Литмир - Электронная Библиотека
A
A

Oszołomiony byłem, wyczerpany… tyle wrażeń… ale przecież już znałem go… i wiedziałem, że znów przystąpił do jakiejś gry z nami i z sobą… w napięciu, stworzonym przez trupa, rozwijała się jakaś jego akcja, dążąca do celu zawartego w jego wyobraźni. Wszystko to było zamierzone, choć może zamiar nie był uchwytny i dla niego, może należałoby powiedzieć, że jemu znany był tylko wstęp do zamiaru – ale zdziwiłbym się, gdyby tu chodziło o hołd, złożony Amelii, nie, tu szło o wprowadzenie między nas tego leżącego w całym jego drastycznym i kompromitującym sensie, o „wydobycie" go, uwydatnienie i „związanie" z Henią i Karolem. Jakiż jednak związek mógł powstać między nimi? Zapewne, ta złocista dzikość nadawała się do naszej pary już choćby dlatego, że także była szesnastoletnia, lecz poza tym nie widziałem żadnego związku i myślę, że Fryderyk także nie widział – ale działał na oślep, powodując się tym samym, co moje, niewyraźnym odczuciem że on, ten leżący, wzmaga ich – demonizuje… I wobec tego, Fryderyk torował drogę do nich leżącemu.

Dopiero dnia następnego (wypełnionego przygotowaniami do pogrzebu) dowiedziałem się dokładniej o przebiegu fatalnego zdarzenia – które było w najwyższym stopniu za-wikłane, dziwaczne, niesamowite. Rekonstrukcja tych faktów nie była łatwa, wiele było w niej luk rozpaczliwych – tym bardziej, że jedyni świadkowie, ten właśnie Józek, Józiek Skuziak, oraz stara służąca, Waleria, gubili się w chaosie swoich głów niewydarzonych i nieoświeconych. Wszystko wskazywało na to, że pani Amelia, wyszedłszy do kredensu, posłyszała szmery na schodach, wiodących do kuchni i natknęła się na tego Józka, który wśliznął się do domu żeby coś zwędzić. Usłyszawszy jej kroki, rzucił się w pierwsze lepsze drzwi i wpadł do pokoiku służbowego budząc z głębokiego snu Walerię, która zapaliła zapałkę.

Dalszy tok wypadków znany był przede wszystkim z jej bełkotliwej relacji. „Jakem zaświe-76 ciła zapałkę i jak zobaczyłam, że ktoś stoi, takem ścierpła, że nawet ruszyć się nie mogłam, a zapałka mnie się w dopalała, cały palie mam poparzony. A pani naprzeciw niego stoi, przy drzwiach, i tyż się nie rusza.

zapałka zgasła. Nic widać nie było, okno zasłonięte, leżę, patrzę, nic nie widzę, ciemno, żeby to choć podłoga skrzypnęła, nic, nic, jakby ich nie było, leżę, już tylko Panu Bogu się polecam, a nic, cicho, to patrzę na podłogę bo tam ostatek zapałki się żarzył, ale niczego nie oświecał, dopalił się, nic, żeby choć które zadyszało, nic. Raptem… (wymowa jej zahamowała się, jakby natrafiwszy na kłody rzucone w poprzek)… raptem… tak jakoś… a to jak pani dziedziczka nie szurgnie! Na niego!… Tak chyba jakoś jemu pod nogi… chyba rzuciła się… To się przewrócili!… Nie wiem co, niech ręka boska broni, a żeby to choć zaklęło które, nic, nic, tylko tak się siłowali na podłodze, ja chciałam na pomoc, ale gdzie tam, zemglłło mnie, tu słyszę, że nóż w mięso włazi, raz, drugi raz, znowuj słyszę nóż w mięso, a potem oboje uciekli przez drzwi i tyle! To zemglałam ze szczętem! Zemglałarn!"

– To niemożliwe! – komentował gwałtownie Wacław jej opowiadanie. – Tak być nie mogło! Nie wierzę żeby matka… zachowała się w ten sposób! Ta baba coś pokręciła, pokiełbasiła w swojej głupocie, ach, wolę gdakanie kury, wolę -

krzyknął – gdakanie kury!

Przesuwał ręką po czole.

