурамi — пакуль верхавы вецер не раздзiраў iх на шматкi i не зганяў iх да самага далягляду; дзецi, што гойсалi на самакатах, перакульвалiся на пасыпаных грубым жвiрам паркавых сцежках, разбiвалi сабе да крывi локцi ды каленкi i паказвалi напалоханым матулям свае драпiны i раны, прымушаючы матуляў даваць абяцаннi купiць лiманаду, купiць марожанага; парачкi закаханых, што трымалiся за рукi, цягнула да набярэжных хмызоў, дзе даўно ўжо знiклi сляды паводкi: чарацiны, коркi, бутэлькi i гуталiнавыя бляшанкi; шкiперы сыходзiлi па хiсткiх трапах на бераг, у жанчын у руках былi гаспадарчыя торбы, а ў вачах — упэўненасць; бялiзна лапатала над вышараванымi баржамi ад вячэрняга вятрыскi; зялёныя нагавiцы, чырвоныя блузкi, асляпляльна-белыя прасцiрадлы па-над густою чарнатой свежай смалы, што блiшчала, нiбы японскi лак; кавалкi моста раз-пораз вынырвалi з вады, пакрытыя глеем i багавiннем; за ўсiм гэтым была вiдаць шэрая зграбная постаць Святога Севярына, а ў кавярнi «Бэльвю» стомленая кельнерка, вымавiўшы: "Пiрожных з крэмам болей няма", — абцерла пот з грубаватага твару i пачала мацаць у скураной сумцы, шукаючы дробных грошай.