Тады Лярэнса Даса, у якога імгненна пачырванелі вільготныя павекі, адкінуўся на спінку крэсла, пры гэтым левае вока нейк крутанулася і ледзь не выскачыла з арбіты. Ён таксама панізіў голас.

— Не прымушайце мяне застрэліць вас, — дадаў ён.

Юнак адчуў, як ягоныя кішкі напоўніліся сцюдзёнай пенай. Аднак голас не задрыжэў з перапуду, больш за тое, ён адчуў, што яго натхняе Святы Дух.

— Застрэльце, — сказаў ён, кладучы руку на сэрца, — няма большага гонару, чым памерці за каханне.

Лярэнса Даса быў змушаны глядзець на яго бокам, бы папугай, каб засяродзіць на ім сваё касое вока. Ён не вымавіў, а быццам бы выплюнуў словы склад за складам:

— Су-чын-ты-сын!

На тым самым тыдні ён павёз дачку ў вандроўку, каб расстанне дапамагло ёй забыць Флярэнтына. Бацька нічога не тлу­мачыў, а раптам заляцеў у спальню з бруднымі ад жаванага тытуню і раз’юшанасці вусамі і загадаў ёй збірацца. Яна спытала, куды яны едуць, на што ён адказаў: «Па смерць». Яна спужалася, бо адказ быў дужа падобны на праўду, і паспрабавала супраціўляцца рашуча, як мінулымі днямі, але ён зняў дзягу з вялікай меднай спражкай, наматаў яе на руку і так ляснуў па стале, што гук працяў дом, бы вінтовачны стрэл. Фэрміна Даса добра суразмервала ўласныя сілы, так што паспяшалася сабраць торбу — дзве цыноўкі і гамак — і дзве валізы з усёй вопраткай, упэўненая ў тым, што гэтае падарожжа будзе без вяртання. Перад тым, як апрануцца ў дарогу, яна зачынілася ў прыбіральні і паспела напісаць каханаму кароткі развітальны ліст на шматку туалетнай паперы. Затым садовымі нажніцамі адрэзала касу, уклада яе ў футарал з расшытага залатымі ніткамі аксаміту і паслала яму ўсё разам з лістом.

Вандроўка была вар’яцтвам. Толькі першы этап з караванам андыйскіх паганятых доўжыўся адзінаццаць дзён — вершнікі ехалі на мулах па стромкіх сцежках Сьера-Нэвады, мазгі варыліся ад пякельнага сонца ці размякалі пад жудаснымі кастрычніцкімі навальніцамі, ледзь прытомныя ад жаху перад ледзяным подыхам бездані ўнізе. На трэці дзень шляху адзін мул, ашалеўшы ад аваднёў, кінуўся ў бездань разам з вершнікам і пацягнуў за сабою цэлую звязку жывёлін: лямант чалавека і гронка з сямі звязаных міжсобку мулаў біліся аб звонкія стромы ўступаў і шчылінаў некалькі гадзін запар, і рэха тое гучала доўгія гады ў памяці Фэрміны Дасы. Увесь ейны багаж грымнуўся ў бездань разам з муламі, але ў момант здарэння, што доўжыўся стагоддзямі, пакуль дзесь далёка ўнізе не заглух крык жаху, яна не думала пра беднага паганятага альбо пра звязку сканалых мулаў — яна кляла лёс за тое, што ейны мул не быў у той звязцы. Яна ехала верхам упершыню, аднак жах і мноства цяжкасцяў вандроўкі не здаваліся б ёй гэтак горкімі, калі б не ўпэўненасць у тым, што яна больш ніколі не пабачыць каханага і назаўсёды пазбаўленая таго, што магло яе суцешыць, — ягоных лістоў. З самага пачатку шляху яна ні разу не звярнулася да бацькі, і ён быў такім засмучаным, што гаварыў з ёю толькі ў непазбежных выпадках альбо перадаваў, што трэба, праз паганятых. Калі шанцавала, ім траплялася прыдарожная таверна з горскай кухняй, ад якой яна адмаўлялася, і давалі напракат брызентавыя ложкі, прапітаныя потам і мачою. Часцей за ўсё, аднак, яны праводзілі ноч у індзейскіх паселішчах, дарожных начлежках пад адкрытым небам, якія былі абсталяваныя наўзбоч шляху і выглядалі, як шэрагі падпорак, крытых лісцем горкае пальмы, дзе кожны вандроўнік меў права прыпыніцца да золку. Фэрміне Дасе не ўдалося паспаць ніводнай ночы, яе прабіваў пот, калі яна чула ў цемры мітусню таямнічых вандроўнікаў, якія прывязвалі сваіх мулаў да падпорак і вешалі гамак, дзе было вольнае месца.

Увечары, калі падыходзілі першыя караваны, месца было спакойнае, і ніхто не замінаў, але бліжэй да золку здавалася, што яна на кірмашовым пляцы: скручаныя гамакі віселі на розных узроўнях, горцы-аруакі спалі, седзячы на кукішках, прывязаныя козы бляялі, байцовыя пеўні спявалі ў вялізных кашах, а мясцовыя сабакі пагрозліва маўчалі, адвучаныя бра­хаць з-за ваеннага становішча. Такія цяжкасці былі звычныя для дона Лярэнса, які прагандляваў у гэтым раёне паўжыцця і на золку заўжды сустракаў старых сяброў. Для Фэрміны гэта было бясконцае катаванне. Нясцерпны смурод салёнай зубаткі, якую ўсё везлі і везлі, ды яшчэ і страта апетыту ад расстання змусілі забыцца на нармальны рытм харчаван­ня, і яна не звар’яцела ад адчаю толькі таму, што прыгадвала любага Флярэнтына і ў тым знаходзіла палёгку. Яна не сумнявалася — гэта была сапраўды зямля спрадвечнага расстання, дзе ўсё забываецца.

