W dramacie greckim nie podróżowano. Jedność miejsca i akcji trzymała bohaterów na wybiegu sceny. Chór komentował los przytrzaśniętych przez fatum. Dramat rozgrywał się tu i teraz. Jeśli Grek skazany został na wędrówkę, zajmowało mu to całą epopeję.

Człowiek nowożytny zachował zmysł dramatyzmu, lecz jedność miejsca i akcji umieścił nie na scenie, tylko we własnym wnętrzu. Pogmatwał tym czystość gatunku. Ludzkie życie stało się dramatyczną epopeją, człowiek – widzem i aktorem zarazem. Bohaterem romansów, wsiadającym do pociągu, by jadąc z miasta A do miasta B spełnić swój los. Zerwawszy z jednością miejsca i czasu akcji, podróżujemy między dzielącymi przestrzeń miejscami. Z braku wiary w przeznaczenie czas stał się prześladującym nas fatum. Nie potrafimy czekać cierpliwie na jego spełnienie. Rozjeżdżamy przestrzeń, tratujemy ją w rozpaczy i zemście za zburzenie bezpiecznej jedności. Od podróży oczekujemy fabuły, wyjaśniającej sens drogi. Pociągi z XIX-wiecznych powieści rozwożą we wszystkich kierunkach postacie dramatu. Paradoksalnie (od greckiego paradoksos, poprzez dziedzictwo Bizancjum) pojazd, służący do wygodniejszego pokonywania przestrzeni, staje się narzędziem śmierci na rosyjskich dworcach. Spełnieniem fatum literackich desperatów, rzucających się pod jego kota. Pociąg, zamiast przenieść bohatera ku przeznaczeniu, sam staje się przeznaczeniem.

Ostatnie dwieście lat jest czasem rewolucji i coraz częstszych podróży idei. Pomińmy frazes Lenina, przemyconego z Zachodu pociągiem, że rewolucja to parowóz dziejów. Prawdziwym rewolucjonistą był Kant. Skalpelem najczystszej myśli rozdzielił nieodwołalnie jedność czasu i przestrzeni. Dzięki temu, zdając sobie sprawę z metafizycznej trywialności podróży, nie opuszczał Królewca. Chociaż raz jeden złamał swe zasady i wyjechał do Gołdapi. Za ten czyn, niegodny filozofa, postanowiono wznieść mu na rynku miasteczka pomnik. Mam nadzieję, że do tego nie dojdzie i spiżowy Kant w Gołdapi nie zaświadczy o przewadze nierozsądku filozofa nad filozofią rozumu.

Anyway , wracając do drogi przebywanej przez nieświadomych niebezpieczeństw podróżnych – nadal wsiadają beztrosko do pociągów w Moskwie, Kutnie czy Denver. Naiwnie sądzą, że dotrą do miejsca przeznaczenia, będącego tak naprawdę pospolitym fatum. Pułapką skleconą z jedności czasu i przestrzeni.

Na przykład Maria w pustym przedziale nocnego pociągu z Tuluzy do Tarn. Poddająca się posłusznie taktowi jazdy. Jej opalone, szczupłe nogi okrywa biała spódniczka. Materiał układa się na kształt baldachimu, osłaniającego wewnętrzną stronę ud i trójkąt podbrzusza. Światło, przeciekające przez tkaninę, nagrzewa skórę ciepłym odcieniem. Promieniuje z panieńskich, zaciśniętych nóg.

W przedziale obok, przy otwartym oknie, w łopocie parnego powietrza, siedzi komisarz Garden. Każdy łyk wody z plastikowej butelki rozlewa się plamą na jego jasnobłękitnej koszuli. Garden przysypia. Gaśnie światło, pociąg hamuje. W ciemnościach jękliwy zgrzyt wagonów zagłusza cykady. Pustawy pociąg staje pośrodku sierpniowej nocy. Przewozi ludzi, ale mógłby też przewozić mrok, wlewający się otwartymi oknami.

Korytarzem idzie kobieta z ujadającym pieskiem na ręku.

– No, cicho już, cicho – głaszcze psiaka, zaciskając dwoma palcami jazgoczący pysk.

– Nie wie pani, co się stało? – Garden wychylił się z przedziału.

– Nie znam się na technice – odburknęła.

– Czemu zaraz technice? Może to krowa stanęła na torach?

Damulka chuchnęła pastisem. Poszła dalej, obijając się o ściany, jakby pokonywała pęd pociągu.

