– Кой десе болбой алып алды, ким билет, – андан кийин Сагынбек аялынын сөзүнө жооп кылбады: “Жаш кезинде байкаган эмес экенмин, өз баласына дагы ушунчалык каршы чыгабы, өгөй болсо дагы бир жөн, балдарды өзүнчө бөлүп ийсем окшойт, азыр биз келиндин кызматына зар эмеспиз, Турдукан али жаш, өздөрүнчө жашаганы жакшы”, – деп ойлонуп жатты. Түнү бою келбегенинен эртең менен бөлмөсүн карады Сагынбек, кечээги бойдон экенин көрүп:

– Балдар келбептир го?

– Келип калаар…

– Ушунча жүрөбү, барып сурап келчи.

– Өздөрү келет да, мен алардын артынан жүрмөк белем?

– Анда мен барып келейин, – деп Сагынбек чыгып кетти.

– Деги кандай бүлөөгө жолуктук эле, баламдын башын айлантып келип тозокко салмай болду, – деп өзүнчө күбүрөнүп жатканда Салкын кирди, – Кел.

– Жамийла жакшыбы, ошону көрөйүн деп эле келдим.

– Ой өлбөйт ал, арамза болсо керек, кечээ Туратты ээрчип кеткен бойдон келише элек, – деди Турдукан жактырбагандай карап.

– Каякка кетишти?

– Тиги Эрмектин баласы Сейит үйлөнгөн тура.

– Теңтуш немелер барат да, жакшы болуп калса эле болду, бечара ал да бирөөнүн баласы эмеспи, менин эки кызым күйөөдө, алыс кетишпедиби, аларды ойлонуп жаным төрт чарчы болот, бөтөн эл, бөтөн жерде кандай гана күндө жүрүшөт деп.

– Жакшы болсо барган жерине сый болот да.

– Капырай, мен сени тааный албай калдым, мен билген Турдукан эмессиң ай, жалгыз балаң сүйүп-күйүп алган келинди кантип жаман көрөсүң? – деди Салкын ага таңгала карап, – Ушул баланы көргөнчө эмне күндү көрбөдүң эле?

– Көңүлгө жакканын албаса кантем?

– Сага жакпаса Туратка жагат.

– Жакпаса койсун, – Сырттан Сагынбек кирди:

– Турдукан, Тураттар Фрунзеге кетип калыптыр!

– Качан?

– Азыр эле тигил Садык айтты, автобуска түшкөнүн көрүптүр.

– Жинди болушкан го, аны жанагы сөлдүрөгөн шүмшүгү азгырды да.

– Кой Турдукан, уул-келинге мындай кылба, өзүңдүн андан башка балаң болбосо, бир балаңды кыйнап койбо, – деп Салкын туруп кетмек болуп сыртка чыкты, Турдукан мисирээ турган ордунда катты. Ошентип ал күнү Сагынбек райондогу аэропорттон самолетко көтөрүлүп калганда уулу менен келинин алып калды, Турат болбой көгөрдү, бирок ага ата болбоду, кеч күүгүмдө аларды үйүнө алып келди. Балким ошондо шаарга кетип калышса тирчилик кылып, эптеп жашап жүрө беришмек беле ким билет, кайра келгенине кубанбай Турдукан эми көз көрүнөө эле асыла баштады.

– Сен менин баламды тентитип каякка азгырып жөнөдүң ыя, ал сен эмес тарбиялуу бала, сага ата-энең жакшыраак тарбия бербептир да!

– Турдукан болбодубу эми, – Сагынбек ачуулу карады.

– Ушу сен келгени үйүбүздөн ырк кетти, сен үчүн уруш болот.

– Апа, мени бала катары көрбөсөң ачыгыңды айт да, Жамийлада эмне күнөө? – деди Турат, Жамийла ыйлагандан башка үн катпады.

– Күнөөсүбү, анын күнөөсү ар кимден боозуп сенин башыңды айлантып отурганы, сен маң баш ошого ишенип келесоо болуп отурасың.

– Сен кандай аялсың деги, дагы бир жолу сүйлөсөң сени менен мен ажырашамын, – деди Сагынбек ачуулу.

– Мейли ажыраш, бир кызалактын айынан төркүнүмө кетир! – деп сөз бербей ажылдаганда Турат сыртка чыгып кетти, анын эмнеге чыкканын эч кимиси деле баамдаган жок, Жамийла өз бөлмөсүнө кирсе дагы артынан кирип сүйлөй берди эле ал дагы сыртка чыкты, ары карап, бери карап Туратты таппады, анын оюна жамандык келбеди, түн бир оокумда төшөгүнө кирип жатып алды. Туратты досторуна кеткен экен деп ойлоду ал, таң эрте катуу уктап калган экен:

– Тур, Турат кайда кетти? – деп Турдукан бир тепкенде чоочуп бакырып тура калды.

– Апа-а!

– Ападан айлан, – Турат кана?

– Билбейм, кечинде чыккан бойдон…

– Билмексен болбой таап кел!

– Кайдан табам? – Кийине ордунан турду, анын дагы муундары калтырап жыгылганы турду, ошол убакта сырттан Сагынбектин боздогон үнү угулду.

– Оо жаратка-ан, бул эмне деген шумдугуң эле, каралдым ай, жалгызым а-ай! – дегенин угуп Турдукан жүгүрүп чыкты, анын артынан Жамийла эптеп басып бара жатып босогого жеткенде Сагынбектин Тураттын жансыз денесин көтөрүп келе жатканын бир билет, ошол бойдон кечке маал эсине келди. Апасы Тоту маңдайында отуруптур. Ал көзүн ачып эле:

– Апа, Турат келдиби? – деди алсыз.

