Iva Ĝan haltigis la moviĝon de la desegnaĵoj kaj signoj kaj, klininte la kapon, deiris de la tribuno. La aŭskultantoj vigle interrigardis kaj interflustris. Interŝanĝinte nerimarkeblajn gestojn kun Grom Orm, sur la tribuno aperis la juna estro de la ekspedicio al Plutono.

— Estas sendube, ke la eksperimento de Ren Boz kaŭzos ĉenan reakcion — eksplodon de gravegaj malkovroj. Al mi ĝi ŝajnas kondukanta al antaŭe neatingeblaj foroj de scienco. Tiel okazis kun la kvantuma teorio — la unua proksimiĝo al kompreno de repagulumo, aŭ reciproka transiro, kun poste sekvinta malkovro de kontraŭpartikloj kaj kontraŭkampoj. Poste sekvis la repaguluma kalkulo, iĝinta venko super la principo de necerteco de la antikva fizikisto Hajzenberg. Kaj, fine, Ren Boz faris sekvan paŝon al analizo de la sistemo «spaco — kampo», veninte al kompreno de kontraŭgravito kaj kontraŭspaco, aŭ, laŭ leĝo de repagulumo, al nul-spaco. Ĉiuj neagnoskitaj teorioj finfine iĝas fundamento de scienco!

Je la nomo de la esploristoj de Plutono mi proponas transdoni la demandon en la mondan informreton por pridiskuto. Turno de la planedo rilate de la akso malpligrandigos malŝparon de energio por varmigo de la polusaj regionoj, pli mildigos la polusajn frontojn, kreskigos akvan bilancon de la kontinentoj.

— Ĉu klaras la demando por submeti ĝin al voĉdonado? — demandis Grom Orm.

Responde ekbrilis multaj verdaj lumetoj.

— Do, ni komencu! — diris la prezidanto kaj ŝovis la manon sub la pupitron de sia fotelo.

Tie troviĝis tri butonoj de signaloj de kalkula maŝino: la dekstra signifis «jes», la meza — «ne», la maldekstra — «mi ne opinias min kapabla juĝi». Ĉiu ano de la Konsilio same sendis nerimarkeblan por aliaj signalon. Premis la butonojn ankaŭ Evda Nal kaj Ĉara. Aparta maŝino estis kalkulanta opiniojn de aŭskultantoj por kontroli la ĝustecon de la decido de la Konsilio.

Post kelkaj sekundoj ekbrilis grandaj signoj sur la demonstraj ekranoj — la demando estis akceptita por pridiskuto fare de la tuta planedo.

Sur la tribunon suriris Grom Orm mem.

— Laŭ kaŭzo, kiun mi petas permeson kaŝi ĝis fino de la afero, necesas trakti nun la agon de la eksa estro de la eksteraj stacioj de la Konsilio Mven Mas, kaj nur poste solvi la demandon pri la tridek oka stela ekspedicio. Ĉu fidas la Konsilio al seriozeco de miaj motivoj?

Verdaj lumetoj estis unuanima respondo.

— Ĉu ĉiuj scias detalojn de la okazintaĵo?

Ree kaskado de verdaj eklumoj.

— Tio plirapidigos la aferon. Mi petas la eksan estron de la eksteraj stacioj Mven Mas-on ekspliki motivojn de sia ago, kaŭzinta tiom fatalajn konsekvencojn. Fizikisto Ren Boz ankoraŭ ne resaniĝis de ricevitaj vundoj kaj ne estis vokita de ni kiel atestanto. Li ne estas juĝinda.

Grom Orm rimarkis ruĝan lumeton ĉe la seĝo de Evda Nal.

— Al atento de la Konsilio! Evda Nal deziras aldoni al la mesaĝo pri Ren Boz.

— Mi petas elpaŝi anstataŭ li.

— Pro kiaj motivoj?

— Mi amas lin!

— Vi parolos post Mven Mas.

Evda Nal estingis la ruĝan signalon kaj eksidis.

Sur la tribuno aperis Mven Mas. Trankvile, ne indulgante sin, la afrikano rakontis pri atenditaj rezultoj de la eksperimento. Pri sia mirinda vizio, kies realeco, bedaŭrinde, ne povas esti pruvita. Hasto en farado de la eksperimento, kaŭzita de sekreteco kaj neleĝeco de la ago, kondukis al tio, ke ili ne pripensis specialajn aparatojn por registro, kalkulante al ordinaraj memormaŝinoj, kies riceviloj estis detruitaj jam en la unua momento. Endis alkroĉi al la sputniko 57 malnovan planedŝipon kaj peni instali sur ĝin la aparatojn por orientigo de la vektoro. Pri ĉio ĉi kulpas li, Mven Mas. Ren Boz okupiĝis pri la instalaĵo, kaj elporto de la eksperimento en la kosmon estis en la kompetenteco de estro de la eksteraj stacioj.

