Эўклідэс, адзін з тых хлопчыкаў, загарэўся, як і ён, ідэяй падводнай выведкі. Флярэнтына Арыса не адкрыў яму праўды пра мэты вышуку, затое падрабязна распытаў пра ягоныя здольнасці як мараплаўца і нырца. Ён спытаў, ці здолеў бы той без запасу паветра нырнуць на дваццаціметровую глыбіню, і Эўклідэс адказаў, што так. Ён спытаў, ці мог бы ён сам весці рыбацкі човен па адкрытым моры падчас шторму без прыбораў, пры дапамозе адно ўласнага інстынкту, і Эўклідэс адказаў, што так. Ён спытаў, ці здолеў бы ён знайсці дакладнае месца на адлегласці шаснаццаці марскіх міляў на паўночны захад ад вялікай выспы архіпелагу Сатавэнта, і Эўклідэс адказаў, што так. Ён спытаў, ці змог бы ён грэбці ўначы, па зорках, і Эўклі­дэс адказаў, што так. Ён спытаў, ці згодны ён справіцца з такой працай і атрымаць за гэта грошы, якія ён атрымлівае ад рыбакоў за дапамогу, і Эўклідэс адказаў, што так, толькі з дадаткам у пяць рэалаў па нядзелях. Ён спытаў, ці ўмее хлапчук бараніцца ад акулы, і Эўклідэс адказаў, што так, бо валодае чарадзейнымі таямніцамі, якія іх адпуджваюць. Ён спытаў, ці здольны хлапец захоўваць таямніцу нават пад катавальнымі машынамі інквізіцыі, і Эўклідэс сказаў, што так, бо ніколі не адказваў «не» і ўмеў казаць «так» гэтак натуральна, што немажліва было засумнявацца. Нарэшце, яны падлічылі выдаткі: пракат чоўна, пракат вясла, пракат рыбацкіх прыладаў, каб ніхто не здагадаўся пра сапраўдныя мэты вылазкі. Да таго ж, трэба было ўзяць харч, бочачку пітной вады, алейную лямпу, пакунак свечак і, на экстранны выпадак, паляўнічы рог, каб была магчымасць падаць сігнал бедства.

Хлапчуку было недзе дванаццаць гадоў, ён гаманіў без пярэдыху, быў рухавым ды спрытным, як вугор, — менавіта такім, якім трэба быць, каб праслізнуць праз цесны ілюмінатар карабля пад вадою. Вятры так прадубілі яго, што цяжка было ўявіць колішняе, натуральнае адценне ягонае скуры, што рабіла ягоныя вялікія жоўтыя вочы яшчэ больш прамяністымі. Флярэнтына Арыса вырашыў, што гэта ідэальны саўдзельнік задуманае прыгоды, і яны ўзяліся за справу адразу, як толькі надышла нядзеля.

Адплылі яны з рыбацкага порта на золку, маючы ўсё, што трэба, і ў добрым гуморы. Эўклідэс — амаль голы, у насцёгнавай павязцы, якую насіў заўсёды, а Флярэнтына Арыса — у сурдуце і цёмным капелюшы, лакаваных чаравіках і са стужкай, якую завязваюць паэты замест гальштука; ён узяў з сабою кнігу, каб бавіць час, пакуль яны дабяруцца да выспаў. З першага дня Флярэнтына Арыса зразумеў, што Эўклідэс гэтакі спрытны мараход, як і нырэц, хлапчук валодаў дзівоснымі ведамі пра прыроду мора і размаітае ламачча на дне бухты. Ён мог апавядаць з нечаканымі падрабязнасцямі пра кожную карабельную шкарлупіну, якую раз’ядала іржа, ведаў век кожнага буйка, колькасць звёнаў у ланцугу, з дапамогай якога іспанцы зачынялі ўваход у бухту. Баючыся, што ён таксама можа ведаць і пра мэту патаемнай экспедыцыі, Флярэнтына Арыса задаў яму некалькі хітрых пытанняў і такім чынам упэўніўся, што Эўклідэс нават не падазрае пра існаванне патопленага галеона.

Упершыню пачуўшы аповед пра скарб у матроскім гатэлі, Флярэнтына Арыса назбіраў рознае інфармацыі пра галеоны тае эпохі. Ён высветліў, што не адзін «Сан Хасэ» ляжыць на каралавым дне. Насамрэч, гэта быў флагманскі карабель Кантынентальнага флотн, які прыбыў у бухту пасля траўня 1708 года з легендарнага кірмашу Партабэльё ў Панаме, дзе пагрузілі частку ягонага скарбу: трыста куфраў са срэбрам Пэру і Вэракруса ды сто дзесяць куфраў перлінаў, назбіраных і падлічаных на выспе Кантадора. За доўгі месяц у бухце, дзе штодня і штоночы ішло народнае гулянне, пагрузілі рэшту скарбу, якая была здольная выцягнуць з бядноты Іспанскае каралеўства: сто шаснаццаць куфраў са смарагдамі з Мусы і Самандокі і трыццаць мільёнаў залатых манет.

Кантынентальны флот складалі дванаццаць караблёў розных памераў, яны пакінулі порт з суправаджэннем выдатна ўзброенай французскай эскадры, якая ўсё ж не здолела ўратаваць флот ад трапных гарматных залпаў ангельцаў з Чарлзам Уэйджэрам на чале, што чакалі іх у раёне архіпелага Сатавэнта, каля выйсця з бухты. Так што патануў не толькі «Сан Хасэ», хоць дакладных, дакументальных сведчанняў пра тое, колькі караблёў патанула і колькі пазбегла агню ангельцаў, не было. І ў чым ніхто не сумняваўся, дык толькі ў тым, што флагманскі карабель патануў адным з першых, з экіпажам у поўным складзе і нерухомым у сваёй рубцы капітанам. Толькі гэты карабель вёз асноўны груз.

