...Няшчасны выпадак, напэўна?.. He, калі б гэта быў няшчасны выпадак, дык, відаць, як-небудзь паведамілі б... А можа, самагубства?.. Але, зноў жа, пра гэта, безумоўна, ведала б паліцыя!.. He трэба пераацэньваць гэтага недалёкага хлопца!.. Напраўду, ён прапаў без весткі па сваёй волі, і няма чаго лезці ў чужую справу... Але ўжо ж амаль тыдзень... Ну што за чалавек, вечна ён людзям дае клопату, і не дазнаешся ніяк, што ён сам сабе думае...

Наўрад ці яны шчыра перажываюць за яго. Проста неспатоленая іх цікаўнасць пераспела, як хурма, у пару не знятая з дрэва. Далей падзеі разгортваюцца гэтак. Старшы настаўнік ідзе ў паліцыю, каб высветліць форму заявы на пошукі. За посным тварам схавана задавальненне, якое ажно распірае яго... «Прозвішча і імя: Нікі Дзюмпэй. Узрост: 31 год. Рост: 1 м 58 см. Вага: 54 кг. Валасы: рэдкія, зачасаныя назад, брыялінам не карыстаецца. Зрок: правы — 0,8, левы — 1,0. Трошкі касавокі. Скура смуглявая. Прыкметы: твар прадаўгаваты. Нос кароткі. Сківіцы квадратныя, пад левым вухам прыкметная радзімка, другіх асаблівых прыкмет няма. Група крыві: АВ. Гаворыць хрыпата, трохі заікаючыся. Засяроджаны, упарты, але ў абыходжанні з людзьмі просты. Адзенне: відаць, на ім адзенне, якім карыстаюцца пры энтамалагічнай рабоце. Змешчанае зверху фота анфас зроблена два месяцы назад».

Безумоўна, людзі ў вёсцы ўжылі патрэбныя меры засцярогі, калі так рашуча прадаўжаюць гэту недарэчную авантуру. Абвесці вакол пальца аднаго-двух вясковых паліцэйскіх — справа няхітрая. Яны, ведама, паклапаціліся, каб паліцэйскія без асаблівай патрэбы не прыходзілі ў вёску. Але такая дымавая заслона карысная і патрэбная толькі да таго часу, пакуль ён здаровы і можа адграбаць пясок. I неразумна рызыкаваць, хаваючы цяжкахворага чалавека, які ўжо цэлы тыдзень валяецца ў пасцелі. Калі яны вырашаць, што ён ім не патрэбен, тады самае разумнае — як мага хутчэй збавіцца ад яго, пакуль ціха. Цяпер яшчэ можна прыдумаць якую-небудзь праўдападобную версію. Можна, напрыклад, заявіць, што чалавек сам упаў у яму і ад страсення ў яго пачаліся нейкія дзіўныя галюцынацыі. Безумоўна, гэтае тлумачэнне будзе прынята ахвотней, чым яго зусім фантастычнае сцверджанне, быццам яго хітрыкамі запраторылі ў яму.

Зарыкала карова — нібыта ў горла ёй уставілі медную трубку. Недзе пракукарэкаў певень. У пясчанай яме няма ні адлегласці, ні кірунку. Толькі там, наверсе, — звычайны, нармальны свет, дзе на абочыне дарогі дзеці гуляюць у класы, у пэўны час настае світанне, і фарбы яго змешваюцца з пахам рысу, што варыцца ў чыгунках.

Жанчына старанна, нават вельмі старанна працірае яго цела. Пасля працірання досуха выкручвае вільготны ручнік, ажно ён робіцца цвёрды, як дошка, тады сухім трэ так дбайна, быццам паліруе запацелае шкло. Ад ранішніх гукаў і гэтых рытмічных штуршкоў яго пачынае хіліць на сон.

— Ага, дарэчы... — Ён сілаю праганяе позех, які, быццам абцугамі, гвалтам выцягнулі з яго. — Як бы гэта... Даўно ўжо хочацца пачытаць газету. Ніяк гэтага зрабіць нельга?

— Добра, я папытаюся, пазней.

Ён адразу зразумеў: жанчына хоча паказаць сваю шчырасць. У яе сарамлівым, баязлівым голасе добра чутно старанне не пакрыўдзіць яго. Але гэта раззлавала яго яшчэ болей. «Папытаюся?!» Значыць, і газет я не маю права чытаць без дазволу, ці што?.. Забурчаўшы, ён адкінуў жанчыніну руку. Яму так і карцела перакінуць тазік з вадою. Выходзіць, жанчына выканала яго просьбу?

Аднак у яго становішчы надта бушаваць не варта — гэта можа разбурыць усе планы. Цяжкахворы наўрад жа ці будзе так хвалявацца з-за нейкай там газеты. Ён, ведама, хоча прагледзець газету. Калі няма пейзажу, дык паглядзець хоць на карцінку — жывапіс развіўся ж у мясцінах з беднаю прыродаю, а газеты найболей развіліся ў прамысловых раёнах, дзе сувязь паміж людзьмі паслабела. Апрача таго, раптам ён знойдзе там аб’яву пра тое, што прапаў без весткі чалавек. А калі пашанцуе, дык не выключана, што ў кутку старонкі, прысвечанай сацыяльным пытанням, пра яго знікненне будзе апублікаваны артыкул. Але ж наўрад ці дадуць вяскоўцы яму газету, у якой будзе такі артыкул. Ды самае галоўнае цяпер — цярпенне.

