Пасля правалу на фармацэўтычнай фабрыцы Астроўскi стаў больш асцярожны, ён улiчваў, што за iм могуць сачыць. Каб пазбегнуць нечаканасцей i не правалiць явачную кватэру, ён доўга блукаў па горадзе, на вакзале ўзяў таксi, даехаў да Першамайскага аддзела мiлiцыi, зайшоў у будынак, праз запасны выхад джгануў у двор, адтуль на суседнi завулак i на вулiцу Калiнiна. Нiякiх назiральнiкаў за сабой не заўважыў, але, як кажуць, беражонага Бог беражэ.
У прызначаны час маёр быў на вулiцы Пугачоўскай. Убачыўшы ўзбуджанага Крывiцкага, Астроўскi зразумеў, што не памылiўся наконт настрою лейтэнанта. Маёр, прыхiльна ўсмiхаючыся, паздароўкаўся за руку з Крывiцкiм i, кiўнуўшы на попельнiцу, у якой высiлася гара недакуркаў, хiтнуў галавою:
– Многа курыце, калега.
Крывiцкi, вiдавочна, быў не ў гуморы i заўвагу начальнiка прапусцiў мiма вушэй. Ён выструнiўся i, як i належыць падначаленаму, не парушаючы субардынацыi, адным духам выпалiў:
– Таварыш маёр, прашу выкарыстоўваць мяне ў адпаведнасцi з займаемай пасадай. Больш бiбiкi бiць не магу, калi i надалей мае абавязкi будуць заключацца ў тым, што раблю цяпер, то лепш адпраўце дадому… Не магу дый не хачу гуляць усляпую. Удакладнiце абавязкi, i я вылузнуся са скуры, а выканаю загад, але больш «вывучаць кiрмашнае жыццё» не магу…
– Мне б гарбаты папiць, – стрымлiваючы ўсмешку, прайшоў у пакой Астроўскi. – I гарэлку не пiў, а сухач мучыць. У цябе, Алесь, так не бывае?
– У мяне iншае – кулакi свярбяць, – незадаволена буркнуў Крывiцкi i знiк на кухнi.
Астроўскi адчынiў фортку, уключыў тэлевiзар i, уладкоўваючыся ў мяккае крэсла, прыгадаў, як давялося выбiваць у гэтую кватэру мэблю: мяккi куток, каляровы тэлевiзар, секцыю. Палкоўнiк Качан тады ўпiкнуў: маўляў, маёр уладкоўвае не канспiратыўную кватэру, а бардэль…
Успамiн рассмяшыў Астроўскага, а Крывiцкi, якi ставiў на столiк паднос з гарбатай, ацанiў маёраў смех па-свойму.
– З мяне не варта смяяцца, – пакрыўдзiўся ён. – Мяне вучылi бандытаў лавiць, а не красавацца на крышталi ды пуза расцiць на мяккай канапе… З канспiратыўнай кватэры зрабiлi чорт ведама што, быццам век тут жыць… Толькi дзяўчат не хапае…
– Ты правiльна прыкмецiў, – Астроўскi зрабiў невялiкi глыток гарбаты. – Начальства мяне ўшчувала тваiмi ж словамi, – ён зноў адпiў з кубачка i жартаўлiва падмiргнуў Крывiцкаму: – А iдэя наконт дзяўчат неблагая!..
– Мне было б лепш у гатэлi, – сур’ёзна адказаў Крывiцкi i, сядаючы ў крэсла насупраць маёра, цвёрда спытаў: – Што вырашылi са мной?
Астроўскi няспешна пiў гарбату i маўчаў. Лейтэнант сядзеў непрыступны i, здавалася, праглынаў яго позiркам, але пытанне больш не паўтараў. Гэтая рыса спадабалася Астроўскаму: такi чалавек не будзе проста так мянцiць языком, узважыць кожнае слова. Ён паставiў пусты кубак на стол i ўважлiва паглядзеў Крывiцкаму ў вочы:
– Ты чытаў некралог па капiтане Буслу?
