БІБЛІЯГРАФІЯ І КАМЭНТАРЫЙ

ДА ТВОРАЎ УЛАДЗІМЕРА ДУДЗІЦКАГА

Паэтычныя творы Уладзімера Дудзіцкага падаюцца ў бібліяграфічным паказьніку ў пасьлядоўнасьці іх разьмяшчэньня, празаічныя — у алфавіце назваў.

У бібліяграфічным паказьніку ўлічаныя паэмы, вершы, пераклады, урыўкі з мастацкай прозы, публіцыстычныя артыкулы, надрукаваныя ў газэтах, часапісах, зборніках, і творы, якія, па зьвестках складальнікаў збору твораў паэта, нідзе не публікаваліся. Надрукаваныя ў кнізе празаічныя творы пазначаны ў бібліяграфіі зорачкай. Накіды вершаў, асобныя паэтычныя радкі, вылушчаныя з рукапісаў паэта, сабраныя ў асобны разьдзел «Зь незавершанага», яны не камэнтуюцца.

Лічба ў дужках пасьля назвы твора паказвае балонку, на якой надрукаваны твор у кнізе.

Архіў Уладзімера Дудзіцкага захоўваецца ў Беларускім Інстытуце Навукі і Мастацтва ў Нью-Ёрку (БІНіМ).

Вершы. Паэмы

1. «Стынуць хвалі і цяжэюць быццам...» (б. 2). Машынапіс (Архіў БІНіМа).

2. «Дарэмна прамяняў я сон начы...» (б. 3). «Шыпшына», 5, 1947, б. 26.

3. І мала слоў... («І мала слоў, каб выказаць настрой...») (б. 4). «Шыпшына», 5, 1947, б. 26; «Бацькаўшчына», 32-33 (214-215), 29 жніўня 1954; «Бацькаўшчына», 40-41 (270-271), 9 кастрычніка 1955; «Ля чужых берагоў», 1955, б. 59.

4. А я — наадварот... («Вы кажаце, што не?..») (б. 5). «Шыпшына», 4, 1947, б. 19. Пад назвай «Наадварот» у «Бацькаўшчыне», 47-48 (277-278), 27 лістапада 1955. У рукапісе — загаловак «Наадварот» і прысьвячэньне — «Далакопам...».

5. «І так яно ад веку і да веку...» (б. 7). Машынапіс (Архіў БІНіМа).

6. «Я пазнаў і Эўропу і Азію...» (б. 8). Машынапіс (Архіў БІНіМа). Верш апублікаваны як цытата ў артыкуле Ул. Дудзіцкага «Даруй, што я плачу...» (Замест успамінаў)»: «Беларускі работнік», 39, 24 верасьня 1944.

7. Песьні няволі (б. 9-13). Цыкл вершаў з уступным аўтаравым словам Горкія ўспаміны («Цяжка ўспамінаецца зіма 1933 году...») (б. 9): 1. Крокі і вёрсты («Сотні вёрстаў прайшоў...») (б. 10), 2. На парозе турмы («Ня украў, не зьнявечыў нікога...») (б. 11), 3. А ратунку ня было й няма («Колер неба хмары ўслалі густа...») (б. 12), 4. Пакуль песьня яшчэ ня сьпета («Ня пытайся, мой любы дружа...»)(б. 13). «Новы шлях», 20 (32), 1943, б. 15.

8. Жывое праўдзівае слова (б. 14-22). Цыкл вершаў з уступным аўтаравым словам Скупыя заўвагі (« Масква сьпявала...») (б. 14): 1. Жывое праўдзівае слова («Песьціў доўга цябе, шанаваў і сьцярог...»)(б. 15), 2. Навальніца («На сьцежках крыжавых сустрэлі навальніцу...») (б. 16), 3. Маем сілу і край свой («Праўду кажуць...») (б. 18), 4. На парозе пары («Не багацьце і слава, а гонар душы...») (б. 20), 5. Па-над кручай («Стаю па-над кручай ...»)(б. 22). «Новы шлях», 22 (34), 1943, б. 15.

Верш Жывое праўдзівае слова надрукаваны: «Бацькаўшчына», 40-41 (270-271), 9 кастрычніка 1955; тры першыя строфы апублікаваны: «Беларускі работнік», 39, 24 верасьня 1944. Верш перакладзены на украінскую мову Б.Аляксандравым, надрукаваны ва украінскай газэце «Нові дні».

Живе, невмирушеє слово

Пестив довго тебе, шанував і беріг,

Повнів піснею, смутком діброви

У години круті біля чорних доріг,

О, живе, невмирушеє слово!

Пробудися, молю я, зорій і цвіци,

Не згинайся під вихорем новим,

По руінах і крові прямуй до меці,

О, живе, невмирушеє слово!

      Кожним гуком дзвени над просторамі нив,

Мчися в Край мій на крилах вітрових,

Душі братніі стрілами кривди протни,

О, живе, невмирушеє слово!