Прыкідвацца хворым не так ужо соладка. Усё роўна што сціскаць у руцэ тугую спружыну, гатовую вырвацца. Доўга такога не вытрываеш. Змірыцца таксама нельга. Ён павінен, што б там ні было, прымусіць гэтых тыпаў зразумець, які яны ўзялі на сябе непатрэбны клопат. Вось сёння, чаго б гэта ні каштавала, не даць жанчыне ні на хвіліну заплюшчыць вачэй!

(He спі... Спаць няможна!)

Мужчына скурчыўся і прытворна застагнаў.

12

Пад парасонам, што павесіла жанчына, ён сёрбаў, апякаючыся, густы крупнік з гародніны і рысу, падсмачаны марскімі водарасцямі. На дне ў місцы асеў пясок.

Але тут успаміны перарываюцца, і далей усё патанае ў нейкім бясконцым гнятлівым жаху. У сне ён верхам на старых патрэсканых палачках, якімі ядуць, лятаў па дзіўных, незнаёмых вуліцах. На гэтых палачках ён імчаўся, як на скутэры, і было гэта не так ужо дрэнна, але як толькі пачынала рассейвацца ўвага — яго адразу цягнула да зямлі. Паблізу вуліца здавалася карычневаю, далей раставала ў зялёнай смузе. У гэтай колеравай гаме было нешта, што спараджала неспакой. Нарэшце ён падляцеў да доўгага драўлянага будынка накшталт казармы. Пахла танным мылам. Падцягваючы штаны, што з’язджалі з паясніцы, ён падняўся па лесвіцы і ўвайшоў у пусты пакой, у якім стаяў толькі адзін доўгі стол. Вакол яго сядзела чалавек дзесяць мужчын і жанчын, заядла ў нешта гулялі. Той, што сядзеў у цэнтры, тварам да яго, раздаваў карты. Канчаючы раздаваць, апошнюю карту ён раптам сунуў яму і нешта моцна крыкнуў. Нехаця ўзяўшы яе, ён убачыў, што гэта не карта, а пісьмо. Яно было надзіва мяккае навобмацак, і, калі ён мацней паціснуў пальцамі, з яго пырснула кроў. Ён закрычаў і прачнуўся.

Нейкая мурзатая заслона замінае глядзець. Ён паварушыўся, пачулася шастанне сухой паперы. Яго твар быў прыкрыты разгорнутаю газетаю. Каб на яго халера, зноў заснуў!.. Адкінуў газету. З яе пабеглі ручайкі пяску. Мяркуючы па яго колькасці, прайшло нямала часу. Накірунак сонечных промняў, якія прабіваюцца праз шчыліны ў сцяне, гаворыць пра тое, што ўжо каля паўдня. Ну і няхай сабе, але што гэта за пах? Свежая друкарская фарба?.. Не можа быць, падумаў ён і зірнуў на дату. Шаснаццатага, серада... Дык гэта ж сённяшняя газета! Не верылася, але факт аставаўся фактам.

Мужчына прыпадняўся, абапёршыся локцем на свой наскрозь прапацелы матрац. I адразу ў галаве завіравалі самыя розныя думкі, і ён пачаў назіркам, адхінаючыся, праглядаць з такою цяжкасцю здабытую газету.

«Дапоўнены парадак дня Япона-амерыканскага аб’яднанага камітэта...»

...Як жа ўсё-такі гэтай жанчыне ўдалося раздабыць газету?.. Можа, гэтыя тыпы адчулі, што ў іх ёсць нейкія абавязкі ў дачыненні да яго?.. Але, мяркуючы па тым, як было да гэтага часу, усякая сувязь з навакольным светам спыняецца пасля снедання. Можа быць адно з двух: ці жанчына нейкім невядомым яму спосабам можа звязвацца з навакольным светам, ці яна сама выбралася адсюль і купіла газету.

«Дзейсныя меры супраць застою на транспарце!»

Ну добра... Дапусцім, жанчына выбралася... Гэта немагчыма без вераўчаных лесак. He ведаю, як гэта ёй удалося, ведаю толькі адно — яна карысталася вераўчанымі лескамі... Ну, а калі гэтак... думка яго шалёна запрацавала. Вязень, які толькі і думае пра ўцёкі, — гэта адна справа. Але ж жанчына, жыхар гэтай вёскі, не пацерпіць, каб яе пазбавілі магчымасці свабодна выходзіць з ямы... тое, што забралі лескі — гэта зрабілі часова, каб мяне тут заперці... Значыць, калі я зраблю ўсё, каб аслабіць іх пільнасць, рана ці позна такая магчымасць паявіцца і ў мяне.

«У рэпчатай цыбулі — рэчывы, эфектыўныя пры лячэнні прамянёвай хваробы».

Мабыць, мой план сімуляцыі хваробы быў трохі парушаны непрадбачанымі абставінамі. Яшчэ старажытныя людзі вельмі правільна гаварылі: калі ўдача спіць — чакай... Але чамусьці сэрца да гэтага зусім не ляжала. Было неяк трывожна. Ці не з-за гэтага страшнага, нейкага няўтульнага і дзіўнага сну?.. Яму не давала спакою думка пра небяспечнае — чану небяспечнае, ён і сам не разумеў — пісьмо. Што б значыў гэты сон?