Żelazną od Wielkiej powoli nadjeżdżała dorożka. Trudno było zrozumieć, jakim sposobem udało się jej tu dojechać i dlaczego zarówno koń, jak i woźnica zachowywali się tak spokojnie, jakby nic wokół nich się nie działo. Na skrzyżowaniu z ulicą Sosnową dorożkarz zatrzymał konia, zastanawiając się, którędy ma jechać dalej. Po krótkim namyśle wybrał drogę na wprost, cmoknął i koń ruszył stępa przed siebie. Zdołali przejechać chyba z dziesięć metrów, gdy rozległ się gwizd i huk. Oślepił mnie silny błysk, a gdy znów przyzwyczaiłem się do ciemności, nie było już dorożki. Roztrzaskane drewno, resztki dyszla, części tapicerki i rozszarpane ciała mężczyzny i konia leżały porozrzucane pod ścianami domów. A mógł przecież skręcić w Sosnową…

Nadeszły piekielne dni 25 i 26 września. Eksplozje stopiły się w nieprzerwane grzmienie, w które wwiercał się przypominający ryk elektrycznych wiertarek hałas nadlatujących lotem ślizgowym samolotów. Ciężkie od dymu i kurzu powietrze wciskało się w każdą szczelinę, nie pozwalając ludziom ukrytym w piwnicach bądź też w mieszkaniach położonych jak najdalej od ulicy na swobodne oddychanie.

Sam nie wiem, jak udało mi się te dwa dni przeżyć. Odłamek bomby zabił człowieka siedzącego obok mnie w sypialni naszych przyjaciół. Dwie noce i jeden dzień spędziłem wraz z dziesięcioma innymi osobami, zamknięty w malutkiej toalecie. Gdy parę tygodni później zastanawialiśmy się nad tym, jak się nam to wtedy udało, a nawet spróbowaliśmy ponownie do niej wejść, okazało się, że w normalnych warunkach nie zmieściło się tam więcej niż osiem osób.

27 września, w środę, Warszawa skapitulowała. Potrzebowałem jeszcze dwóch dni, by odważyć się na wyjście do miasta. Do domu powróciłem zdruzgotany: wydawało mi się, że Warszawa przestała istnieć. Nowy Świat zwęził się do rozmiaru wąskiej ścieżki, przebiegającej pomiędzy zwałami gruzów. Na każdym rogu trzeba było omijać barykady utworzone z przewróconych tramwajów i powyrywanych płyt chodnikowych. Na ulicach piętrzyły się zwłoki w stanie rozkładu. Niedożywiona w czasie oblężenia ludność rzucała się zachłannie na leżącą wszędzie końską padlinę. Ruiny wielu domów jeszcze się tliły. Szedłem właśnie Alejami Jerozolimskimi, gdy od strony Wisły nadjechał motocykl. Jechało na nim dwóch żołnierzy w stalowych hełmach na głowie, ubranych w zielone, obce mi mundury. Mieli wielkie, tępo ciosane twarze i oczy koloru wody. Zatrzymali się przy krawężniku i przywołali przechodzącego w pobliżu chłopca. Podszedł do nich.

– Marschallstrafie! Marschallstrasse!

Głębokimi, szorstkimi głosami powtarzali ciągle to samo słowo. Chłopak stał oniemiały z rozdziawionymi ustami, nie mogąc wykrztusić z siebie ani słowa.

Żołnierze stracili cierpliwość. Jeden z nich zaklął pod nosem, po czym machnął z pogardą ręką, dodał gazu i odjechali.

To byli pierwsi Niemcy.

Parę dni później na murach Warszawy pojawiły się dwujęzyczne obwieszczenia niemieckiego komendanta, w których obiecywał polskiej ludności pracę, a także opiekę niemieckiego państwa. Specjalny akapit poświęcony był w nich Żydom, którym gwarantowano zachowanie wszelkich praw, nietykalność majątku, a także pełne bezpieczeństwo.