Мажнасць Лятарыя Тугута была на рэдкасць падманлівай, ягоная мужчынская годнасць не была большай, чым у херувіма, і нагадвала пупышку перадзолкавай ружы, але гэты дэфект, верагодна, нечым кампенсаваўся, бо найлепшыя птушкі аспрэчвалі права пераспаць з ім, а тая, што перамагала, вішчэла, як рэзаная, і ад гучных стогнаў дрыжэлі старажытныя падпоры палаца ды хаваліся з пераляку прывіды. Казалі, нібыта ён націраў жанчынам скроні крэмам на змяінай атруце, і гэта так заводзіла іх, але ён прысягаў, што не ведаў ніякіх падобных сродкаў, апрача таго, што яму было дадзена Богам. Лятары Тугут смяяўся да слёз, прыгаворваючы: «Гэта чыста каханне». Спатрэбілася шмат гадоў, каб Флярэнтына Арыса зразумеў, што ягоны настаўнік меў paцыю, але гэта адбылося значна пазней, калі ён ужо штосьці засвоіў у жыцці, і сустрэў чалавека, які жыў, як кароль, бо трое жанчын працавалі на яго адначасова. Яны трымалі справаздачу перад ім на золку, цалавалі ногі, каб ён дараваў ім невялікі заробак. Яны хацелі адну ўзнагароду — пераспаць з ім, што ён рабіў з жанчынай, якая прыносіла больш грошай. Флярэнтына Арыса тады падумаў, што толькі жах здольны падштурхнуць да такой гнюснасці. Але адна з гэтых трох жанчын засведчыла яму зусім іншае.

— Прычынай усяго гэтага, — сказала яна, — можа быць толькі каханне.

З цягам часу Лятары Тугут стаўся самым пажаданым клі­ентам гатэля, і не столькі таму, што ён быў выдатны каханак, колькі з прычыны вялікай асабістай абаяльнасці. Маўклівы і ваўкаваты Флярэнтына Арыса таксама карыстаўся павагай гаспадара і ў самы жорсткі перыяд любоўных пакутаў знайшоў тут сабе прытулак, зачыняючыся ў душным нумары, чытаючы вершы ды слязлівыя раманы з працягам, і ў ягоных мроях гнездаваліся на балконах цёмныя ластаўкі, гукі ад пацалункаў і плясканне крылаў у дрымотным бяссіллі сіесты. Увечары, калі сыходзіла спякота, немажліва было не па­чуць размовы мужчын, якія забягалі сюды адвесці душу пасля працоўнага дня. Так Флярэнтына Арыса дазнаўся пра чыюсьці нявернасць і нават пра дзяржаўныя таямніцы, якія паважныя кліенты і мясцовыя чыны давяралі часовым палюбоўніцам, не думаючы, што з суседніх пакояў усё было чутно. Такім чынам аднойчы ён дазнаўся пра тое, што ў чатырох марскіх лігах на поўнач ад архіпелагу Сатавэнта на дне мора ляжыць яшчэ з XVII стагоддзя іспанскі галеон з грузам чыстага золата і каштоўных камянёў на пяцьсот мільярдаў песа. Ён быў узрушаны, але сур’ёзна падумаў пра гэта праз колькі месяцаў, калі шаленства кахання выклікала ў ім жарснае жаданне дастаць з марскога дна скарб, каб Фэрміна Даса магла купацца ў золаце.

Нашмат пазней, спрабуючы ажывіць у памяці сапраўдны вобраз каханай, ідэалізаваны алхіміяй паэзіі, ён не здолеў разгледзець яго скрозь успаміны аб тых ірваных вечарах. Нават цікуючы яе ў жарсныя дні чакання адказу на першы ліст, ён бачыў яе праз пасляабедзеннае іскрыстае мроіва, пад дажджом ападалых кветах мігдалавых дрэў, і для яго заўжды быў красавік, у любую пару года. Яму падабалася граць на скрыпцы з хорам кафедральнага сабора толькі таму, што з узвышэння ён бачыў, як у такт спеваў ледзь прыкметна калыхалася яе туніка. Але яго ўласнае шаленства пазбавіла яго тае асалоды, бо містычная музыка здавалася яму надта безгустоўнай як для стану ягонай душы, і ён спрабаваў запаліць яе любоўнымі вальсамі. Лятары Тугут быў вымушаны звольніць яго з хору. Гэта здарылася пад той час, калі ім апанавала дзіўнае жаданне з’есці гардэніі, якія Трансыта Арыса вырошчвала ў кветніку ўнутранага дворыку, і, зрабіўшы гэта, ён зведаў смак Фэрміны Дасы. Якраз тады ён зусім выпадкова ў матчыным куфры знайшоў літровую бутэльку кантрабанднага адэкалону, які прадавалі матросы, што працавалі на караблях кампаніі «Гамбург Амерыкан Лайн», не ўтрымаўся і адпіў з яе, шукаючы новых адценняў водару любай дзяўчыны. Ён прагна жлукціў адэкалон усю ноч, п’янеючы ад Фэрміны Дасы спачатку ў партовых тавернах, а потым, замкнёны ў сабе, на стромкім беразе мора, дзе аддаваліся ўцехам кахання беспрытульныя пары, пакуль не страціў прытомнасць. Трансыта Арыса з абарваным сэрцам чакала сына да шостай раніцы, потым у адчаі шукала яго паўсюль, і знайшла пасля поўдня ў лужыне з ванітаў са страшэнным пахам адэкалону — каля затокі, дзе звычайна знаходзілі тапельцаў.