– Чытаў, – асцярожна прамовiў Крывiцкi i таксама паставiў кубак з недапiтай гарбатай на стол, адразу зразумеўшы, чым будзе займацца.
– Капiтан Бусел працаваў над раскрыццём забойства шафёра фармацэўтычнай фабрыкi Кузаўкова. Па падазрэннi быў затрыманы раней судзiмы Павел Скакун па мянушцы Князь. Праўда, даказаць вiну Скакуна капiтан не змог, а хутчэй за ўсё, не паспеў, але Князя арыштаваў за захоўванне зброi. Вось гэты Князь увесь час ацiраўся на гарадскiм кiрмашы, як кажуць, кармiўся з яго. Версiю капiтана Бусла мы павiнны дапрацаваць, не дае спакою ягоная ўпэўненасць у тым, што Скакун i ёсць забойца Кузаўкова. Цяпер разумееш, чаму ты апынуўся на кiрмашы?
Крывiцкi згодна кiўнуў. Астроўскi выцягнуў з кiшэнi партманет, дастаў фотаздымак i паклаў перад лейтэнантам. Крывiцкi зiрнуў на здымак i адразу ўскiнуў здзiўленыя вочы на маёра.
– Я не ведаю чалавека, якi са мной сфатаграфаваны, – пацiснуў плячыма лейтэнант i, узяўшы здымак, паднёс блiжэй да вачэй. – Праўда, першы раз бачу.
– Усё правiльна, гэта фотамантаж, – задаволена пацiраючы рукi, зазначыў Астроўскi. – На здымку ты i арыштаваны Князь. Вось цяпер наспеў час сур’ёзна пагаварыць, што i як ты павiнен рабiць, каб раскрыць забойства.
– Я гатовы, – рашуча ўскочыў на ногi Крывiцкi.
– Сядзi, Алесь, у нас размова доўгая, – Астроўскi схаваў партманет, фотаздымак застаўся ў Крывiцкага. – Мяне цiкавяць хлопцы, якiх ты ў рапартах называеш рэкецiрамi. Вiдавочна, яны верхаводзяць на кiрмашы i, мабыць, прамышляюць не толькi вымагальнiцтвам. Думаю, арыштаваны Князь – адзiн з iх.
– Калi я правiльна зразумеў, мне трэба больш прыгледзецца да рэкецiраў?
– Наша задача – укаранiць цябе ў злачынную групу, ты павiнен стаць для iх сваiм.
– Стаць членам банды?!
– Так.
– А закон?! – не верачы пачутаму, разгубiўся Крывiцкi. – Мне ж прыйдзецца яго парушаць…
– Закон я ведаю не горш, – спахмурнеў Астроўскi. – Канечне, без нейкiх парушэнняў не абысцiся, але ж, па вялiкiм рахунку, iсцi на гэта трэба. Iнакш можа стацца, што Кузаўкоў i Бусел – не апошнiя ахвяры. А можа, ты па нейкiх iншых прычынах сумняваешся ў правядзеннi такой аперацыi?
Крывiцкi спадылба зiрнуў на маёра i, натыкнуўшыся на адкрыты, далiкатны позiрк, сумеўся.
– Не падумайце нiчога кепскага, – таропка пачаў апраўдвацца лейтэнант, – я не баюся, але раптам прыйдзецца разам з бандай учыняць цяжкiя злачынствы? Адмовiцца нельга i зрабiць таксама. Як тады быць?
– У кожным канкрэтным выпадку будзем разважаць пра ўсё i вырашаць разам, – супакоiў лейтэнанта Астроўскi. – Адзiн на адзiн з iмi не застанешся, буду асабiста падстрахоўваць. Цяпер давай пакумекаем, як правесцi аперацыю па ўкараненнi ў злачынную групу. У мяне ёсць задумка…
Маёр устаў i нейкi час, засяроджана разважаючы, хадзiў па пакоi, потым зноў сеў у крэсла, пацягнуўся па цыгарэты. Крывiцкi таксама закурыў. Шызы дым паволi пацягнуўся пад столь i адтуль палоскай да адчыненай форткi.
