– Даша, кыыскын кытта биһиэхэ олор ээ. Тоҕо уопсайга бара сатаатыҥ. Онно тугу аһаан-сиэн сыл-дьаары, – Ираида Никоновна Даша эмиэ кинилэргэ хааларын утарбатын биллэрэн кыргыттары соһута-лаата. Дашалаах Оля бэйэ-бэйэлэрин диэки көрсөн баран мичээрдэһэн кэбистилэр.

– Ираида Никоновна, улахан баһыыба. Кэбис, барар инибин. Дьиэ хаһаайына туох диэҕэй? – Даша Олятыттан арахсыбатыттан төһө да үөрдэр, ончу билбэт ыалыгар олорунан кэбиһэрэ табыллыбатын туһунан саныыр.

– Хаһаайын суох, Даша. Уолум ыраах тыаҕа прак-тикалана сылдьар. Күһүн эһиги бүппүккүт кэнниттэн кэлиэҕэ.

– Вадим Елисеевич курорка барбыта дуу, ханна дуу? – Оля, бу ыал сотору-сотору соҕуруу баран сын-ньаналларын ийэтиттэн истэр буолан, хаһаайын хан-натын туоһуласта.

– Ыраах сылдьар, Олечка. Кэлбэт, – Ираида Никоновна, тоҕо эрэ үөһэ тыынан ылан баран остуолтан ойон туран, иһитин хомуйбутунан барда.

Кыргыттар бэйэ-бэйэлэрин диэки көрсөн кэбис-тилэр, сибилигин олус туоһулаһар наадата суоҕун тоҕо эрэ түргэнник өйдөөтүлэр.

Дашалаах Оля киэһэ өттүгэр, сарсын докумуон туттара барар дьон быһыытынан, бэлэмнэннилэр. Өтүүктэннилэр, сууннулар-тарааннылар.

– «Куорат дьиэтэ ончу салгына суох буолар» диэ-битэ маамам. Оруобуна, дьиэбин аҕыннахпыын. Ил-лэрээ күн араҕыстахпыт дии. Оннооҕор оройуон киинигэр тэһийбэккэ эрэйдэнним ахан. Сенчикпин ахтарым биир муҥ эбит. Суруйан эрэрэ дуу, – Оля раскладушкатын тэнитэн оронун оҥостон барда.

Дашаны маанылаан дьыбааҥҥа сытыарар буоллу-лар. Даша тоҕо эрэ утуйуох санаата кэлбэт эбит, дьиэтин, тэлгэһэтин санаан бардаҕына, эчи, сиби-лигин да ытыах курдук.

– Оттон эн биһикки бу форточкабытын аһан утуйуохха. Кырдьык, наһаа да итии. Мин дьиэбэр эбитим буоллар билигин күүлэм боруогар сөрүүкүү олоруом этэ-э. Эн биллэн турар, Сенчиккиниин үрэх диэки хаамса сылдьыаҥ буолуо, – Даша дьээбэрэн дьүөгэтин ахтылҕанын «бэргэтэн» ааста.

– Дьээдьэ Вадим ханна барбыт буоллаҕай, дьикти баҕайы дии, – Оля дьиэ хаһаайына суоҕуттан соһуйбута ааспат.

– Тётя Идаҥ настарыанньата соччо үчүгэйэ суох быһыылаах дии. Баҕар, туох эрэ проблемалаахтара буолуо. Онно өссө биһиги эбилиннибит, – Даша эмиэ утуйардыы оҥоһунна.

Кыргыттар, отур-ботур кэпсэтэ түһэн баран, күнүс-кү сылаалара таайан, нухарыйан бардылар.

Дашалаах Оля сарсыардаттан докумуоннарыгар сүүрдүлэр. Иккиэн бэһис автобуска олорон СГУ тэл-гэһэтин булбуттара эрээри, тус-туспа сиргэ туттарсар дьон сиэринэн икки аҥы сырсан хааллылар. Киэһэ үлтү сылайан дьиэлэрин буллулар. Иккиэннэрин да үөрэҕэ конкурстаахтарынан биллэллэр эбит. Сарсыҥ-ҥыттан консультацияларга сылдьар, библиотекаҕа дьарыктанар былааннаннылар. Ираида Никоновна киэһээҥҥи чэйгэ олорон иккиэннэрин дэлби «доппу-руостаата», ким ханна, хайдах дьарыктанара наадатын сүбэлээтэ-амалаата. Кыргыттар, эдэр дьон сиэринэн, куорат дьоно, үөлээннээхтэрэ хайдах таҥна-сапта сыл-дьалларын эмиэ үөрэтэ, көрө охсубуттар. Иккиэн бу сайын муодунай буолбут платформа хобулуктаах түүппүлэҕэ ымсыырбыттар.

