У цёткі Валі, матулінай сястры, кватэра на трэцім паверсе пяціпавярховага дома. 3 балконам.
Мінулы раз цётка паслала Ігнасіка тэлевізар глядзець: «Мы з мамай пагутарым, а ты кіно паглядзіш...» Завяла ў суседні пакой. Пасадзіла на стула. Зняла ў куце абрус з тэлевізара.
— Глядзі, вось. А надакучыць — мяне паклічаш.
На экране з’явілася гапава мужчыны і загаварыла нешта мапазразумелае. «...Космический корабль, пилотируемый гражданином Советского Союза Юрием Алексеевичем Гагариным...» Не, гэта не кіно. Нешта зусім нуднае.
— Што, Ігнаська, ня ўразіла цябе тэхніка? Шкада, ніякага фільма няма. Фільмы толькі вечарамі паказваюць. — Сказала цётка. — Я думала, табе цікава будзе. Ты ж яшчэ тэлевізара не бачыў, Маўглі хутарскі?
— Чаму гэта не бачыў? — Заступілася мама. — Цэлымі днямі ў Навінах прападае. У Паўлюкоў. Туды электрычнасць правялі... Бачыў!...
Маўглі — гэта хлопчык, які вырас у лесе з ваўкамі. Ігнасік ведае, чытаў. Ён шмат чытае. Тата нават непакоіцца — каб вочы не папсаваў......У горадзе Ігнасіку заўсёды мама купляе марожанае. I квас. Такая смаката! Горача, а марожанае халоднае, ажно зубы мерзнуць, і матуля забараняе яго кусаць. Можна прастудзіцца. Таму марожанае трэба лізаць. Ды так і лепей — надаўжэй хапае.
А квас — у вялізных жалезных бочках на колах — кісла-салодкі, б'е ў нос бурбалачкамі. А яшчэ — газіроўка. Кідаеш у шчыліну тры капейкі, і ў падстаўленую шклянку льецца салодкая вада. Таксама з бурбалкамі. А калі кінуць адну капейку, то пальецца не салодкая.
...Як павольна цягнецца час! Сонца над навінскім лесам яшчэ высока. А Ігнасіку хочацца, каб ужо быў вечар, каб заснуць, і апынуцца ў заўтра. У сем гадзін ідзе аўтобус з Івянца... Кажуць, гэты Івянец блізка, бліжэй за Мінск, але Ігнаська там яшчэ не быў.
...Ох, як не хочацца прачынацца!
— Ігнаська... Ігнась... — Матулін голас ціхі і пяшчотны. — Уставай...
— Мамка... Яшчэ хвілінку... — I раптам, як стрэл, згадка: Сёння ж — у Мінск! I ўсхапіўся!
Матуля ўжо запудрыла сіняк на скуле, зараз фарбуе вусны і смешна мажа шыю парфумай. Затыкае пальцам рыльца бутэлечкі, перакульвае, а потым датыкаецца да шыі за вушамі. Ігнаська смяецца.
Да брукаванай шашы метраў дзвесце. Прыпынку тут няма, але матуля спадзяецца спыніць аўтобус насупраць хутара. Вось ён набліжаецца, і Ігнаська разам з мамай «галасуе».
— Дзень добры! — Вітаецца Ігнаська з людзьмі ў аўтобусе.
— Здравствуйте! — Вітаецца матуля. — Ігнат, садись вон на то место. Я сейчас. Билеты возьму. Водитель! Ребёнку девяти лет — полбилета? Нет? Інтересно...! Нам два до Минска.
Ігнасіку ўжо амаль адзінаццаць, але не гэтая маленькая мана займае ягоную ўвагу. Яму чамусці страшэнна сорамна за маму, за гэтую чужую яе гутарку, за незнаёмы напружаны выраз твару. Такое адчуванне, што мама — гэта не мама. Быццам бы нейкая жанчына, крыху падобная на маму. Ігнасіку так сорамна, так, што не выказаць. «Што гэта са мной? — думае ён. — Нічога ж не здарылася». Учапляецца пальцамі ў бліскучую парэнчку, што на спінцы пярэдняга сядзення, прыціскаецца да рук ілбом. Паветра з болем праходзіць праз горла. Слёзы ручаём ліюцца з вачэй, і ад гэтага яму яшчэ болыи сорамна. Стрымацца няма сілаў. Толькі б ніхто не ўбачыў...
13.
...Страшна. Паніка ў сэрцы Ігнаські. Пасля татавага аповеду пра звяроў, што «наверсе», вырашыў дзіком пабыць. Каб ніякай небяспекі. I было жаданне, таемнае, нават сабе не хацеў прызнацца — крыху Толіка прыпалохаць. Паглядзець, як ён уцякаць будзе. Калі пеўня ды каровы баіцца, то ад дзіка можа нават на дрэва залезе. Каб потым усе ўзгадвалі, ды смяяліся. Думаў сапраўдным секачом стаць, з ікламі-кінжаламі, а стаў падсвінкам. I ніякіх іклаў. Хто такога баяцца будзе? Нават сабакі могуць справіцца, калі тры-чатыры збярэцца. Зусім не цікава быцьу скуры дзіка-падлетка. Уразіла толькі тое, што столькі пахаў адразу адчуваць пачаў! I слых. Такі слых, што пачуў, як у Навінах Казюня з Харужычыхай сварыцца. Куры Харужыкавы ў Казюнін агарод залезлі, ці што...