Флярэнтына Арыса вывучыў шлях галеонаў паводле навігацыйных мапаў тае эпохі і думаў, што вылічыў месца катастрофы. Яны выйшлі з бухты, прайшлі паміж дзвюма фартэцыямі Бока-Чыкі, і праз чатыры гадзіны човен аказаўся ва ўнутра­ных водах архіпелага, на каралавым дне якога можна было лавіць сонных лангустаў проста рукою. Паветра было лёгкім, а мора такім ціхім і празрыстым, што Флярэнтына Арыса адчуў, нібыта ён — уласны адбітак у вадзе. Пры канцы затокі, за дзве га­дзіны ходу ад вялікай выспы, і было месца крушэння карабля.

Флярэнтына Арыса, ледзь жывы ў сваёй хаўтурнай вопратцы ад пякельнага сонца, папрасіў Эўклідэса, каб ён паспрабаваў нырнуць на дваццаціметровую глыбіню і дастаць любую рэч з дна. Вада была празрыстая, ён бачыў, як хлапчук плыў на глыбіні, нібыта бруднага колеру акула сярод блакітных акулаў, якія перасякалі ягоны шлях, але не чапалі яго. Потым хлапчук знік у каралавых зарасцях, і калі Флярэнтына Арыса ўжо думаў, што ўсё набранае ў лёгкія паветра скончылася, ён пачуў голас за спінай. Эўклідэс стаяў на дне з паднятымі рукамі, і вада даходзіла яму да таліі. Так што яны сталі шу­каць больш глыбокія мясціны далей на поўнач, плывучы па-над цёплымі скатамі, сарамлівымі кальмарамі, цёмна-ружовымі караламі, пакуль Эўклідэс не зразумеў, што яны проста губляюць час.

— Калі вы не скажаце, што я мушу шукаць, я нічога і не знай­ду, — сказаў хлапчук.

Але Флярэнтына Арыса не сказаў. Тады Эўклідэс прапанаваў яму распрануцца і нырнуць з ім, хоць бы для таго, каб пабачыць неба іншага свету — свету каралаў. Аднак Флярэнтына Арыса звычайна гаварыў, што мора было прыдуманае Богам з адной мэтай — каб людзі бачылі яго праз акно, таму ён так і не навучыўся плаваць. Калі пачало вечарэць, неба схавалася за аблокамі, паветра сталася сцюдзёным і вільготным, і так хутка сцямнела, што давялося арыентавацца на маяк, каб трапіць у порт. Ужо каля ўваходу ў бухту яны вельмі блізка мінуліся з вялізным белым трансатлантычным караблём пад французскім сцягам і з поўнай ілюмінацыяй, які пакідаў за сабою водар далікатнага смажанага мяса і квяцістай капусты.

Вось так яны згубілі тры нядзельныя дні дый змарнавалі б яшчэ, калі б Флярэнтына Арыса не вырашыў падзяліцца таямніцай з Эўклідэсам, які адразу змяніў увесь план пошукаў, і яны накіраваліся да старажытнага фарватару для галеонаў, які знаходзіўся на адлегласці дваццаці з лішкам міляў на ўсход ад вызначанага Флярэнтына Арысам месца. Месяцы праз два, дажджлівым днём, Эўклідэс доўга заставаўся пад вадою, і човен так аднесла, што давялося плыць амаль паўгадзіны, каб нагнаць яго, бо Флярэнтына Арыса не здолеў наблізіцца да яго на вёслах. Калі, нарэшце, хлапчук падняўся на борт, ён дастаў з рота і паказаў як знак перамогі і ўзнагароду за ўпартасць пару жаночых упрыгожанняў.

Хлопчыкаў аповед гэтак зачараваў Флярэнтына, што той пакляўся навучыцца плаваць і ныраць на глыбіні, толькі каб пабачыць усё на свае вочы. Эўклідэс сказаў, што на тым месцы, на глыбіні якіх васямнаццаці метраў, ляжыць на каралах столькі старажытных ветразнікаў, што немажліва нават падлічыць альбо прыкінуць іхную колькасць, і што яны раскіданыя па прасторы — вокам не ахапіць. Ён сказаў, што яго больш за ўсё здзівіла: ніводная шкарлупіна з бухты не была ў такім добрым стане, як патопленыя караблі. Ён дадаў, што бачыў каравэлы, іх было некалькі, і ўсе — з некранутымі ветразямі, а караблі відны былі на дне выдатна, нібыта патанулі разам са сваімі прасторай і часам, быццам бы над імі тое самае сонца, што стаяла ў небе аб адзінаццатай раніцы ў суботу 9 чэрвеня, калі яны і пайшлі на дно. Ён паведаміў, задыхаючыся пад напорам уласнага ўяўлення, што найлягчэй было разглядзець галеон «Сан Хасэ», чыя назва свяцілася на карме залатымі літарамі, але адначасова гэта самы пашкоджаны ангельскай артылерыяй карабель. Ён сказаў, што на караблі бачыў старога васьмінога, якому не менш за трыста гадоў, ягоныя мацкі выходзілі праз гарматныя адтуліны, і ён так вырас у карабельнай ядальні, што цяперака можна было выслабаніць яго, толькі разабраўшы корпус. Ён працягваў, кажучы, што бачыў цела капітана, якое плавала бокам на мосціку, нібыта ў акварыуме, і што не спусціўся ў трумы са скарбам адно таму, што не хапіла паветра ў лёгкіх. І вось доказы: завушніца са смарагдам і медальён з выявай Святое Дзевы, ланцужок якога раз’ела соль.