– Сяржант, прачнiся, – сiпiць чалавек з вiнтоўкай i груба пiхае вазнiцу ў бок. – Спецыяльна праз лес кругаля далi, не хапае яшчэ праспаць хату папоўскага прыхвасценя.

– Нам з Буланком усё адно, адкуль заязджаць, – незадаволена буркнуў сяржант i, пстрыкнуўшы пальцамi, выкiнуў недакурак. – Служба такая, можна сказаць, начная, – расцягваючы словы, дадаў: – Прывозiм… Адвозiм…

– Пагавары ў мяне, – зласлiва шэпча чалавек з вiнтоўкай, – ураз Купрэеву далажу.

Сяржант нiчога не адказаў, быццам i не чуў, толькi крыху мацней нацягнуў ляйчыны i фурманка спынiлася. Ён лёгка саскочыў на зямлю.

– Вазьму каня за цуглi, цiшэй будзе i надзейней, – цвёрда прагаварыў сяржант i выцягнуў з-пад шыняля, што ляжаў у фурманцы, караткаствольны карабiн, закiнуў на плячо. – А Купрэевым мяне, таварыш лейтэнант, не запужаеш, справай нашай мы моцна звязаны… I, каб Вы ведалi, ён мяне тыдзень таму прадставiў да ўзнагароды. Як пiць даць, ордэн атрымаю… А царкоўнага старасту не праспiм, я паскуду добра ведаю…

Лейтэнант, убачыўшы сяржантаў лёгкi карабiн, каторы раз пазайздросцiў. Ягоны асабiсты табельны наган учора ранiцай на стрэльбах пачаў даваць асечкi, давялося здаць у рамонт. I вось цяпер ён, лейтэнант НКУС, iдзе на баявое заданне з цяжкай трохлiнейкай, якую ўпёр яму Купрэеў.

Нечакана туман скончыўся, i непадалёк, злева ад дарогi над кустамi навiс гмах доўгай будынiны. Сяржант спынiў каня, звёў з дарогi, прывязаў да дрэва i, кiнуўшы добры ахапак свежаскошанай канюшыны, паспяшаўся да лейтэнанта, якi, да нечага прыслухоўваючыся, стаяў ля плота.

– Сабакi няма, – па-свойму зразумеў лейтэнантава напружанне сяржант, – тры днi таму сам начальнiк НКУС пусцiў у распыл…

– Нехта ў хаце ходзiць, чуеш? – прапусцiўшы мiма вушэй словы падначаленага, прашаптаў лейтэнант.

I сапраўды, недзе ў сярэдзiне вялiзнай будынiны рыпнулi дзверы, i адразу ў вакне мiльганула жоўтая палоска святла. НКУСаўцы пераглянулiся i, тоячыся, наўпрасткi па высокай някошанай траве сiганулi да хаты. Вакно было шчыльна завешана з сярэдзiны, i толькi ў адным месцы, ля самага падваконня, танюсенькай палоскай лiлося слабае святло. Сяржант першы прылiп тварам да шкла, але, як нi сiлiўся, нiчога не ўбачыў, акрамя некалькiх дошак падлогi ля самай печы, адна з якiх, знятая, зверху ляжала на астатнiх. Потым паглядзеў i лейтэнант. Вiдавочна, гаспадар быў у пакоi, бо ў нейкi момант з глыбiнi хаты данёсся прыглушаны сутаргаваты кашаль, i ўсё зноў сцiхла.

Лейтэнант пацягнуў сяржанта за рукаво гiмнасцёркi i, адышоўшыся далей ад хаты, зашаптаў у самае вуха:

– Я грукну ў дзверы, а ты цiкуй, што будзе рабiць папоўская морда. Убачыш зброю, страляй на паражэнне, пажадана па нагах.