Пашвэндаўся па пасадцы на Францішкоўскай гары ды і назад, да каменя. I тут зразумеў, якую памылку зрабіў... Камень вялізны, круты, і залезці наверх, каб у сляды святога Францішка стаць капыты не дазваляюць. Слізгаюць.
I з аднаго боку, і з другога спрабаваў. Скакаў — і з месца, і з разгону. Марна. Толькі пабіўся. Эх! Каб у якога горнага барана ці казла ператварыўся. Але Ігнаську толькі мясцовыя звяры-птушкі цікавяць. Ды і асцярожнасць не перашкодзіць — убачыць хто-небудзь таго ж дзіка — ну, дзік і дзік, невялікае дзіва. А калі б якога тэка ўбачылі ці тура, от было б балбатні! Маглі б якую аблаву арганізаваць. Ды злавіць, барані Бог, ды ў клетку...
...Змарыўся ўшчэнт, бакі аб камень пааббіваў, адышоўся ўбок, у траву залёг. Плакаць захацелася. Не так, як тады ў аўтобусе, тады нешта незразумелае з ім зрабілася, а ад бяссілля. I ад разумения, што сам вінаваты — так хацелася Толіка напалохаць, што іншыхдумаку галаву не прыйшло. Напрыклад — як ён будзе ў чалавечы выгляд вяртацца.
— Ч-ж-ж-р-р-к! Ч-ж-ж-р-р-к! — Курапатка-пеўнік сям'ю збірае. Павылазілі на сьцежку дзеці. Вялікія ўжо. Амаль бацькоў дагналі. Ігнаськава шчаціна бурая, не бачаць у пажухлай ад спёкі траве Ігнаську. Устаў. Малыя адразу ф-р-р-р, на крыло, і адляцелі крыху ўбок, а пеўнік адбег і прыглядаецца.
— Дзень добры! — рохнуў Ігнаська. Гэта я, не палохайцеся. Гэта я, Ігнаська. Во трапіў, дык трапіў! Не магу на камень узлезці. Няўжо астатак жыцця прыйдзецца ў свіной скуры хадзіць?
— Думай, думай. Змагайся, Ігнаська. Пакуль жывеш — думай. — Працыркаў пеўнік. — Думай! Дзічыхі для парасятаў цэлыя кучы травы ды галінак збіраюць, гнёзды будуюць. Капаць умеюць. Думай, Ігнаська! Не здавайся!
I курапачая сям'я з трэскам паднялася ў паветра. Паляцелі ў некалькіх метрах над зямлёй. Шэрыя курапаткі высока не лётаюць. I на дрэвы садзіцца не ўмеюць.
«Думай, Ігнаська, думай... Лёгка сказаць... Тут выць хочацца, ад роспачы зямлю есці! Як што — думай! I тата, і мама, і зараз вось гэтыя, пярнатыя... Стоп! Што там пеўнік пра дзічыху казаў? Што гнёзды будуе? Сапраўды — калі нацягаць да каменя сукоў, травы, каменняў. Вунь якраз крушня непадалёку. Я ж, мабыць і зямлю лычам капаць магу... Во, сапраўды магу! Зрабіць побач кучу з усяго, што здолею паднесці, а потым з кучы — на камень!»......
14.
Ой-ёй-ёй! Як усё цела баліць! I рукі-ногі, і скабы, што не дыхнуць. Нават нос! Учора гадзіны дзве ля валуна завіхаўся. Галінкі, траву ў зубах цягаў, каменні з крушні лычам ладкатваў, зямлю капаў. Так страшна было дзікам застацца! Дадому вярнуўся ледзве жывы ад стомы. Мама ў час вячэры: «О-о, Ігнаська! Ды ты ўжо сліш! Давай, сынку, мый ногі і ў ложак. «Як не хацелася ісці на вуліцу ногі мыць, каб хто ведаў! Ой, як баліць! I ўставаць не хочацца. Можа, ну яго, не ставіць сёння з Алегам жыўцы? Паспаць яшчэ?
Не. Дамаўляліся, Алег чакае. Нельга не прыйсці. Тата кажа, што калі хочаш, каб да цябе адносіліся добра, трэба ва ўсім быць пу..., слова забыўся, ну... рабіцьтое, аб чым дамовіліся, не спазняцца, выконваць абяцанні. А мама — «як хочаш, каб адносіліся да цябе, так і ты павінен адносіцца да іншых». Трэба ўставаць.
— Мам-мам-мам! — аўтаматнай чаргой выстрэльвае Ігнаська. Мамутакі зварот смешыць, і яна тады нашмат болыи згаворлівая. — Можна мы сёння з Алегам на рыбу пойдзем? Да раніцы? Гэта мы дамовіліся жыўцоў наставіць звечара, а ранічкай, на самым світанку праверыць. Можна, мам?
— Чаму гэта да раніцы? Што — дома нельга пераначаваць ды падняцца ўранні? Ночы халодныя ўжо, памерзнеце. Яшчэ захварэеце, барані Бог.
— Мама, мы дамовіліся ўдзень шалаш пабудаваць на беразе. Потым карасікаў налавіць для насадкі. Потым, у канцы дня — жыўцоў па рацэ наставіць. I ўжо каб па цемры дадому не ісці, мы ў шалашы пераначуем. Сена туды нацягаем. Вогнішча раскладзем. Не змерзнем! Ну, мама... — заканькаў Ігнаська, убачыў, што мама непрыхільна ссунула бровы. — Ну залаценькая... Ну гэта ж так цікава! Я ж не адзін, я з Алегам. Ён старэйшы. Ён дужы, знаеш які! Адной рукой на турніку падцягваецца!
