— Гэта просьба чалавека, які заслугоўвае ўсялякай пашаны, і адзінае яго жаданне — гэта зрабіць цябе шчаслівай, — сказала манахіня. — Ці ведаеш, пра каго я кажу?

Тады Фэрміна Даса ўцяміла. Яна спытала сябе, якім чынам аказалася палюбоўным пасланцом жанчына, якая скамечыла яе жыццё з-за наіўнага ліста, але не адважылася сказаць пра гэта ўслых. І адказала яна інакш, сцвердзіла, што так, ведае гэтага чалавека і менавіта таму разумее, што ён не мае ніякага права ўмешвацца ў яе жыццё.

— Ён толькі просіць цябе аб сустрэчы на пяць хвілін, — настойліва тлумачыла манахіня. — Я ўпэўненая, твой бацька не будзе пярэчыць.

Фэрміна Даса яшчэ больш узлавалася ад аднае думкі, што бацька мог быць саўдзельнікам і пагадзіцца на падобны візіт.

— Мы бачыліся двойчы, калі я хварэла, — адказала яна манахіні. — Цяпер неабходнасці няма.

— Для любой жанчыны з ілбом вышынёю хоць бы ў два пальцы гэты чалавек — дарунак нябёсаў, — безапеляцыйна настойвала манахіня.

Яна ўзнёсла ўзялася расхвальваць ягоныя чалавечыя дабрадзейнасці, адданасць веры, яго высокае прадвызначэнне служыць пакутнікам. З гэтымі словамі яна дастала з рукава залаты ружанец з Хрыстом са слановае косці, пакруціла перад вачыма Фэрміны Дасы. Гэта была сямейная рэліквія больш чым стогадовае даўніны работы сіенскага майстра, яе нават блаславіў папа Клімент IV.

— Гэта табе.

Фэрміна Даса адчула нястрымны прыліў крыві і раптам адважылася.

— Даруйце, — прамовіла яна, — але як вы можаце спры­яць яму, калі ўважаеце, што каханне — грэх?

Манахіня Франка дэ ля Люс зрабіла выгляд, нібыта не зразумела яе, але ейныя павекі ўсё ж звузіліся. Яна працягвала круціць перад вачыма залаты ружанец.

— Лепш пагадзіся са мною, — сказала яна, — інакш пасля мяне можа прыйсці сеньёр арцыбіскуп, а з ім не пажартуеш.

— Няхай прыходзіць, — адказала Фэрміна Даса.

Манахіня Франка дэ ля Люс схавала залаты ружанец у рукаве. Потым дастала з другога скамечаную насоўку і сціснула ў руцэ, разглядаючы Фэрміну нібыта здалёк і з усмешкаю спагады.

— Бедная мая дачушка, — уздыхнула яна, — ты ўсё яшчэ думаеш пра таго чалавека.

Фэрміна Даса праглынула дзёрзкасць і нават не міргнула, гледзячы ў вочы манахіні, не выдала ніводнага слова, пакуль не прыкмеціла з бясконцай злараднасцю, што ейныя мужчынскія вочы напоўніліся слязьмі. Манахіня Франка дэ ля Люс уцерла іх скамечанаю насоўкай і ўзнялася.

— Слушна кажа твой бацька: у цябе характар муліцы, — скончыла яна размову.

Арцыбіскуп не прыйшоў. Так што асада была б знятая, калі б не Ільдэбранда Санчас, якая прыехала правесці да кузіны Каляды, што паўплывала на далейшае жыццё абедзвюх. Сустрэлі яе а пятай раніцы, калі падплыла шхуна з Рыёачы, сярод натоўпу напаўмёртвых ад гойданкі пасажыраў, але яна ступіла на зямлю радасная, вельмі жаноцкая, хіба што адчуваўся пэўны тлум праз цяжкую ноч у моры. Ільдэбранда прывезла шмат кошыкаў з жывымі індыкамі і іншымі дарамі багатых родных земляў, каб хапіла ўсім на працягу ейнага перабывання. Лісымака Санчас, ейны бацька, загадаў спытаць, ці патрэбны музыкі на святкаванне Вялікадня, у яго, маўляў, ёсць на прыкмеце найлепшыя, і абяцаў неўзабаве даслаць груз з гатовымі феерверкамі. Яшчэ ён перадаў, што не зможа прыехаць па дачку да сакавіка, так што ў дзяўчат ставала часу.