– Ону маҕаһыынтан булбаккыт. Өрөбүл буолла-ҕына ол кэпсиир борохуолкаҕытыгар барыахпыт. Онтон тугу баҕар булуохха сөп. Ол эрээри хаачысты-бата суоҕу, эргэни-урбаны ылартан сэрэниҥ. Дьэ, уонна кыргыттар, мантан инньэ сылдьан бардаххы-тына көрүөххүт, универмаг уонна «Детскэй мир» тулата барыта цыганкалар. Дьылҕаҕытын таайабыт, кырдьыгы этэбит дии-дии сырса сылдьыахтара. Ончу сэргээмэҥ. Олус албын-түөкэй омуктар. Саҥаларынан аралдьыта туран харчыгыт сыыһын тэбээн ылыахтара. Кинилэртэн тугу да атыылаһымаҥ, – Ираида Нико-новна соркуой кута-кута кэпсиир.

– Пахыый, бу кыыс хата атыылаһа охсубут, – Оля Дашатын диэки кыҥнах гынна.

– Уой, тугу, Даша? – Ираида Никоновна соһуйан тэрбэччи көрө түстэ.

– Помадаҕа наһаа ымсыыран ылан кэбистим. Биир кыыстыын универмагтан тахсан иһэн түбэстибит, – Даша, буруйдаммыттыы тутта-тутта, халаатын сиэбит-тэн кыһыллыҥы тэтэркэй помаданы ойутан таһаарда.

– Оо, дьэ, хайыахпытый. Кинилэртэн киһи да кут-танар ээ. Бу араас ыарыы иҥин элбэҕэр. Сабыс саҥа помада эбит, сибиэһэйэ көстөр. Дьэ итиэннэ сэрэнэр буолуҥ, оҕолор, – Ираида Никоновна помаданы ылан эргим-ургум туппахтаат, сыттаан ылла.

Кыргыттар салгын сии, сөрүүкүү таарыйа кэпсэтэр пуун дьиэтин диэки хаамыстылар. Иккиэн дьонно-ругар төлөпүөннээн, үчүгэйдик сылдьалларын, арах-сыбакка бииргэ олороллорун иһитиннэрэн, анарааҥ-ҥылары эмиэ үөртүлэр. Арай Оля кыратык хомойон төнүннэ. Сенятыгар телефоннаабыта дьиэтигэр суох, сайылыкка оҕолорго барда диэтилэр.

– Күнү быһа хайдах дьиэҕэ олоруой. Оҕолоругар сэргэхсийэ бардаҕа дии, – Даша саҥата аҕыйаан хаалбыт Олятын уоскута сатаата.

– Сыбыс-сымыйанан, «оттоон кэлэн баран киэһэ өттүгэр ханна да барыам суоҕа» диэбитэ. Икки да күн буолбата, сүүрэн хаалбыт, – Оля мөҕүттэр.

– Ээ, чэ, Оля, санаарҕаама. Табылыннаҕына, эн биһикки, доҕоччуок, Сэргэлээх уолаттарын билсиэх-пит турдаҕа. Араас оройуон уолаттарын, Сиэнньис-тээҕэр быдан үчүгэйдэри, – Даша дьээбэлэнэн кыы-һын күллэриэн баҕарда.

– Бэйэҥ көрөөр, Даша. Мин Сиэнчиккэ тахсыба-тахпына ыал буолбаппын. Бүттэ, – Оля өссө буугунаата.

– Чэ, чэ, сөп бырастыы гын. Оччоҕо кыра аайыт-тан кыыһырыма. Дьиэбитигэр ыксыахха, тётя Ида хойутаамаҥ диэбитэ. Утуйуохха баран, сарсын эрдэт-тэн библиотекаҕа олоруохха наада.

Дьиэлэригэр кэлбиттэрэ хаһаайкалара ыалдьыттар-даах олорор. Кэргэнниилэр быһыылаах, саастарынан Ираида Никоновна курдуктар.

– Оо, оҕолорум кэллилэр. Настя, дьэ бу баар Ларабыт кырасаабыссата, – Ираида Никоновна Оля-ны ыҥыран ылан ыалдьыттар иннилэригэр туруоран кэбистэ. Медицинскэйгэ бииргэ үөрэммит дьүөгэлэрэ кэргэниниин ыалдьыттыы кэлбиттэр эбит.