Сяржант згодна кiўнуў, паправiў на плячы карабiн i, прыгнуўшыся, сiгануў да акна. Лейтэнант, крадучыся, вярнуўся да брамкi i па ледзь прыкметнай сцяжынцы, ужо не тоячыся, пайшоў да дзвярэй хаты. У ягонай афiцэрскай сумцы ляжаў ордэр на арышт ворага народа Нямцова. Як сказаў начальнiк НКУС Купрэеў – ворага з цёмным i таямнiчым мiнулым.

Нямцоў з’явiўся ў Верацеях напрыканцы лета 1939 года. Нiхто яго не ведаў, вяскоўцы толькi пасмяялiся з дзiвака, якi заняў пусты, непрыстасаваны для жылля дом збяднелых шляхцiцаў Пурхiневiчаў i аб’явiў сябе iх родзiчам. Людзi памяталi нашчадка Пурхiневiча, царскага афiцэра, якi апошнi раз наведваўся сюды падчас Грамадзянскай вайны. А гэты белы як лунь чалавек быў больш падобны на валацугу i нiчым не нагадваў шляхцiца. Адразу ў вёсцы пачалi прападаць куры, i сівагаловага куралова спаймалi на крадзяжы. Паддаўшы «шляхцiцу» добрых кухталёў, верацееўскiя мужыкi выгналi злодзея з вёскi, але праз тыдзень ён быў тут як тут, ды не адзiн, а з цэлай ротай чырвонаармейцаў – пачалося ўз’яднанне Усходняй i Заходняй Беларусi. Нямцоў зноў засялiўся ў стары дом i нейкi час хадзiў з высока ўзнятай галавой. Мужыкi пабойвалiся помслiвых зласлiвых агеньчыкаў, што заўсёды, быццам якая хвароба, iскрылiся ў вачах сiвога, i, каб не наклiкаць на сябе бяды, талакой адрамантавалi шляхцiцаў дом, зашклiлi вокны, узнавiлi плот. Усе чакалi, што Нямцоў будзе нейкiм начальнiкам пры новай уладзе, але той зрабiў нечаканае – пайшоў у царкоўныя старасты. З гэтага часу жыў цiха i непрыкметна, да ўлады ставiўся насцярожана, нават з бояззю, што асаблiва падабалася ўпаўнаважанаму старшыне мiлiцыi Шаўчуку, якi, здавалася, нiколi не злазiў са спiны чорнага танканогага жарэбчыка i, праязджаючы мiма пакорлiва схiленай паставы царкоўнага старасты, ганарлiва адказваў на прывiтанне.

Толькi ж канфуз з уладай адбыўся, як Нямцоў нi стараўся быць непрыкметным. I ўсё праз Тузiка, невялiкага, але зласлiвага рудога кудлача з адным вухам. Другога вуха не было, ад яго застаўся толькi пакалечаны агрызак, па ўсiм відаць, сабака згубiў яго ў бойцы. Гэты Тузiк некалi прыбiўся да хаты Нямцова, ды так i застаўся, пашкадаваў аднавухага царкоўны стараста, не прагнаў. Дый самому стала жыць весялей. А адбылося вось што. Неяк прыехала ў Верацеi раённае начальства агiтаваць за ўступленне ў калгас. У школьным двары праходзiў сялянскi сход, i Нямцоў не вытрымаў, таксама прышкандыбаў паслухаць, а следам прысунуўся i Тузік. Начальства, як i належыць, сядзела за доўгiм сталом, сярод iх быў начальнiк НКУС Купрэеў. Людзi з раёна ўсхвалялi калгасы, гаварылi прыгожа i шмат, а верацееўцы толькi згодна кiвалi галовамi ды пераглядвалiся мiж сабой, i калi прапанавалi падаваць заявы, мужыкi запанурылiся, прыцiхлi, засмалiлi махорку. Цiшыня над школьнай палянай зацягвалася, рабiлася грознай, трывожнай, нават злавеснай. Спахмурнела начальства, асаблiва Купрэеў: сядзiць надзьмуты, што iндык, i толькi зыркае, спапяляе цяжкім, затоена-лютым позiркам верацееўскiх мужыкоў. I невядома, чым скончылася б гэтая маўчанка, каб не аднавухi кудлач. Ён з самага пачатку неадчэпна круцiўся пад сталом, ля ног начальнiка НКУС, i, калi Купрэеў бесцырымонна адпiхваў, усё роўна вяртаўся, назойліва абнюхваў боты, якiя бударажылi сабачую нюхаўку. Калi раптам на паляне ўсталявалася мёртвая цiшыня, Кудлач расцанiў гэта па-свойму i ўпэўнена ўзняў лапу на блiскучы хром… Дружны выбух смеху ўзняў з вясковых могiлак у неба чорную хмару варання, людзi за сталом, нiчога не разумеючы, паўскоквалi са сваiх месцаў. Першым ачомаўся Купрэеў. Ён з усёй моцы садануў Тузіка нагой, аж той падляцеў у паветра, i не паспеў аднавухi прызямлiцца, як грымнуў стрэл…

