— Aŭskultu, mi diros al vi kion fari, — li diris.

Dum li parolis, metala pordo malfermiĝis en la maŝino plej proksima al ni. Lumo trembrilis, kiam oni ŝovis lignon en la fajrejon. En la trema lumo mi povis klare vidi la parolinton. Li portis nigran robon; kapuĉo kovris lian kapon kaj kaŝis lian vizaĝon. Li montris al la maŝino.

— Vi devas puŝi tion tra la arbaro — en kompleta silento. Mi ŝovos mian tranĉilon inter la ripojn de iu ajn, kiu faros bruon. Oni pretigis vojon dum la tago, kaj ĝi estas facile sekvebla. Prenu la kablojn kaj agu kiel dirite!

Aliaj malhelrobaj figuroj donis al ni la kablojn kaj puŝis nin en vicojn. Ĉe la flustrita signalo ni ektiris.

La aĵo ruliĝis sufiĉe facile, kaj ni tiris je konstanta rapido. Estis pliaj flustrataj ordonoj por gvidi nin. Kaj ni haltis, kiam ni atingis la randon de la arbaro. Tiam ni lasis la kablojn fali kaj tiris kaj puŝis la aĵon ŝvitante, ĝis la gvidistoj estis kontentaj. Estis multe da flustra interkonsultado pri direkto kaj atingokapablo, kaj mi miris pri kio okazas. Oni estis forgesinta nin dum momento, do mi iris kiel eble plej mallaŭte preter la maŝino kaj rigardis tra la arbustaĵo al la transa sceno.

Tre interese. Dekliva grenkampo etendiĝis ĝis fortikaĵo, kies malhelaj turoj estis klare videblaj en la stellumo. Estis spegulata brilo ĉirkaŭ ĝia subo, kie la akvo en la fosaĵo protektis ĝin kontraŭ atakoj.

Mi restis tie, ĝis la krepusko grizigis la ĉielon, poste reiris por observi la objekton de nia laboro. En la kreskanta lumo ĝia formo iĝis pli klara, sed mi tamen ankoraŭ ne havis eĉ etan ideon, kio ĝi estas. Fajro kaj vaporo — mi nun povis klare vidi blankan vaporstrion. Kaj ia longa trabo ĉe la supro. Unu el la nigraj figuroj nun funkciigis la regilojn. La vaporo siblis pli laŭte, kiam la longa brako malleviĝis, ĝis la fino atingis la teron. Mi rigardis la grandan metalan ujon tie — kaj oni rekompencis mian scivolemon elektante min por helpi movi grandegan ŝtonon en ĝin. Du el ni rulis ĝin el proksima stako, sed ni devis peni kvarope por levi ĝin en la ujon. Pli da enigmoj. Mi reiris al la aliaj, kiam ĉifalo Demonte aperis kun la granda robulo ĉe sia flanko.

— Ĉu ĝi funkcios, Frato Furaval? — Demonte demandis. — Mi ne scias ion ajn pri tiaj iloj.

— Sed mi ja scias, ĉifalo, vi vidos. Kiam la levponto estos mallevita, mia maŝino detruos ĝin, frakasos ĝin.

— Ĝi faru ĝuste tion! Tiuj muroj estas altaj — kaj tiaj estos niaj perdoj, se ni devos ataki la fortikaĵon sen povi eniri tra la pordo.

Frato Furaval turnis sian dorson al li kaj donis rapidajn ordonojn al la stiristoj de la maŝino. Oni enŝovis pli da ligno, kaj la siblado plilaŭtiĝis. Estis tute taghele nun. La kampo antaŭ ni estis senhoma, la sceno paca. Sed malantaŭ ni en la arbaro kaŝis sin la malgranda armeo kaj la militmaŝinoj. Estis evidente, ke la batalo komenciĝos, kiam la levponto estos mallevita kaj detruita.

Oni ordonis al ni ekkuŝi, por kaŝi nin en la kreskanta taglumo. Jam estis tago — la suno estis super la horizonto — sed ankoraŭ nenio okazis. Mi kaŭris apud la maŝino, proksime al la kapuĉita stiristo.

— Ĝi ne malleviĝas! — Frato Furaval subite kriis. — Ĝi ĉiam estas mallevita je ĉi tiu horo. Io ne estas en ordo.

— Ĉu ili scias, ke ni estas ĉi tie? — diris ĉifalo Demonte.

— Jes! — sonegis nekredeble laŭta voĉo el la arboj super ni. — Ni scias, ke vi estas ĉi tie. Via atako malsukcesos, kaj vi ĉiuj pereos! Preparu vin al certa morto!

La laŭtega voĉo estis tute neatendita, ŝokanta en la silento de la arbaro. Mi eksaltis pro surprizo, kaj mi ne estis la sola. La monaĥo ĉe la regiloj de la maŝino eĉ pli surpriziĝis. Lia mano tiris la ŝaltilon, kaj estis ega sibla bruo. La longa brako super la aparato draŝis ĉielen, puŝate de pli dika mallonga trabo proksima al la ĉarnirita fino. La brako supreniris en alta arko kaj brue frapegis kontraŭ kaŝita bufro, kio skuis kaj ŝancelis la tutan maŝinon. La brako ja haltis, sed la ŝtono en la ujo ĉe la fino de la brako pluiris alten en la aeron, supren en granda arko. Mi hastis antaŭen por vidi ĝin plaŭdi en la ĉirkaŭfosaĵon tuj antaŭ la fermita levponto. Bona pafo! Se la ponto estus mallevita sur la fosaĵo, ĝi certe estus detruita.