Кузіны адразу сталіся неадлучнымі. Яны купаліся разам з першага дня, запырскваючы вадою адна другую. Яны намыльвалі адна адну, дапамагалі даставаць гніды, мераліся сцёгнамі, грудзямі, — адна глядзелася ў люстэрку другой, каб ацаніць жорсткасць часу з таго дня, калі яны ў апошні раз бачыліся голымі. Ільдэбранда была мажнай і моцнай, з зала­цістай скурай, але расліннасць на целе была мулацкай — кароткай і кучаравай, як тонкая стальная стружка. Фэрміна Даса, насупраць, была бледнацелай, з падоўжанымі лініямі рук і ног, з пяшчотнай скурай і гладкімі валасамі. Гала Плясыдыя распарадзілася, каб ім у спальні паставілі два аднолькавыя ложкі, аднак часам яны клаліся разам, гасілі святло і гаманілі да світання. Употай яны разам палілі тонкія доўгія цыгары, што прывезла Ільдэбранда, схаваўшы за абіўкай куфра, а потым спальвалі лісткі араматызаванай паперы, каб ачысціць паветра ў спальні ад моцнага паху. Фэрміна Даса запаліла ўпершыню ў Вальедупары і працягвала ў Фансэцы, у Рыёачы, дзе з тузін кузінаў збіраўся ў адным пакоі, каб пагаманіць пра мужчын і папаліць употайкі ад дарослых. Яна навучылася паліць з канца цыгаркі, як гэта рабілі мужчыны ўначы на вайне, інакш агеньчык выдаваў іх ворагам. Але ніколі Фэрміна не паліла адна. Цяперака з Ільдэбрандай зноўку пачала дыміць у спальні перад сном і з тае пары прывыкла да палення, хоць і рабіла гэта не навідавоку, хаваючыся нават ад мужа і дзяцей, не толькі таму што на жанчыну, якая дазваляла сабе паліць на людзях, глядзелі скоса, а, хутчэй, дзеля асалоды, што прыносіла таямніца.

Ільдэбрандаву вандроўку таксама зладзілі бацькі, каб аддаліць дзяўчыну ад прадмета безнадзейнага кахання, хоць і пераканалі, што яна мусіць дапамагчы Фэрміне і ўгаварыць яе на бліскучую партыю. Ільдэбранда прыняла прапанову са спадзевам, што зможа падмануць само забыццё, як ейная кузіна ў свой час, і дамовілася з тэлеграфістам з Фансэкі, каб ён накіроўваў ейныя пасланні з асаблівай засцярогай. Таму яна так расчаравалася, дазнаўшыся, што Фэрміна Даса парвала з Флярэнтына Арысам. Апрача таго, Ільдэбранда разумела каханне як феномен універсальнага характару, і нават лічыла, што любоўныя цяжкасці аднае асобы адбіваюцца на каханні кожнай істоты ўва ўсім свеце. Аднак яна не адмовілася ад ажыццяўлення сваёй задумы. З адвагаю, якая выклікала ў Фэрміны Дасы жах, яна адна пайшла ў тэлеграфную кантору з намерам схіліць Флярэнтына Арысу да саўдзелу.

Ільдэбранда не знайшла ў ім ніводнае рысы, якая б супала з вобразам, створаным аповедамі Фэрміны Дасы. З першага погляду яна вырашыла: немагчыма, каб Фэрміна аказалася на мяжы шаленства з-за гэтага нягеглага чалавека з выглядам пабітага сабакі, чыя вопратка, як у беднага рабіна, і ўрачыстыя манеры наўрад ці змаглі б усхваляваць жанчыну. Аднак неўзабаве яна выраклася першага ўражання. Флярэнтына Арыса прапанаваў ёй свае паслугі без усялякіх умоў, нават не ведаючы, хто яна. Ніхто не зразумеў яе так, як Флярэнтына Арыса, таму ад яе не патрабавалася ні імя, ні якога-кольвек адраса. Ягоны план быў самым простым: яна будзе зазіраць да яго ў тэлеграфную кантору штотыднёва ў другой палове дня, каб атрымаць у рукі адказы каханага чалавека, вось і ўсё. З іншага боку, калі Флярэнтына Арыса прачытаў першае пасланне, што прынесла Ільдэбранда, ён спытаў, ці не можа ён даць ёй параду, і яна пагадзілася. Флярэнтына Арыса спачатку ўнёс праўку паміж радкамі, выкрасліў яе, перапісаў, але яму не хапала месца, і ўрэшце ён парваў старонку ды наноў напісаў зусім іншы тэкст, які ёй падаўся ўзрушальным. Яна выйшла з тэлеграфнай канторы, ледзь стрымліваючы слёзы ўдзячнасці.

— Ён непрыгожы ды сумны, — сказала яна Фэрміне Да­се, — але ён само каханне.

Больш за ўсё выклікала здзіўленне Ільдэбранды самота кузіны.

— Ты, — сказала яна, — нібыта старая дзеўка ў дваццаць гадоў.