Ĉara kunpremegis la manojn — la akuzaj argumentoj de Mven Mas ŝajnis al ŝi konvinkaj.

— Ĉu la observantoj de la pereinta sputniko sciis pri ebla katastrofo? — demandis Grom Orm.

— Jes, ili estis avertitaj kaj kun ĝojo konsentis.

— Min ne mirigas tio, ke ili konsentis, — miloj da junaj homoj partoprenas danĝerajn eksperimentojn, ĉiujare okazantajn sur nia planedo. Iam okazas, ke ili pereas… Kaj la novaj iras kun ne malplia kuraĝo, — morne kontraŭdiris Grom Orm, — al milito kontraŭ la nesciata. Sed vi, avertante la junajn homojn, per tio suspektis probablon de tia fino. Sed tamen faris la riskan eksperimenton…

Mven Mas silente mallevis la kapon.

Ĉara, ne deŝiranta la okulojn de li, subpremis malfacilan suspiron, eksentinte sur la ŝultro la manon de Evda Nal.

— Ekspliku kaŭzojn, instigintajn vin fari tion, — post paŭzo diris la prezidanto de la Konsilio.

La afrikano ree ekparolis, ĉi-foje kun pasia emocio. Li rakontis, kiel ekde la juneco vokis lin riproĉe milionoj da sennomaj tomboj de homoj, venkitaj de la senkompata tempo, kiel neelteneble estis ne peni fari, unuafoje dum la tuta historio de la homaro kaj de multaj najbaraj mondoj, paŝon al venko super la spaco kaj la tempo, meti unuan mejloŝtonon sur tiu granda vojo, al kiu impetus tuj centmiloj da potencaj mensoj. Li opiniis sin ne rajta prokrasti — eble, por jarcento — la eksperimenton nur por ne submeti nemultajn homojn al danĝero, kaj sin mem — al responso.

Mven Mas parolis, kaj la koro de Ĉara batis pli forte pro fiero pri sia elektito. La kulpo de la afrikano komencis ŝajni jam ne tiom peza.

Mven Mas revenis sur la lokon kaj komencis atendi la decidon, vidate de ĉiuj.

Evda Nal transdonis magnetofonan registraĵon de parolo de Ren Boz. Lia malforta, sufokiĝanta voĉo ektondris por la tuta halo per amplifiloj. La fizikisto estis praviganta Mven Mas-on. Ne sciante tutan komplikecon de la demando, la estro de la eksteraj stacioj povis nur konfidi al li, Ren Boz, kaj tiu konvinkis lin pri nepra sukceso. Sed la fizikisto ne opiniis ankaŭ sin kulpa. «Ĉiujare, — diris li, — oni faras malpli gravajn eksperimentojn, iam finiĝantajn tragike. La scienco — la lukto por feliĉo de la homaro — same postulas oferojn, kiel ajna alia lukto. Malkuraĝuloj, tre gardantaj sin, ne sukcesas ricevi plenecon kaj ĝojon de la vivo, kaj tiaj sciencistoj ne sukcesas fari grandajn paŝojn antaŭen…»

Ren Boz finis per konciza analizo de la eksperimento kaj de siaj eraroj kun certeco pri estonta sukceso. La registraĵo de la parolo finiĝis.

— Ren Boz diris nenion pri siaj observoj dum la eksperimento, — levis la kapon Grom Orm, turnante sin al Evda Nal. — Vi deziris paroli anstataŭ li.

— Mi antaŭvidis la demandon kaj petis parolon, — respondis Evda. — Ren Boz perdis konscion kelkajn sekundojn post la ŝalto de F-stacioj kaj nenion plu vidis. Estante sur limo de sveno, li rimarkis kaj enmemorigis nur indikojn de la aparatoj, atestantajn pri apero de la nul-spaco. Jen lia registraĵo laŭ la memoro.

Sur la ekrano aperis kelkaj ciferoj, senprokraste reskribitaj fare de multaj homoj.

— Permesu al mi aldoni ankoraŭ je nomo de la Akademio de Malĝojo kaj Ĝojo, — ree ekparolis Evda. — Kalkulo de popolaj eldiroj post la katastrofo donas jenon…

Vicoj da ok-signaj nombroj ektiriĝis sur la ekrano, disiĝante laŭ kolumnoj de kondamno, absolvo, dubo pri la scienca aliro, akuzoj pri hasto. Sed la ĝenerala rezulto, sendube, estis por Mven Mas kaj Ren Boz, kaj la vizaĝoj de la ĉeestantoj heliĝis.

