– Ён не дыхае! – роспачна крыкнуў Iван i адвярнуўся, яго званiтавала.
Калеснiк агледзеў усiх злым, нерухомым позiркам, кiнуў на падлогу бутэльку з-пад шампанскага, з якой Ядзя колькi часу таму частавала лысага, сеў у крэсла, цяжка ўздыхнуў:
– Што тут здарылася, чаму ён не спаў?
Ядзя, яшчэ не асэнсаваўшы ўсяго, надрыўна галасiла i таропка, дрыготкiмi рукамi спрабавала нацягнуць на сябе разарваную сукенку, але гэта ёй нiяк не ўдавалася.
– Выкiнь гэтую анучу! – нервова крыкнуў Калеснiк i працягнуў жанчыне прасцiну. – Прыкрыйся i расказвай. А ты, – кiнуў ён Iвану, – пакiнь у спакоi мерцвяка, аплявухамi не падымеш.
– Ён узяў мяне сiлай, я нiчога не магла зрабiць, – наўзрыд галасiла Ядзя.
– Не скуголь! – узвiўся Калеснiк. – Навошта цябе гвалцiць, калi ён ведаў, дзеля чаго сюды iшоў? Клiент не сумняваўся, што атрымае сваё. Кажы праўду: ён мёртвы i я павiнен ведаць сапраўдную прычыну.
Ядзя закрыла далонямi твар, галасiла:
– Я думала, ён спiць, i хацела забраць з кiшэнi грошы…
Ядзя не дагаварыла. Калеснiк моцна ўдарыў кулаком у твар, i яна другi раз за апошнiя паўгадзiны страцiла прытомнасць. Калi расплюшчыла вочы, Серж пырскаў на яе вадой, Iвана не было, мярцвяк ляжаў побач папярок ложка i ўсё глядзеў у столь нежывымi, мутнымi вачыма. Яна падхапiлася, замiтусiлася, шукаючы сваё адзенне, i толькi адна думка нясцерпным болем разломвала скронi: «… Хутчэй уцякаць з гэтай жудаснай кватэры, каб не бачыць нi Калеснiка, нi мерцвяка, нi запэцканых крывёй прасцiн i падушак».
– Не тузайся, – паклаў Калеснiк руку на плячо, прымусiў сесцi, – i слухай уважлiва, – ён на хвiлiну прымоўк, задумаўся. – Я выклiкаў мiлiцыю, раскажам усё, як было, акрамя сапраўднай прычыны, па якой ён тут апынуўся, – Калеснiк паглядзеў на мерцвяка i гiдлiва зморшчыўся. – Памятай: ты, я i ён былi ў рэстаране, там i пазнаёмiлiся. Прыйшлi ў кватэру, выпiлi шампанскага i, як часцяком бывае, не хапiла. Цяпер галоўнае: я, твой жанiх, пайшоў купiць яшчэ гарэлкi, а лысы, скарыстаўшы маю адсутнасць, згвалцiў цябе. Ты не чула, калi я вярнуўся, i астатняе, як было. Пра Iвана не ўзгадвай. Мы былi з лысым у рэстаране, нас бачылi, так што ўсё будзе выглядаць праўдзiва i натуральна. Галоўнае, стаяць на сваiм: ён гвалтаўнiк. Думаю, доказаў хопiць, i памятай: плявузгнеш лiшняе – сядзем утраiх, i не менш як па дзясятцы нам забяспечана. А так мне дадуць па нашых законах два, ад сiлы тры гады. Пэўна, не знойдзеш такога жанiха, якi, убачыўшы, як гвалцяць нявесту, будзе круцiць тэлефон i зваць на дапамогу мiлiцыю. Я паводзiў сябе натуральна, i гэта нi ў каго не выклiча сумненняў. Канечне, мяне прыцягнуць да адказнасцi, але тэрмiн атрымаю мiнiмальны.