Звыклая да шматлікіх ды раскіданых паўсюль сваякоў, да да­моў, дзе ніхто не мог сказаць дакладна, колькі чалавек у дадзены момант знаходзіцца і колькі яшчэ зазірне на абед, Ільдэбранда не магла ўявіць, што дзяўчына яе веку можа жыць у адзіноце, па-за грамадскім жыццём. А Фэрміна Даса гэтак і жыла: ад абуджэння а шостай ранку і да таго, як яна клалася спаць, яна займалася адно марнаваннем часу. Жыццё ўрывалася ў дом звонку. Напачатку, з першымі пеўнямі, малочнік будзіў яе дзвярным малатком. Затым грукалі гандлярка рыбай са скрыняй парга, мажныя зяленшчыцы, якія прыносілі гародніну з Марыі-ля-Бахі і садавіну з Сан-Хасынта. А пазней увесь дзень грукалі жабракі, дзяўчаты, якія гандлявалі латарэйнымі білетамі, сёстры міласэрнасці, тачыльшчык са сваёй жалейкай, скупшчыкі пустых бутэлек, старых упрыгожанняў, газетнай паперы, несапраўдныя цыганкі, якія прапаноўвалі прачытаць лёс па картах, па лініях рукі, па кававай гушчы, у патаемнай вадзе. І Гала Плясыдыя марнавала ўвесь тыдзень на тое, каб адчыняць і зачыняць дзверы і казаць, што не трэба, прыходзьце іншым разам, альбо раз’юшана крычала з балкона, маўляў, не дакучайце, Божа, ужо набылі ўсё, што патрэбна. Яна замяніла цётку Эскалястыку з такім жаданнем і такім поспехам, што Фэрміна ўжо аднолькава іх паважала, а часам і блытала. Гала Плясыдыя мела навязлівыя звычкі рабыні. Ледзь выдаваўся вольны час, яна бралася прасаваць бялізну ды рабіла гэта бездакорна, складвала напрасаванае ў шафу з кветкамі лаванды, прычым прасавала і складвала не толькі тое, што прала, але і тое, што заляжалася і страціла выгляд. Таксама беражліва яна ўтрымлівала гардэроб Фэрміны Санчас, Фэрмінавай маці, якая памерла шмат гадоў таму. Аднак рашэнні ў доме прымала Фэрміна Даса. Яна загадвала, што гатаваць на абед, якія прадукты набываць, што рабіць у любым выпадку, і такім чынам нібыта вызначала хатняе жыццё, хоць сапраўды ўжо нічога не трэба было вызначаць. З таго моманту, як былі чыста памытыя клеткі, накормленыя птушкі і дагледжаныя кветкі, у яе не заставалася ніякіх спраў. Пасля выключэння са школы яна часта клалася спаць падчас сіесты, а прачыналася на наступную раніцу. Заняткі жывапісам былі для яе самым займальным спосабам баўлення часу. Адносіны з бацькам пазбавіліся адзнак любові з дня выгнання цёткі Эскалястыкі, хоць здавалася, што яны прыйшлі да такога ладу жыцця, каб не замінаць адно аднаму. Калі яна ўставала, ён ужо займаўся дзесьці сваімі справамі. Амаль заўсёды ён вяртаўся да рытуальнага сямейнага абеду, але еў толькі зрэдчас, звычайна яму было досыць аперытыву з галісійскімі перакускамі прыходскай кавярні. Ён і не вячэраў: яму пакідалі стравы на стале ў адной талерцы, накрытай другой, але ведалі, што гэта ён з’есць разагрэтым толькі на сняданак. Раз на тыдзень ён выдаваў дачцэ грошы на бягучыя выдаткі, ведаючы, што яна абыдзецца з імі ашчадна, аднак з задавальненнем выконваў усялякія яе просьбы, калі размова заходзіла пра непрадбачаныя пакупкі. І ніколі не патрабаваў ад яе рахункаў, але яна паводзіла сябе так, нібыта рабіла справаздачу перад судом Святой Інквізіцыі. Ён ніколі не размаўляў з ёю пра характар і стан сваіх спраў, нават ні разу не паказаў сваю кантору ў порце — месцы, забароненым для сумленных дзяўчатак нават у суправаджэнні бацькоў. Лярэнса Даса не вяртаўся дамоў раней за дзясятую ўвечары, калі пачыналася каменданцкая гадзіна ў найменш крытычныя перыяды бясконцых войнаў. Да дзясятай жа ён заставаўся ў прыходскай кавярні, гуляючы ўва што заўгодна, бо ведаў да тонкасцяў салонныя гульні. Ён прыходзіў заўжды з яснаю галавой, не турбуючы дачкі, нягледзячы на тое, што першы кілішак анісаўкі выпіваў, ледзь расплюшчыўшы вочы, а затым жаваў патухлую цыгару і піў час ад часу на працягу дня. Аднойчы ўначы, аднак, ён абудзіў Фэрміну. Яна пачула яго цяжкія крокі на лесвіцы, шумнае дыханне ў калідоры другога паверха, грук далонню ў дзверы спальні. Яна адчыніла яму і ўпершыню спалохалася касога вока і замаруджанага вымаўлення.