– Кызым, шоруң каткырым ай, аның куураптыр го? – дегенде чачтары саксая туруп алып сыртты көздөй жүгүрдү:

– Турат, Турат кайда жүрөт, менден качпачы Турат! – деп чыгып келе жатканда алда качан үй тигип өлүктү жайына алып жаткырып коюп боздоп ыйлап отурган Сагынбек менен башкалар жардана карап калышты, артынан чыккан Тоту кызын кучактап башына жоолук салды:

– Эсиңе кел кызым, Турат эми жок, ал муунуп алыптыр!

– Аа-ай! – деген Жамийла кайра эсин жоготуп койду, боз үйдөн чыга калып Турдукан:

– Көзүмө көрсөтпөй жоготкулачы, кара жолтойдун айынан баламдан айрылдым, – дегенде Сагынбек басып келди:

– Кир азыр, ал эмес сен өлтүрдүң баланы, кечээ алып келбей койсом болмок экен, аялы бар эркектин башында аялы турушу керек, боюнда барын дагы жарыя кылабыз, – деди акырын. Турдукан буркурап ыйлап кайра үйгө кирди, каргап шилеп жатты, эртеси эле Туратты жайына коюшту, андан соң Турдукандын каргап шилегенинен улам Жамийланы ата-энеси алып кетти.

– Балам, барсаң барып тур, уулумдан калган туяк кызбы, уулбу бизге аман-эсен төрөп берсең болду, тагдыр экен, айла жок, – деп Сагынбек көз жашын көлдөтө узатып кала берди. Жамийла көптө барып өзүнө келди, кыркын бергенде аны абысындары келип алып кетти, Сагынбек жөнөткөн эле. Турдукан баласынан кийин ар кайсыны сүйлөп өзүн билбей калды, Сагынбек кайгыдан төшөккө жатып калган, бул кыйын оор тагдырга туш келген адам ким болсо дагы көтөр алмак эмес эле…

Жети айдан кийин Жамийла кыз төрөдү, Сагынбекке сүйүнчү жиберишти, бирок төрөттөн кийин оңоло албай Жамийла дагы оо дүйнө кетти. Калың эл кайгылуу окуяны кеп кылып жатты, Турдукан эч ким менен иши жок эле өзүнчө сүйлөп, күлүп кээде басып кетип калганда төркүнү алып кетти, жалгыз сиңдиси бар болчу. Сагынбек сүйүнчүгө бир тай берип:

– Менин дагы көрөөр күнүм аз калды окшойт, уулум көрбөй кеткен перзентти мага алып келип көрсөтсүн, атын өзүм коеюн, – деди онтолоп.

– Макул аке, – деп келген бала барып айтты эле Жолдоштун кичүү кызы Замира көтөрүп келип көрсөткөндө наристени чекесинен өөп:

– Маңдайың жарык кыз бол айланайын, өмүрүң узун болсун, – деп Замиранын колуна кагаз карматты, – Бул документ кызым, артыбызда кыз болсо дагы туяк калды, ушунусуна шүгүр, бул үй-жай, короодогу малдын баары кызыма калсын деген кат, бекем катып ал дагы мага жибер, – деди.

– Макул, кете берелиби?

– Токтой тур, неберемдин кулагына атын айтайын, – деп Сагынбек небересин колуна алып шор-шор жыттап көзүнүн жашы жүзү ылдый куюлуп, – Атың Жаркынай болсун каралдым, өмүрүң узун, бактылуу бол, – деди да ороодогу он-он беш күндүк наристени Замирага сунду, – Жаркынай деп койдум кызым, сен атаңды мага жибер, – деди да жатып калды. Өздөрү кайгы жутуп үч баласынын улуусу, тун кызынан айрылып отурган Жолдош менен Тотуга бул жаңылык таңгалыштуу болду. Эртеси Жолдош келгенде Сагынбектин жанында иниси менен келини, дагы башка туугандары бар болчу, ал аны жанына жакын отур дегендей белги берди.

– Айла жок экен куда, мен дагы кызымдын айрылып калдым, – деп эмшиңдеди Жолдош.

– Сабыр кылыңыз, мындай болот деп ким ойлоптур? – деди Азимбек кайрат айтып.

– Жолдош, – деди Сагынбек ага карай, – Бул Жаркынайдын күбөлүгү, атасы көрбөй кетти аттиң, – Муунуп-муунуп зорго сүйлөдү, – Мына, инимдин туугандарымдын көзүнчө уулумдан калган жалгызыма баарын бергенимди билишет, азыр короодогу малды толугу менен айдап кет, небереме менден берген мурасым болсун, бул үйдүн документин болсо бердим, – деп оор дем алып алды, – Азимбек, короодогу малды бүт чыгарып бер Жолдошко.

– Аке, кызды өзүбүз деле багат элек го? – деди Азимбек ичи ачыша, анткени он бештей кой эчки, эки музоолуу уй, бир жылкыны бүт бергин деп мурунураак дагы айтып отурган эле.

– Жок, таятасында чоңое берсин, – деп унутуп калгандай жаздыгынын алдын сыйпалап дагы бир кагаз алып чыкты, – Мында малды бердим деген акт бар, өз колум менен бүтүрдүм.