Ekbrilis ruĝa signalo ĉe la kontraŭa flanko de la halo, kaj Grom Orm donis parolon al la astronomo de la tridek sepa stela ekspedicio — Pur Hiss. Tiu ekparolis laŭte kaj temperamente, farante per la longaj brakoj mallertajn gestojn kaj elstarigante la gorĝan pomon.

— Ni, grupo da kamaradoj-astronomoj, opinias Mven Mas-on kulpa. Lia ago — plenumo de la eksperimento sen la Konsilio — sugestas suspekton, ke Mven Mas agis ne tiel neprofiteme, kiel tion penis montri la parolintoj ĉi tie!

Ĉara ekflamis pro indigno kaj restis sur la loko, nur obeante al malvarma rigardo de Evda Nal.

Pur Hiss eksilentis.

— Viaj akuzoj estas gravaj, sed ne bazitaj, — kontraŭis laŭ permeso de la prezidanto Mven Mas, — precizigu, kion vi nomas profitemo.

— Senmorta gloro ĉe plena sukceso de la eksperimento — jen la profita kaŝita motivo de via ago. Kaj malkuraĝo — vi timis, ke oni al vi rifuzos permeson de la eksperimento, tial vi agis haste kaj sekrete.

Mven Mas larĝe ridetis, infanece dismovis la manojn kaj silente eksidis. En la tuta aspekto de Pur Hiss aperis malica triumfo.

Evda Nal ree petis parolon.

— La eldiro de Pur Hiss estas hasta kaj tro malica por decido de serioza demando. Liaj opinioj pri kaŝitaj motivoj de agoj transportas nin al la tempo de la Malhelaj jarcentoj. Tiel paroli pri ia senmorta gloro povis nur homoj de fora pasinteco. Ne trovante ĝojon kaj plenecon en sia nuna vivo, ne sentante sin ero de la tuta kreanta homaro, ili timis neeviteblan morton kaj kroĉiĝis al plej eta espero de eterniĝo. La sciencisto-astronomo Pur Hiss ne komprenas, ke en la memoro de la homaro vivas nur tiuj, kies pensoj, volo kaj atingoj plu efikas kaj post ĉeso de la efiko forgesiĝas kaj malaperas. Ofte ili renaskiĝas el neekzisto, kiel multaj antikvaj sciencistoj aŭ artistoj, se iliaj verkoj ree iĝas necesaj kaj renovigas sian efikon en socio… speciale en la multmiliarda moderna socio! Mi jam delonge ne renkontis tiom primitivan komprenon de senmorteco kaj gloro kaj miras, renkontinte ĝin ĉe kosma vojaĝanto.

Evda Nal, rektiginte sin je la tuta alto, turnis sin al Pur Hiss, kiu kunpremiĝis en sia fotelo, prilumita per multo da ruĝaj lumoj.

— Ni forlasu absurdaĵojn, — daŭrigis Evda, — kaj rigardu al la ago de Mven Mas kaj Ren Boz, preninte kiel ĉefan kriterion feliĉon de la homaro. Antaŭe homoj ofte ne povis pesi realan valoron de siaj faroj kaj kompari ĝin kun malutila reversa flanko, kiun nepre havas ĉiu ago, ĉiu faro. Ni delonge liberiĝis disde tio kaj povas paroli nur pri efektiva valoro de agoj.

Ankaŭ nun, kiel antaŭe, novajn vojojn palptrovas apartaj homoj, ĉar nur speciala agordo de cerbo, post tre longa preparo, povas rekoni novan direkton, kaŝitan en kontraŭdiraj faktoj. Sed nun, tuj kiam definitiviĝas nova vojo, dekmiloj da homoj ekokupiĝas pri ĝia ellaboro kaj lavango da novaj malkovroj rulas en senfinecon, kreskante, kiel neĝobulo. Ren Boz kaj Mven Mas ekiris la plej neelprovitan vojon. Mi ne posedas sufiĉajn sciojn, sed ankaŭ por mi estas evidenta trofrueco de ilia eksperimento. En tio estas kulpo de ambaŭ kaj responso pri grandega materia damaĝo kaj kvar homaj vivoj. Laŭ la leĝoj de la Tero tio estas krimo, sed ĝi estas farita ne pro personaj celoj kaj, sekve, ne devas esti punita plej grave.