Маці скарысталася са змушанага перапынку ў шаленстве сына, пакуль ён прыходзіў да памяці, і лаяла яго за пасіўнасць, з якой ён чакае адказу на ліст. Яна нагадала яму, што слабыя ніколі не ўвойдуць у царства кахання, бо гэта бязлітас­нае і ненажэрнае царства, а жанчыны аддаюцца смелым і рашучым мужчынам, здольным даць пачуццё бяспекі, якога жанчынам так не стае ў жыцці. Флярэнтына Арыса, відаць, засвоіў ад маці больш, чым трэба. Трансыта Арыса не магла схаваць ганарлівасці, хутчэй жаноцкай, чым матчынай, калі пабачыла, як сын выходзіць з галантарэйнай крамы ў чорным строі, капелюшы і з рамантычнай стужкай пад цэлюлоідным каўнерыкам, і яна жартам спытала, ці не ідзе ён на хаўтуры. У яго зачырванелі вушы, і ён адказаў: «Бадай што так». Яна зразумела, што сын ледзь дыхаў ад жаху, але ягоная рашучасць была непераадольнай. Яна дала апошнія настаўленні, блаславіла яго і затым, смеючыся, абяцала яшчэ адну літровую бутэльку адэкалону, каб разам адзначыць перамогу.

З тае пары, як Флярэнтына Арыса ўручыў ліст, мінуў месяц; часам ён парушаў абяцанне і з’яўляўся ў скверыку, імкнучыся адно не трапіць ёй на вочы. Таго дня ўсё ішло, як раней. Урок чытання пад дрэвамі скончыўся недзе а другой, горад ужо прачынаўся ад сіесты, і Фэрміна Даса засталася вышываць з цёткай, пакуль не сыдзе спякота. Флярэнтына Арыса не дачакаўся, калі цётка пойдзе ў дом, ён перасёк вуліцу ў некалькі ваяўнічых скокаў, што дазволіла яму перамагчы слабасць у каленях. Але звярнуўся ён не да Фэрміны Дасы, а да цёткі.

— Вельмі прашу пакінуць мяне ненадоўга з дзяўчынай сам-­насам, — сказаў ён, — мне трэба сказаць ёй штось важнае.

— Нахабнік! — сказала цётка. — Няма такіх слоў для яе, якіх бы я не магла чуць.

— Тады я нічога не скажу, — знайшоўся ён, — але папярэджваю: за наступствы будзеце адказваць вы.

Эскалястыка Даса не чакала такіх паводзінаў ад ідэаль­нага кавалера, але з перапуду ўзнялася, бо ўпершыню адчула, што Флярэнтына Арыса размаўляе, натхнёны Святым Духам. Так што цётка ўвайшла ўсё-ткі ў дом, нібы каб памяняць іголкі, і пакінула маладых сам-насам пад мігдалавым дрэвам, каля варотаў.

Трэба сказаць, што Фэрміна Даса няшмат ведала пра гэтага маўклівага юнака, які з’явіўся ў ейным жыцці, нібы ластаўка ўзімку, нават імя яго засталося б таямніцай, калі б не подпіс пад лістом. Але з часам адкрылася, што ён рос без бацькі, што ён сын сур’ёзнай і працавітай жанчыны, безнадзейна адзначанай распаленым кляймом адзінай дзявоцкай памылкі. Ёй паведамілі, што юнак не проста разносіў тэлеграмы, як яна меркавала, а быў кваліфікаваны малодшы тэлеграфіст з перспектывамі на будучыню. Яна ўсхвалявана падумала, што ён прынёс бацькаву тэлеграму знарок, каб пабачыць яе. Яшчэ яна дазналася, што ён быў музыкам саборнага хору, і хоць ёй ніколі не ставала смеласці ўзняць вочы ды паглядзець на яго падчас набажэнства, аднойчы ў нядзелю яна ўцяміла, што іншыя музыкі гралі для ўсёй паствы, а скрыпка гучала толькі для яе. Яна не такім уяўляла свайго абранніка. Сіроцкія акуляры, па-манаску сціплая вопратка, загадкавыя паводзіны выклікалі ў ёй цікаўнасць, але хіба яна магла ўявіць, што цікаўнасць і ёсць адна з многіх пастак, каля якой каханне пільнуе чалавека? Фэрміна Даса сама не магла патлумачыць, чаму прыняла ліст. Яе гэта не турбавала, але ўсё больш настойлівы абавязак адказаць неяк замінаў жыць. Кожнае слова бацькі, кожны ягоны выпадковы позірк альбо трывіяльны жэст здаваліся ёй пасткай, якая бязлітасна выкрывала ейную таямніцу. Дзяўчына так баялася, што за сталом імкнулася маўчаць, нібыта міжволі магла сябе выдаць, і нават стала пазбягаць цёткі Эскалястыкі, хоць тая падзяляла пачуцці пляменніцы, быццам уласныя. Фэрміна Даса магла раптам зачыніцца ў прыбіральні без патрэбы ды перачытаць ліст, спрабуючы знайсці ў ім патаемны шыфр, чарадзейную формулу, схаваную ў адной з трохсот чатырнаццаці літар, у адным з пяцідзесяці васьмі слоў, спадзеючыся, што яны адкрыюць ёй штосьці большае, чым тое, што было напісана. Але нічога не знайшла звыш таго, што зразумела пры першым чытанні, калі пабегла ў прыбіральню і разадрала канверт са спадзевам на доўгі ўзрушальны ліст, а знайшла толькі духмяны допіс, рашучасць якога яе спужала.