Калеснiк казаў праўду. Калi прыехала мiлiцыя, усё выглядала натуральна i праўдзiва. Ядзю бiла дрыготка, нервовая ўбуджанасць саступiла месца страху, якi ўсё болей агортваў дзяўчыну. Яна нiчога не магла сказаць следчаму, толькi плакала i паўтарала, што лысы яе згвалцiў. Калеснiка адразу забралi, i Ядзя сустрэлася з iм толькi праз некалькi тыдняў, на вочнай стаўцы. Яна была ўдзячна лёсу, што Калеснiка гэтымi днямi не было побач. У яе быў час супакоiцца, вызначыцца ў паводзiнах i, галоўнае, прывыкнуць да ўгатаванай ролi згвалчанай нявесты. Да сустрэчы з Калеснiкам Ядзя дакладна ведала, што каханак падпадае пад дзеянне артыкула, па якiм яго могуць асудзiць не болей як на пяць гадоў. Лiчылася, што Калеснiк забiў лысага ў стане душэўнай нераўнавагi, i гэтая акалiчнасць значна змяншала вiну.
Потым быў суд. Калеснiк добра выканаў ролю зняважанага жанiха i атрымаў тры гады агульнага рэжыму. Ядзя была ўдзячная яму, што не цягнуў яе i Iвана за сабой, а ўсю вiну ўзяў на сябе. Менавiта апошняе больш за ўсё хвалявала, у гэтым учынку быў увесь Калеснiк. Толькi Ядзя трошкi пачала разбiрацца ў ягоных учынках i ведала, што Серж за проста так, задарма нiчога нiкому не зробiць…
Па сваёй наiўнасцi яна, калi iшла на суд, спадзявалася, што ў iх яшчэ можа ўсё наладзiцца, тры гады – не такi вялiкi тэрмiн, яна пачакае. Толькi iлюзii адразу знiклi, разбiлiся аб халодны, калючы позiрк Калеснiкавых вачэй, аб зласлiвую, пагардлiвую ўсмешку, якой ён сустрэў каханку. Хто-хто, а Ядзя ведала цану гэтый нядобрай ухмылцы i адразу зразумела, што прабачэння ёй нiколi не будзе.
Нейкi час пасля суду яна лiчыла, што ўсё добрае ў яе жыццi ўжо прайшло, шчасце скончылася, але праўду кажуць, што час – лепшы лекар. Яшчэ i года не прайшло пасля той жудаснай ночы, калi Калеснiк забiў лысага клiента, а Ядзя ўжо клалася ў ложак з мужам – Вiталiкам Шаўцовым, i толькi зрэдку, як недарэчнасць, узгадвала той выпадак.
Пасля iнстытута яе па размеркаваннi накiравалi на панчошную фабрыку, у аддзел збыту гатовай прадукцыi. Парабiла яна мала, усяго тры месяцы, i пайшла ў дэкрэтны водпуск. Роды былi цяжкiя. На свет з’явiўся хлопчык, але такi кволы, што пражыў усяго некалькi гадзiн. Ядзя яго нават не бачыла. Праз год нарадзiлася дачка, i цяпер у Ядзi была сапраўдная сям’я. Толькi яна не адчувала радасцi, хацелася нечага большага. Яе стомленая душа, прагнае да кахання цела добра памяталi тое радаснае, узнёслае пачуццё любасцi, што шчымiла сэрца, калi была з Калеснiкам. Яна прагна жадала знайсцi ў адносiнах з мужам паўтор гэтым пачуццям i не знаходзiла, хацела пакахаць мужа – i не магла.