Ale zeznania Skuziaka zgadzały się z tym, co mówiła Waleria: dziedziczka rzuciła się pierwsza i „wywaliła" go, bo rzuciła się „pod nogi". Z nożem. I pokazywał nie tylko bok i udo poharatane, ale i wyraźne ślady ukąszeń na karku i rękach.

Gryzła – mówił. – Nóż wydarłem, to na nóż się nadziała, to uskoczyłem i uciekłem, ale karbowy za mną strzelali, a mnie noga zmiękła, to siadłem…

Złapali mnie.

No, w to że Amelia „nadziała się" na nóż, nikt nie wierzył. – Łgarstwo – mówił Fryderyk. – A co do ukąszeń, mój Boże, w walce o życie, w kurczowym zmaganiu z uzbrojonym zbirem (bo to on miał nóż, nie ona)… no, nerwy… Trudno się dziwić. Instynkt, wie pan, instynkt samoobrony… Tak mówił. Niemniej wszystko to było co najmniej dziwne… i gorszące… pani Amelia gryząca się z… A co do noża, to sprawa nie była jasna, gdyż, jak się okazało, nóż był Walerki, długi i ostry nóż kuchenny, którego używała do krajania chleba. Otóż nóż ten leżał na stoliku przy łóżku, tam właśnie gdzie stała Amelia. Z czego wynikałoby, że ona, namacawszy po ciemku nóż, rzuciła się z nim na…

Morderca Amelii był bosy z ciemnymi stopami i lśniły w nim dwie nieco pospolite barwy – złoto kędziorów opadających na czarne oczy, w których była ponurość, jak w leśnych kałużach. Te kolory zaś wzmagały się od wykwintnego, czystego połysku zębów o bieli kojarzącej go z…

Więc co? Więc jakże? Więc wynikałoby, że pani Amelia, znalazłszy się w ciemnym pokoiku z tym (chłopcem) w kleszczach natężającego się wyczekiwania, nie wytrzymała i… i… Namacała nóż. Namacawszy stała się dzika. Rzuciła się, żeby zabijać, a gdy upadli we dwoje, gryzła jak szalona gdzie popadło. Ona? Z jej świętością? W jej wieku? Ona, przykładna, ze swoim prawem moralnym? Nie byłaż to raczej fantazja, urodzona w ciemnych łbach kuchty i parobka, legenda dzika na ich miarę, stworzona przeinaczeniem tego co rozgrywało się po ciemku i było właściwie nieuchwytne? Ciemność pokoiku została podwojona ciemnością ich wyobraźni – i Wacław, osaczony tymi ciemnościami, które ścinały go z nóg, nie wiedział co począć, to mu zabijało matkę bardziej niż ten nóż, zatruwało mu ją i zniekształcało – nie wiedział, jak uratować ją sobie z tej furii, wypisanej na ciele szesnastoletnim jej zębami, nożem, którym go cięła. Taka śmierć jej rozrywała mu na strzępy jej życie. Fryderyk starał się, jak mógł, podtrzymywać go na duchu. – Nie można polegać na ich świadectwie – mówił. – Przede wszystkim, nie widzieli niczego bo było ciemno. Po wtóre, przecież to zupełnie niepodobne do matki pana, to nie nadaje się do niej – i możemy powiedzieć tylko jedno, ale to możemy powiedzieć z absolutną pewnością, że tak, jak oni mówią, być nie mogło, musiało być jakoś inaczej w tej ciemności, im równie niedostępnej, jak nam… to pewnik, to nie ulega kwestii… choć naturalnie, 78 jeśli w ciemności to… (- To co? To co? – pytał Wacław, widząc że się zawahał)… to… no, ciemność, uważa pan… ciemność jest czymś… wytrącającym z… Trzeba pamiętać, że człowiek żyje w świecie. Po ciemku świat znika. Pan wie, nie ma nic naokoło, jest się tylko z sobą.