Арай, Даша өйдөөн көрдөҕүнэ, Ираида Никоновна хараҕа иһэн, сирэйэ кытаран хаалбыт эбит. Ытаабыта көстөр. Даша хайдах эрэ олус ыксаан ылла. Кыратык чэй испитэ буолаат хосторун буллулар.

– Оля, өйдөөн көрдүҥ дуо, тётя Ида ытаабыт дии.

– Мин эмиэ биллим ээ. Ити Настя диэн дьүөгэ-лэрэ, Мирнэйгэ олороллор ээ. Эмиэ хирург кэргэннээх.

– Медиктэр бэйэ-бэйэлэрин кытта ыал буолаллар эбит ээ. Эн да куоппатыҥ буолуо, – Даша бэйэтэ да билбэтинэн дьүөгэтин эмиэ кыыһырда сыста.

– Даша, эн Сеняны абааһы көрөҕүн дуо, туох ааттаах суох гына сатаатыҥ?!

– Эс, туох диэн эттэҥий. Оттон наһаа убай, быраат курдук саныыбын быһыылаах. Чугаһа бэрт. Үчүгэй уол, хотуй, ол да иһин таптаан эрдэхпит.

Бу кэмҥэ хосторун аанын тоҥсуйдулар. Ыалдьыт Анастасия Яковлевна киирэн кэллэ. Киирэн дьыбааҥ-ҥа Оля аттыгар чугас олорон ону-маны ыйыталаста. Онтон эмискэ Дашаны эмиэ чугас кэлэригэр ыҥырда.

– Кыргыттар, биһиги бу түүн соҕуруу көтөбүт. Сочига сынньана баран иһэбит. Эһиги баһаалыста тётя Идаҕытын үчүгэйдик көрө-истэ сылдьыҥ. Арыый аралдьыйыа эһигини кытта. Вот, предатель, а-а, пре-датель, – диэн бэркэ кыһыйбыт-абарбыт куолаһынан нууччалаан кэбистэ.

– Тётя Настя, өйдөөбөтүбүт, ити кими эттиҥ? – Оля соһуйан өрө көрө түстэ.

– Ээ, кистээн муҥнанар эбит дии. Оля, дьээдьэ Вадиммыт бу дьиэттэн букатын барбыт. Саҥа кэргэн-нэммит. Ити чүөчэ иэдэйбит, өссө таҥнарыахсыты көмүскэһэ олорор. Чэ, өйдөөтүгүт? Нам пора! – Анас-тасия Яковлевна эмискэ ойон туран хайдах киирбитин курдук түргэнник тахсан барда.

Кыргыттар, бэйэ-бэйэлэрин диэки саҥата суох көр-сөн баран, аргыый утуйардыы тэриммитинэн бардылар.

– Аан тыаһаата, ыалдьыттар бардылар. Оля, тётя Идаҕа бара сылдьыбаккын дуо? – Даша ис иһиттэн долгуйан отуора хамсаан хаалла.

– Ээ, суох, саллабын. Биһиги чугаһаатахпытына өссө айманыа. Ытаан-соҥоон арыый чэпчээтэ ини, – Оля түннүк сэҥийэтигэр өйөнөн таһырдьаны одуулаһа турда.

Даша сууна сылдьан көрбүтэ, Ираида Никоновна хоһугар киирбит, утуйдаҕына буоларыныы аана «лип» сабыылаах. Кыргыттар, истибит сонуннарыттан айма-нан, хойукка диэри ону-маны кэпсэтэн, сибигинэһэ сыттылар.

Экзамен туттарар итии-буһуу күннэр көрүөх бэтэрээ өттүгэр бүтэн-оһон хааллылар. Олялаах Даша иккиэн да үөрэххэ дьаныардаах, дьулуурдаах буолан биэрдилэр. Даша баҕарбыт үөрэҕэр историко-фило-логическай факультет саха тылыгар уонна литерату-ратын салаатыгар киирдэ. Иккис улахан баалы ылбыт абитуриенка буолла. Оскуолатын, оройуонун комсо-мольскай тэрилтэтин эрэллэрин түһэн биэрбэтэҕиттэн үөрэн ахан сылдьар. Үөрэҕэ олус улахан куонкурустаах буолан Оля кыратык ыксыы сырытта. Биир абиту-риены кытта баала тэҥнэһэн хаалан, Ираида Нико-новна оройуонуттан целевой миэстэ оҥорторон абыраата.