– Скажы, Алесь, цi не было выпадку, каб рэкецiры зводзiлi з кiм рахункi?
– Было такое, – не разумеючы, куды хiлiць Астроўскi, сказаў Крывiцкi. – Днi чатыры таму гуртам наляцелi на мужчыну, быццам знарок. Бiць – не бiлi, а тавар ягоны: мяса, сала, каўбасы – усё iмгненна апынулася пад нагамi. Стаўклi ў гразь i нават палiлi нечым смярдзючым, ацэтонам, цi што.
– Чаму яны так зрабiлi?
– Думаю, чалавек адмовiўся плацiць цi мала даў. А яшчэ раней бачыў не кiрмашных рэкецiраў. Яны ў аўтааматараў забiралi запчасткi, каму што трэба, а нашыя толькi насмiхалiся, брывом не павялi, што хтосьцi iншы гаспадарыць на iхняй тэрыторыi. Канечне ж, дамоўленасць памiж iмi была. I яшчэ, – Крывiцкi нейкiм вiнаватым позiркам паглядзеў на Астроўскага, – у мяне склалася ўражанне, што i з мясцовай мiлiцыяй у iх сяброўскiя адносiны, i з падатковымi iнспектарамi. А пра кiрмашнае начальства нават гаварыць не прыходзiцца, рэкецiры перад iмi – сама дабрачыннасць. Бачыў некалькi разоў, як яны размаўляюць з дырэктарам, быццам салдаты з генералам.
– Няма сумненняў, – задуменна зазначыў Астроўскi, – мы сутыкнулiся з добра арганiзаванай злачыннай групай, а калi так, то нехта ж ёй кiруе. Людзi ў скуранках, што збiраюць грошы як данiну, – выканаўцы.
– Неяк бачыў з iмi чалавека, больш падобнага на артыста, чым на рэкецiра.
– Ну-ну, цiкава, а больш дакладна, чым ён запомнiўся?
– Па-першае, слухалiся яго хлопцы ў скуранках, па-другое, апрануты быў, як кажуць, з iголачкi. Гарнiтур цёмна-сiняга колеру, белая кашуля, замест гальштука – матылёк, на вачах прыцемненыя акуляры ў залатой аправе.
– Цяпер не лета, каб хадзiць у касцюмчыку, – засумняваўся Астроўскi.
– Зусiм вылецела з галавы, – усмiхнуўся Крывiцкi, – галоўнае, чым прыцягнуў увагу «артыст» – гэта белы «мерседэс». Ён нахабна зарулiў прама на кiрмаш, у мяне дзесьцi i нумарок пазначаны на ўсялякi выпадак.
– Малайчына! – прасвятлеў маёраў твар. – Твой «артыст» на белым «мерседэсе» нам спатрэбiцца.
Астроўскаму з кожнай хвiлiнай усё больш i больш падабаўся лейтэнант. Крывiцкi валодаў iнтуiцыяй, пачуццём, якое прымушае быць у патрэбны час у патрэбным месцы i запомнiць падзеi, якiя, з першага погляду, быццам бы нязначныя i не маюць анiякага дачынення да крымiнальнай справы. За гады службы маёр навучыўся адрознiваць сапраўдных сышчыкаў ад людзей часовых, якiм аператыўная работа патрэбна толькi як чарговая прыступка ў кар’ерыстычнай лесвiцы. Тут сакрэту анiякага не было: работнiк, якi не быў на аператыўнай рабоце, з цяжкасцю рабiў кар’еру. Праўда, гэтае, як лiчыў Астроўскi, правiльнае патрабаванне тычылася не ўсiх, на таго-сяго яно не распаўсюджвалася.