«Вось што чакае ворагаў народа!» – крыкнуў Купрэеў i, хаваючы ў кабуру наган, руля якога яшчэ дымiлася, шматзначна, прыдзiрлiва паглядзеў на верацееўцаў. А калi начальнiк НКУС даведаўся, чый сабака, то прыгразiў i Нямцову.

Лейтэнант ведаў гэтую гiсторыю, яе «па сакрэце» пераказвалi ўсiм, хто прыязджаў служыць пад камандай Купрэева, але цяпер, iдучы з вiнтоўкай напагатове, ён ухвалiў маёраву прадбачлiвасць, бо царкоўны стараста i сапраўды аказаўся ворагам народа, агiтуе сялян супраць савецкай улады i калгасаў. А пра тое, што ён варожы агiтатар, стала вядома з пiсьма, праўда, непадпiсанага, якое атрымаў начальнiк НКУС. I вось цяпер яны выконваюць загад арыштаваць царкоўнага старасту Нямцова.

Сяржант прыставiў карабiн да сцяны i, калi нахiляўся да шыбы, стукнуў брылём фуражкi аб шкло. Чалавек у пакоi адразу паменшыў святло ў газнiцы, замiтусiўся, вялiкi цень захiстаўся па падлозе над знятымi дошкамі, пачуўся металiчны звон.

«Вось дурань!» – вылаяўся ў думках сяржант i садраў з галавы фуражку, але ад акна, праз якое прабiвалася палоска святла, не адышоў. Яго ахапiла нервовая ўзбуджанасць, ён раптам усёй сваёй iстотай адчуў, што павiнна адбыцца нешта вельмi важнае, надзвычайнае. Глуха білася ў грудзях сэрца, ажно аддавалася ў скронях, у кончыках пальцаў, а ў роце перасохла, неймаверна хацелася пiць.

У гэты момант лейтэнант грукнуў у дзверы, i адразу цень на падлозе спынiўся, зрабiўся напалову меншым. «Сеў на табурэтку», – здагадаўся сяржант i намацаў халодную рулю карабiна. Чалавек у пакоi сядзеў нерухома ўсяго якую хвiлiну, потым ён павялiчыў святло, ужо не тоячыся, закашляўся, гучна затупаў па падлозе, i ў наступны момант сяржант убачыў парослыя чорным валассём рукi, якiя паднялi яшчэ адну дошку падлогi i апусцiлi ў схованку нейкую скрынку. Мiльганула сiвая галава царкоўнага старасты i знiкла ў чорнай зяпе падзямелля. Дзе i калi Нямцоў вылез са схованкi, сяржанту не было бачна, але раптам дошкi, быццам пад уздзеяннем невядомай чароўнай сiлы, адна за адной ляглi на сваё месца, па iх некалькi разоў туды-сюды прайшлася рука з венiкам. А яшчэ праз хвiлiну на гэтым месцы сталi стол i дзве табурэткi.