Вайна таксама была крыніцай бясконцага жаху. З самага пачатку шляху яна чула размовы пра небяспеку сутыкнення з патрулямі, і паганятыя мулаў навучылі іх розным спосабам дазнавацца, да якога боку яны належаць, каб паводзіць сябе адпаведна. Часцяком сустракаліся аддзелы коннікаў на чале з афіцэрам, якія займаліся папаўненнем асабістага складу і бралі рэкрутаў, накідваючы на скаку на чалавека ласо, нібы на якога бычка. Прыгнечаная жахам, Фэрміна Даса сапраўды ўжо забылася на таго, хто цяпер здаваўся ёй, хутчэй, легендарным, чым блізкім чалавекам, а аднойчы ноччу патруль невядомай прыналежнасці захапіў двух вандроўнікаў з іхнага каравана і павесіў іх на дрэве кампана[12] за два кіламетры ад сялібы. Лярэнса Даса не меў да іх ніякага дачынення, але загадаў зняць і пахаваць па-хрысціянску ў знак падзякі за тое, што яго абмінуў страшны лёс. Як жа не быць удзячным. Раніцой бандыты абудзілі яго, тыцнуўшы руляй стрэльбы ў жывот, і каман­дзір у лахманах, са счарнелым ад копаці тварам, асвяціў яго ліхтаром і спытаў, ліберал ён альбо кансерватар.

— Hi адно, ні другое, — адказаў Лярэнса Даса. — Я іспанскі падданы.

— Табе шанцуе! — усклікнуў правадыр і развітаўся, жартам узняўшы руку. — Няхай жыве кароль!

Праз два дні яны сышлі з гор у светлую даліну, дзе знахо­дзіўся вясёлы пасёлак Вальедупар. У дварах ішлі баі пеўняў, на скрыжаваннях гучалі акардэоны, вершнікі гарцавалі на пародзістых конях, званілі званы, бахалі петарды. Але Фэрміна Даса нават не заўважыла святочнага настрою. Яны спыніліся ў доме Лісымака Санчаса, які даводзіўся ёй дзядзькам па маці. Ён выйшаў сустракаць іх на дарогу на чале шумнай кавалькады маладых сваякоў на лепшых на ўсю правінцыю конях, і іх правялі па вуліцах пасёлка сярод святочных феерверкаў. Дзядзькаў дом стаяў на Вялікім пляцы, побач з каланіяльнай, шмат разоў перабудаванай царквою, і больш быў падобны на каланіяльную факторыю праз свае прасторныя і прыцененыя пакоі ды калідор, што пах цёплым сокам з цукровага трыснягу і выходзіў у вялізны фруктовы сад.

Як толькі яны спешыліся каля стайні і ўвайшлі ў дом, гасцёўні напоўніліся мноствам незнаёмых сваякоў, якія абрынулі на Фэрміну Дасу вадаспад цёплых пачуццяў, але яна не хацела бачыць нікога на свеце, бо пакутавала ад сядла, не ела і не спала столькі дзён і марыла застацца на самоце ў якім ціхім месцы, каб выплакацца. Толькі стрыечная сястра Ільдэбранда Санчас, старэйшая за яе на два гады і такая ж па-каралеўску ганарлівая, адразу зразумела ейны стан, бо сама таксама гарэла полымем патаемнага кахання. Калі звечарэла, Ільдэбранда завяла Фэрміну ў спальню, падрыхтаваную для іх дваіх, і не змагла зразумець, як Фэрміна яшчэ жывая з такімі пухірамі на клубах. З дапамогаю маці, вельмі пяшчотнай жанчыны, падобнай да мужа, нібыта да блізнюка, Ільдэбранда падрыхтавала ёй ванну і сцішыла боль, прыклаўшы да язваў кампрэсы з адварам купальніка, а дом у гэты час здрыгаўся ад піратэхнічнае кананады.

Апоўначы госці сышлі, гулянне рассыпалася на мноства вясёлых групак, і кузіна Ільдэбранда дала Фэрміне Дасе сваю міткалевую начнушку, дапамагла ёй легчы; тады Фэрміна Даса адчула пяшчоту прасціны, мяккасць пуховае падушкі, і ёй стала раптам страшна ад прыліву шчасця. Нарэшце яны засталіся ў спальні сам-насам. Кузіна зачыніла дзверы на засаўку і дастала з-пад матраца свайго ложка запячатаны сургучом канверт з манільскай паперы і эмблемай Нацыянальнага тэлеграфа. Фэрміне Дасе досыць было ўгледзець хітраватыя і радасныя іскрынкі ў вачах кузіны, каб зноўку прарос у памяці сэрца задумлівы водар белых гардэній, — яна тут жа разадрала сургучную пячатку зубамі і да золку патанала ў моры слёз, перачытваючы адзінаццаць няўрымслівых тэлеграм.