Oczywiście pan wie. Naturalnie jesteśmy przyzwyczajeni, że za każdym razem gdy zgasimy lampę, robi się ciemno, to jednak nie wyklucza, że w pewnych wypadkach ciemność może oślepić na wskroś, rozumie pan… ale przecież pani Amelia nawet w takiej ciemności pozostałaby panią Amelią, nieprawdaż? Choć w danym wypadku ciemność zawierała w sobie coś… (- Co? – zapytał Wacław. – Niech pan mówi!)…

Nic, nic, idiotyzm, bzdura… (- Co takiego?)… Ależ nic, tylko że… ten chłopak młody, ze w:i, może analfabeta… (- Co z tego, że analfabeta?)… Nic, nic, chcę powiedzieć tylko, że w danym wypadku ciemność zawierała w sobie młodość… zawierała bosego chłopaka… a na młodym łatwiej coś podobnego dokonać niż na… to znaczy, że gdyby to był ktoś poważniejszy, wówczas… (- Co wówczas?!)… Chcę powiedzieć, że z młodym jest łatwiej, tak, łatwiej – i po ciemku – że łatwiej dokonać czegoś takiego na młodym, niż na starszym i…

– Niech pan mnie nie ciągnie za język! – zawołał i był naprawdę przestraszony, gdyż nawet pot wystąpił mu na czoło. – To tylko tak… teoretycznie… Ale matka pana… ach, nie, absurd, niepodobieństwo, nonsens! Nieprawdaż, Karol? Co, Karol?

Dlaczego zwracał się do Karola? Jeśli był w strachu – czemuż i jego zaczepiał?

Ale należał do tych, którzy wywołują wilka z lasu, ponieważ nie chcą go wywołać – samym strachem przyciągającym, wyolbrzymiającym, stwarzającym. A raz wywoławszy, już nie mógł nie drażnić się z nim, nie rozbestwiać. Świadomość jego dlatego była tak dręcząca i nieobliczalna, że on sam nie odczuwał jej jako światła, tylko jako ciemność – była dla niego żywiołem równie ślepym, co instynkt, nie ufał jej, czul się w jej mocy, ale nie wiedział, dokąd go prowadzi. I był złym psychologiem, gdyż za wiele miał inteligencji i wyobraźni -

w jego rozszerzonym widzeniu człowieka mogło zmieścić się wszystko – więc i panią Amelię mógł wyobrazić sobie w każdej sytuacji. Po południu Wacław wyjechał żeby „załatwić sprawę z policją", to jest żeby grubszą łapówką ostudzić jej śledcze zapędy -

gdyby władze dobrały się do tego, nie wiadomo na czym by się skończyło. Pogrzeb odbył się nazajutrz rano – skrócony, nawet wyraźnie przyśpieszony. Następnego dnia wyruszyliśmy z powrotem do Powórnej, a z nami Wacław, pozostawiając dom na łasce bożej. To mnie nie dziwiło – rozumiałem, że nie chciał teraz rozstawać się z Henią. Pierwszy szedł powóz, w którym jechały panie, Hipolit i Wacław, a za nim bryczka powożona przez Karola, na niej ja z Fryderykiem i jeszcze ktoś:

Józiek. Zabraliśmy go, ponieważ nie wiedzieliśmy co z nim zrobić. Puścić? Był mordercą. I zresztą Wacław za nic by go nie wypuścił, przecież ta śmierć była niezałatwiona, przecież nie można było tego tak zostawić… i, nade wszystko, żywił nadzieję, że jednak zdoła wyciągnąć z niego inną wersję śmierci, bardziej przyzwoitą a mniej skandaliczną. A zatem, na dnie naszej bryczki, na słomie, przed przednim siedzeniem, leżał nieletni zabójca blondyn, a Karol, który powoził, miał go pod nogami – dlatego, siedząc ukośnie, opierał nogi o wachlarz.

Fryderyk i ja – z tyłu. Wjeżdżała, zjeżdżała bryczka po znieruchomiałym falowaniu ziemi, okolica otwierała się i zamykała, konie kłusowały w gorącym zapachu zbóż i w kurzu. Fryderyk zaś, siedząc z tyłu, miał przed sobą tych dwóch razem, w takiej właśnie, a nie innej, kombinacji – i my czterej, na owej bryczce, która ze wzgórza wtaczała się na wzgórze, też stanowiliśmy niezgorszą kombinację, formułę znaczącą, dziwne zestawienie… i, w miarę jazdy milczącej, figura, którą tworzyliśmy, stawała się bardziej natrętna. Niezmierna była skromność Karola, jego zbita z tropu chło-pięcość chyba zmizerniała pod uderzeniami tak tragicznych wypadków i był jak najcichszy, a także poczciwy, potulny… i nawet wymyślił sobie czarny krawat. A jednak oni obaj, tuż przed Fryderykiem i przede mną, o pół metra, na przednim siedzeniu bryczki.

19
{"b":"89429","o":1}