За гэты час Шаўцоў зрабiў неблагую кар’еру i цяпер быў дырэктарам вялiкага ўнiверсама. Калi дачцэ споўнiўся год, Ядзя настаяла, каб муж узяў яе да сябе на работу i прызначыў загадчыцай аддзела садавiны i гароднiны. Але спадзяванне на тое, што праца дасць душэўны спакой, не спраўдзiлася. Незадаволенасць не знiкла, наадварот, сум i адчай часцей i часцей агортвалi душу. Цяпер Ядзю непакоiла i тое, што мiма яе праплывалi вялiкiя грошы, трэба толькi крышачку смеласцi. Хто, напрыклад, заўважыць, калi яна ў накладных прыпiша нулiк цi два?.. А калi адзiнку справiць на чатыры цi, наадварот, з чацвёркi зробiць адзiнку? А за гэтымi маленькiмi адзiнкамi i нулiкамi – сапраўднае жыццё, якiм яна ўжо некалi жыла… Толькi Ядзя, а дакладней, цяпер Ядвiга Станiславаўна, ведала iншае: без надзейных памочнiкаў яна не зможа зрабiць тое, што задумала.
…Юля Лапцёнак прыглянулася адразу. Танклявая, даўганогая весялуха з зеленаватымi вачыма, рухавая i вострая на слова, яна была больш падобна на задзiрыстага хлопца-падлетка, чым на прадаўшчыцу. Ядзя выпадкова заўважыла, што Юля абувае ў лапцi пакупнiкоў, дурыць i вокам не мiргне. Яно i не дзiва, гэтым займалiся многiя прадаўшчыцы, толькi дзяўчына, у адрозненне ад iншых, рабiла ўсё з такой вiртуознай лёгкасцю i спрытам, што Ядзя нават пазайздросцiла. Смех, жарты, анекдоцiкi так i сыпалiся з яе нястомнага языка. А казырным было тое, што яна, быццам незнарок, расшпiльвала два нiжнiя i два верхнiя гузiкi ў надзiва чыстым халацiку. Каля Юлi роем таўклiся мужчыны розных узростаў, нешта куплялi, мянялi, пыталiся, некаторыя па два, а то i тры разы адстойвалi ў чарзе. А Юля, патупiўшы вочы, быццам не заўважаючы, што занадта аголеныя патаемныя часткi цела, бессаромна аблiчвала аслепленых мужчын.
Ядзя пэўны час прыглядалася, вагалася, выбiрала зручны момант, каб пагаварыць з дзяўчынай, але першы крок зрабiла сама Юля. Неяк, калi Ядзя засталася ў кабiнеце адна, прадаўшчыца нячутна прачынiла дзверы, хутка агледзела пакой i, упэўнiўшыся, што, акрамя начальнiцы, нiкога няма, хуценька прашмыгнула i накiнула на дзверы засоўку.
– Ядвiга Станiславаўна, – Юля па-дзiцячы нявiнна схiлiла галаву на правае плячо i паклала на стол канверт, – гэта Вам…
– Што тут? – здзiўлена спыталася Ядзя, хоць адразу здагадалася, што можа быць у канверце.
– Там палова маёй выручкi, – у дзяўчынiных вачах блiснуў хiтры агеньчык, – дакладней, у канверце Ваша доля.
– Не разумею, – напусцiла на сябе строгасць Ядзя, – ты ж дзесяць хвiлiн таму здала грошы.
– Я здала дзяржаўныя, а гэта…
– А калi я паклiчу мiлiцыю? – перапынiла прадаўшчыцу Ядзя.
– Мiлiцыя нам не памочнiца, – без боязi ўсмiхнулася Юля i, сеўшы ў крэсла насупраць Ядзi, сур’ёзна дадала: – Але калi Вам мая прапанова не па душы, я хоць зараз напiшу заяву i звольнюся. Толькi ўсё ж разумна было б грошы ўзяць, Вы даўно за мной назiраеце i ведаеце, як яны зароблены. Калi не заявiлi ў мiлiцыю раней, то ў гэтым няма патрэбы i цяпер. Удзвюх мы заробiм намнога больш, грошы валяюцца пад нагамi, застаецца толькi нахiлiцца i падняць.