Maria zablokowała drzwi paskiem torebki.

Lokomotywa gwizdnęła na wagony. Dotoczyli się do Tarn. Z pociągu na opustoszały peron wysiadło tylko dwoje podróżnych. Przed zamkniętym dworcem nie było taksówek. Garden zaproponował Marii podwiezienie. – Dziękuję -odmówiła. – Pójdę pieszo.

– Dokąd? Miasteczko jest pięć kilometrów stąd.

– A klasztor? – Maria nie bała się poczciwie wyglądającego Cardena, ale z zasady nie dawała się podwozić obcym facetom.

– Jeszcze dalej – komisarz wziął od niej papierową torbę z zakupami.

Jechali pod górę wąską drogą. Zapachniało igliwiem i lawendą.

– Nie trafiłaby panienka nocą. Czemu nikt nie czekał na dworcu?

– Szykuję niespodziankę. Mój chłopak przyjechał miesiąc temu do klasztoru. Wakacyjna medytacja, modlitwa. Wie pan, dużo ludzi teraz tak robi.

Zajechali przed bielejący w ciemnościach pałac.

– Jest północ, klasztor to nie klub nocny. Wszyscy śpią. Trzeba nie mieć rozsądku, żeby wybierać się w drogę o tej porze.

– Dziękuję za podwiezienie.

– Jeżeli nie wpuszczą do klasztoru, zawiozę panienkę do hotelu – nie wyłączył silnika. Oświetlił furtę. Maria uderzyła w drewniane drzwi kołatką. Otworzyły się, wpuszczając najpierw jej cień.

– Jestem narzeczoną Juliana -powiedziała zaspanemu furtianowi. Nie pytał o więcej. Zaprowadził ją na piętro do pokoju gościnnego.

Julian dowiedział się o przyjeździe Marii od furtiana, idącego na jutrznię. Przeskakując drewniane schody, próbował zrozumieć, czy jego wzburzenie jest początkiem radości, czy strachu. Wyjechał z Paryża, by jej nie widzieć. Wymyślić przyszłość i przeszłość bez niej. Byli zrośnięci wspomnieniami. Ulepieni z drapieżnej miłości, która, zamiast przynosić zdobyczne szczęście, rozdrapywała ich własne. Julian ratował się, zostawiając Marię. Jak wąż, porzucający za ciasną skórę. Miała go chronić, zaczęła przeszkadzać.

Zatrzymał się przed pokojem Marii. Wiedział, co będzie: słowa, oddzielające przeszłość od teraz. Czego nie powiedział, albo nie napisał w listach. Dni sprzed jej przyjazdu, ich wspólne życie w Paryżu. Co zrobił? Dlaczego? Natarczywe pytania pod pozorem troski. Śledztwo. Kobiety są w tym najlepsze. Tak łatwo osądzają, potem wyrok: kocham cię, dlatego musimy być razem.

Zapukał i wszedł. Maria zapinała dżinsy. Przeskoczyła łóżko, objęła go. Pocałował ją we włosy.

– Cieszysz się, że przyjechałam?

– Mogłaś napisać.

Odsunęła się. – Mogłam, gdybym wiedziała, że przyjadę. Odprowadzałam ojca na Gare de Lyon. Godzinę później był pociąg do Tuluzy. W Tuluzie zrobiłam zakupy – odkleiła metkę z dżinsów. – Wyjechałam bez niczego. Spóźniłam się na wieczorny pociąg do Tarn, tutaj z dworca ktoś mnie podwiózł – zabrakło jej tchu. Nie chciała, żeby Julian jej przerwał. Powtarzał, że jest nierozsądna, kieruje się impulsami. Przed wyjazdem wysłuchała kazania: charakter to instynkt osobowości. Instynktu nie da się zmienić, co najwyżej zaspokoić.

Nie obchodziły ją mądrości Juliana. Gdy leżeli razem w łóżku, poniewierały się obok zdjętych pospiesznie ubrań. Kochała go, jej instynktem była miłość. Charakter? Zmieniała się na żądanie. Już jest inna niż przed chwilą. Rozsądna.

– Zostanę dwa, trzy dni. Nie musisz się mną zajmować, bardziej zależałoby mi na…

– Zjedzmy śniadanie – powiedział stanowczo.