Верш Навальніца надрукаваны: «Бацькаўшчына», 40-41 (270-271), 9 кастрычніка 1955. У рукапісным тэксце верша (Архіў БІНіМа) заўвага аўтара: «З тэхнічных прычынаў другая частка была апушчана рэдакцыяй часапісу «Новы шлях». Рукапісу не засталося, і тэкст не адноўлены».

Радкі зь верша Маем сілу і край свой цытуюцца ў артыкулах Ул. Дудзіцкага «Маем сілу і край свой» і «Як Менск абходзіў нацыянальнае сьвята 25 сакавіка»: «Беларуская газэта», 25 (243), 29 сакавіка 1944. Верш надрукаваны асобна: «Шыпшына», 1, 1950, б. 29; «Бацькаўшчына», 47-48 (277-278), 27 лістапада 1955; зьмешчаны таксама ў рукапісным лістку «Ahladchyk», 100, 23 сакавіка 1947.

Верш Па-над кручай надрукаваны асобна: «Менская газэта», 4, 5 кастрычніка 1941.

9. Жыву і ня жыву («Чым акрылю і ўсьцешу чым душу?..») (б. 23). «Бацькаўшчына», 40-41 (270-271), 9 кастрычніка 1955.

10. Каб хоць раз усьміхнулася шчасьце («Каб ня рукі, а крылы магутныя меў...») (б. 24). «Бацькаўшчына», 21-22 (152-153), 31 травеня 1953; «Ля чужых берагоў», 1955, б. 62. На старонцы машынапіснага тэксту заўвагі аўтара. Першая: «Турма ў горадзе Марыінску (Заходняя Сібір)». Другая: «Часапіс «Моладзь», 12, 1949, Парыж».

11. «Ня першы раз і не апошні, мусіць...» (б. 25). У рукапісе 1933 г. (Архіў БІНіМа) верш меў назву Ля вербаў моліцца мая уцеха, у рукапісе 1946 г. (Архіў БІНіМа) — Журботная вазёраў сінь. Верш надрукаваны: «Шыпшына», 5, 1947, б.27; «Беларускае слова», 1, 1 студзеня 1950; «Ля чужых берагоў», 1955, б. 55; «Бацькаўшчына», 32-33 (214-215), 29 жніўня 1955.

12. Ні маністаў, ні зораў («Я адзін ля вакна у суворай сяджу камяніцы...») (б. 26). «Бацькаўшчына», 21-22 (152-153), 31 травеня 1953; «Ля чужых берагоў», 1955, б.60.

13. «У жаўталістую, рудую восень...» (б. 28). «Шыпшына», 4, 1947, б. 19.

14. Жывой крыві жывыя цельцы («Гулі вятры...») (б. 29). Рукапіс (Архіў БІНіМа). Чацьвёртая страфа верша надрукавана: «Беларускі работнік», 39, 24 верасьня 1944.

15. «Мая родная, любая, кволая...» (б. 30). Рукапіс (Архіў БІНіМа).

16. «На небе — зоры й месяц...» (б. 31). Рукапіс (Архіў БІНіМа).

Варыянт верша. Радкі 5-8:

і скажа зноў мне: бачу, на сяло

рыхтуешся? Пабыў-бы сёньня дома.

Хіба-ж яно хлапцоў не давяло

да глуму? Варта воку злому

зірнуць, і возьмуць зноў на языкі.

17. Зь першых вершаў («Каму-ж паскарджуся і напішу...») (б. 32). Рукапіс (Архіў БІНіМа).

18. Маўклівасьць дум («Бывае так, што думаеш адно...») (б. 33). «Голас вёскі», 45, 18 сьнежня 1942. Рукапісны варыянт верша (Архіў БІНіМа) адрозьніваецца ад публікацыі і ня мае падзагалоўка «Песьні выгнаньня».

19. Гады крылатыя («Гады крылатыя, юнацкія гады...») (б. 34). «Новы шлях», 15(27), 1943, б. 14.

20. На папялішчы руж («Пачаў ды хутка змоўк...»)(б. 35). У рукапісе (Архіў БІНіМа) заўвага аўтара: «Смарагды кроз» — назоў паэмы Сяргея Астрэйкі «Бэнгалія» ў першай рэдакцыі. Гарбарная — вуліца ў Менску-Беларускім, дзе жыў паэт — аўтар «Бэнгаліі».

21. «Красою майскаю сады...» (б. 36). У рукапісе (Архіў БІНіМа) заўвага аўтара: «Успомнены пачатак вершу, надрукаванага ў беларускай газэце «Літаратура й мастацтва» ў 1939 г. (Менск)».

22. Шлях зусім вузкі («Пасьля лета гаспадарыць восень...») (б. 37). У рукапісе (Архіў БІНіМа) ранейшая назва верша «Зародкі хараства» выпраўлена аўтарам.

23. Маладзіца («Як каралі і калечылі...») (б. 38). Рукапіс (Архіў БІНіМа).

24. Кідаў я сеці ў глыб рачную («За хваляй хваля ўсё шпарчэй...»)(б. 40). «Беларуская газэта», 59 (177), 7 жніўня 1943. Пад назвай «Пціч» у «Бацькаўшчыне», 47-48 (277-278), 27 лістапада 1955.