Ĉie ĉirkaŭ mi subite ĉio svarmis. Frato Furaval forpuŝis la monaĥon de la regiloj kaj piedbatis lin furioze muĝante. Kun la glavoj elingitaj, soldatoj kuregis ĉien kaj reen; kelkaj pafis alten al la arboj. Ĉifalo Demonte kriegis ordonojn, kiujn neniu aŭskultis. Mi, kun la dorso kontraŭ arbo, tenis mian pistolon preta por la atendata atako.

Ĝi neniam venis. Sed la laŭtigita voĉo tondris denove:

— Returnu vin. Reiru tien, de kie vi venis, kaj vi estos indulgitaj. Mi alparolas vin, ĉifalo Demonte; oni trompas vin. Vin uzas la Nigraj Monaĥoj. Vi estos sencele detruita. Reiru al via kastelo, ĉar nur la morto atendas vin ĉi tie.

— Tie, mi vidas ĝin! — kriis Frato Furaval, montrante supren en la arbojn. Li turniĝis kaj vidis min, ekkaptis mian brakon dolorige kaj montris denove. — Tie, sur tiu branĉo, la aparato de l' diablo. Detruu ĝin!

Kial ne? Mi vidis ĝin nun, eĉ rekonis, kio ĝi estas. La laŭtparolilo. La pistolo krakis kaj frapis forte mian ŝultron. Mi ree pafis, kaj la parolilo eksplodis; plastaj kaj metalaj eroj falis teren.

— Nura maŝino, — kriis Frato Furaval, piedbatante la fragmentojn. — Ekataku! Sendu la soldatojn antaŭen! Miaj mortoĵetiloj apogos vin. Ili disbatos la murojn por vi.

La ĉifalo ne havis elekton. Li mordis sian lipon kaj venigis la klarioniston. Tri latunaj tonoj sonis kaj resonis de aliaj klarionistoj malantaŭ kaj ambaŭflanke de ni. Kiam la unuaj el liaj trupoj ŝprucis el inter la arboj, li elingis sian glavon kaj ordonis, ke ni sekvu lin. Malvolonte mi trotis antaŭen.

Oni ne nomu tion fulma atako. Pli ĝuste oni nomus ĝin promenado. Ni antaŭeniris tra la kampo kaj poste atendis laŭordone, ĝis la mortoĵetiloj troviĝis en pozicio. Vaporĉaroj tiris ilin antaŭen, kaj oni komencis pafi. Rokoj siblis super niaj kapoj kaj aŭ frapis la murojn aŭ malaperis en la fortikaĵon.

— Antaŭen! — kriis la ĉifalo, kaj svingis la glavon, dum la responda pafado komenciĝis.

La arĝentaj sferoj supreniris alten el malantaŭ la muroj, arke ĝis super ni, kaj falis.

Ili frapis la teron kaj disrompiĝis. Unu trafis proksime kaj mi vidis, ke ĝi estis maldika ujo plena de fluaĵo, kiu fumis kaj vaporiĝis en la aero. Veneno! Mi eksaltis for de ĝi, kuris, strebis ne spiri. Sed la aĵoj eksplodis ĉie ĉirkaŭ ni, la aero estis densa pro haladzo. Mi kuris, miaj pulmoj doloris kaj mi devis spiri, mi ne povis min deteni.

Dum la spiro eniris miajn pulmojn, mi falis, kaj falis ankaŭ mallumo sur min. 

Mi kuŝis sur mia dorso, tion mi sciis, sed malmulton alian pro la kapdoloro, kiu tute posedis min. Se mi eĉ ekmovetis la kapon, ĝi premis kiel fajra rimeno miajn tempiojn. Kiam mi prove malfermis okulon, ruĝa fulmo trafis min tra la okulglobo. Mi gruntis kaj aŭdis la grunton eĥata de ĉiu flanko. Ĉi tiu kapdoloro estis la ĉampiono, la kapdoloro plej planedgranda iam, antaŭ kiu ĉiu alia kapdoloro palis. Mi konsideris antaŭajn kapdolorojn, kiujn mi konis, kaj rikanis al ilia senefikeco. Kartonaj kapdoloroj. Ĉi tiu estis la aŭtentika afero. Iu gruntis apude, kaj mi kaj multaj aliaj gruntis en simpatio.

Iom post iom la doloro forfluis sufiĉe, por ke mi prove malfermu unu okulon, kaj poste la alian. La blua ĉielo supre estis klara; la vento susurigis la grenon, sur kiu mi kuŝis. Heziteme mi levis min sur kubuto kaj ĉirkaŭrigardis la trafitan armeon.

Dissternitaj korpoj disŝutitaj sur la kampo. Kelkaj nun sidiĝis, tenante la kapojn per la manoj, dum unu-du pli fortaj, aŭ pli stultaj, malfirme ekstaris. Proksime kuŝis la arĝentaj rompitaj pecoj de unu el la atakintaj ĵetarmiloj, nun sufiĉe sendanĝeraspekta kun la gaso disiĝinta. Mia kapo pulsis, tamen mi ignoris ĝin. Ni estis vivaj. La gaso ne mortigis nin; evidente oni kreis ĝin nur por senkonsciigi nin. Potenca afero. Mi rigardis mian ombron, ankoraŭ ne volante riski rigardon al la suno, kaj vidis, kiom mallonga ĝi estis. Preskaŭ tagmezo. Ni dormis dum horoj.