Nagła powaga Marii mogła być wstępem do ważnej rozmowy, kończącej się zwykle niczym. Ona z zapuchniętymi oczyma, triumfująca, że udało się jej wyżebrać ochłap uczuć. On -rozczulony litością, zły na siebie, pragnący spokoju. Od dawna kłamała, zdradziła go. Był tego pewien, chociaż nie miał dowodów oprócz pożądania, z jakim patrzyła na tamtego faceta w dyskotece. Tandeciarza-poetę, zgrywającego się na Jima Morrisona. Gdzie zaczyna się zdrada? W dotyku, pocałunku, pod skórą? Jej pożądliwe spojrzenie na tamtego zostało w Julianie. Przepaliło się w zazdrość. Według Marii wszystko sobie uroił. Ale on nie wymyślił Marii. Stała przed nim, gotowa skłamać i zapomnieć. Śmiać się, by zaraz płakać, mieć tysiące pomysłów i jedną pewność: naprawdę kocha jego.

Zeszli do refektarza. Usiedli za drewnianym stołem. Jedzący łamali się chlebem. Młodziutkie zakonnice w białych szatach, dziewczyny i chłopcy także na biało. Maria znała ich z oschłych listów Juliana. Pośrodku diakon, jego żona i córka. Dwie rodziny z małymi dziećmi w rogu sali.

– Furtiana już poznałaś – szepnął Julian. – Dobry, baskijski chłop, tylko porywczy. Na-krzyczy, później ciężko żałuje i leży plackiem w kaplicy.

– Obudziłam go, ale był miły.

– Lunatykował. Wyrwany ze snu Bask zostaje z wściekłości terrorystą.

Julian zamilkł, modlił się nad chlebem.

Maria spojrzała na drewnianą figurę świętej, zawieszoną pod kamiennym sklepieniem. Spływały z niej barokowe flaki. Nie cierpiała tego stylu, poskręcanego z nadmiaru świętości.

– Bracia i siostry – diakon da! znak odejścia od stołu. – Wieczorem adoracja Najświętszego Sakramentu. Jeszcze ogłoszenie parafialne. Moi drodzy, skończyły się zapasy herbaty. Jest kawa. Nie upadajcie na duchu, jej nie zabraknie. Kawę pobłogosławił dla chrześcijan Klemens VIII. Amen.

Z białego pokoju Marii, poprzecinanego drewnianymi belkami, widać było lawendowe wzgórza. Fioletowy zapach ich świeżości osiadł wieczorem na meblach, wykrochmalonej pościeli wielkiego loża. Leżąc, Maria widziała żarówkę, wystającą z lampy. Kropla światła pęczniała w szklanej bańce. Skapywała łzą. I znowu rosła, zbierała się na końcu rozżarzonego drucika. Spadała ciężko z mokrych rzęs. Maria płakała. Nie została w kaplicy na wieczornej mszy. Kręciło się jej w głowie od kadzideł i łez. Nie widziała Juliana miesiąc. Dzielące ich dni ułożyły się w warstwy milczenia. Pytaniami wytrącała go nie z ciszy, lecz rozmowy, toczącej się w jego głowie: „Trudno utrzymać trzydzieści osób z jałmużny i darów. Są młodym klasztorem. Dwadzieścia lat – to niewiele. W innych klasztorach podobnie: problem z pieniędzmi i świętością. Jest święty – to są pieniądze z cudów i pielgrzymek."

– Strasznie tęskniłam, wiesz? – Maria złapała go za rękaw lnianej koszuli. – Bądźmy znowu razem.

– Chcesz złożyć miłość na ołtarzu wiary rzymskokatolickiej? Zarżnąć ją w tradycyjnej ofierze? – dotknął jej czoła, mierząc temperaturę.

– Nie błaznuj.

– Ja? Twoja matka uważa, że kobieta bez wad jest kobietą bez pieniędzy. Czy jesteś już wystarczająco bogata? Będziesz po skończeniu studiów?

– Przez ten miesiąc przemyślałam wszystko. Dużo czytałam – najchętniej zasłoniłaby się książkami przed jego ironicznym spojrzeniem. -W przyjaźni przyciąga nas podobne. W seksie podnieca obcość. Miłość jest jednym i drugim. Pragnieniem podobieństwa i różnicy – dokończyła niepewnie. To on miał wyłączność na rację. Intelektualista, pouczający dentystkę. Bała się wygłupić, usłyszeć, że bredzi. Próbowała wedrzeć się w jego świat wytrychem słów. Czułość zatrzymywała się za oddzielającą ich szybą. Zosta-