Так цягнулася некалькі месяцаў, пакуль наш офіс не займеў сур’ёзную праблему. Былі ператрусы, і кіраўніцтва стала збіраць свае манаткі, каб збегчы ў Самару. Было прапанавана далучыцца да ўсеагульнай міграцыі. І мы далучыліся.

– Самара – гэта маленькі Лас-Вегас, – сказалі нам.

І мы паверылі.

Перад самым ад’ездам усхваляваліся. Спявалі ля чыгуначнага вакзала: «Ах, Самара-городок, беспокойная я, беспокойная я, успокой ты меня!». Пілі піва, смяяліся, уяўлялі наперадзе шчасце. Лічылі вялікую Расію сваім выйгрышам і шанцам.

Выявілася, што Самары не толькі да Лас-Вегаса было далёка – ёй было далёка да Шабаноў.

Хочаш перайсці дарогу – спадзявайся толькі на свайго анёла. Расія запусціла ў космас ракету з Гагарыным, а самарцы па вечарах запускалі з вокнаў пакеты са смеццем.

Давялося прыстасоўвацца не толькі да новых бытавых умоў. Ужо першы працоўны дзень выявіў, што нашыя ўменні, набытыя ў Мінску, можна перакрэсліць, і трэба вучыцца лахатрону нанова – на расійскі манер.

Першай пад нож легла наша інтэлігентнасць. Яна дапамагала ў Мінску, але яна замінала ў Самары. Каб збыць тавар, трэба было стаць галодным зверам. У бабулі, якая адчыняе дзверы, у вачах няма недаверу і каровінай прастадушнасці – ёсць страх. Гэты страх можна перамагчы толькі сілай. Нас навучылі простаму прыёму: найперш трэба прасоўваць нагу ў дзвярны праём, а ўжо потым усміхацца. Калі гаспадар слабейшы за цябе, калі ён не здолее выпіхнуць тваю нагу, то ты адсунеш яго і патрапіш у сярэдзіну.

Клапаціцца пра тое, што нехта выкліча міліцыю, не было ніякай патрэбы. Міліцыя рэгулярна атрымлівала ад нашай фірмы свой працэнт з продажаў. Таму нахабства дазвалялася. Адзінае, чаго трэба было баяцца, – дужых гаспадароў. Таму мы хадзілі ўдвох і ўтрох.

У мінскіх кватэрах дыялог з «кліентам» быў даўгі. «А хто ў вашай сям’і вострыць нажы?», «А як маецца былая жонка вашага траюраднага брата?». Заваяваць давер у беларуса лёгка – трэба толькі пацікавіцца ягоным жыццём і пачуццямі. І праз дваццаць хвілін беларус накорміць абедам, аддасць свае грошы, яшчэ і падзякуе наўздагон.

Атрымаць давер у самарскага расійца немагчыма. Таму дыялогу ў нас не было – быў сквапны, спешны, агрэсіўны маналог на тры-пяць хвілінаў, які завяршаўся словамі: «Як гэта няма грошай!? А калі я пашукаю?». І шукалі ж па шуфлядках, пакуль гаспадар баязліва стаяў у калідоры. Не мы – нашыя самарскія калегі. А мы так і не навучыліся. Хадзілі са сваімі торбамі, сарамліва ўсміхаліся, безнадзейна ўсміхаліся.

Усміхаліся, усміхаліся, усміхаліся. Па-беларуску. Нас выганялі, выкідалі з пад’ездаў, як пакеты са смеццем, білі нагамі.

Аднойчы дзверы адчыніла жанчына. Я ўсміхнуўся і сказаў ёй: «Здраствуйця». Яна ўсміхнулася і сказала мне: «Здраствуйця». Мы былі ўтрох: я, мой лепшы сябар Лёха і Вася. Разам з гаспадыняй мы ўтваралі маленькі статак з чатырох добрых кароваў.

Вася застаўся на лесвічнай пляцоўцы: ён стаміўся болей за нас. А мы з Лёхам паставілі свае торбы ў калідоры і пачалі працаваць. Гэта быў самы даўгі маналог у маёй кар’еры прайдзісвета. Я ўклаў усю сваю пяшчоту ў няспешныя словы па амаль забытай мінскай сістэме. Я атрымліваў асалоду ад кожнага гуку, бо мой кожны гук слухалі. Я слухаў. Лёха слухаў. Слухала гаспадыня. Мы ўжо не хацелі грошай – мы хацелі застацца самімі сабою. Вярнуцца ў свае інтэлігентныя ўсмешлівыя целы.

Я не помню, ці прадалі мы што-небудзь. Гэта цяпер неістотна. Калі я закончыў, гаспадыня прамовіла: «Дзякуй». Па-беларуску.

Вася за дзвярыма плакаў.

Я ніяк не магу сабрацца ў адным месцы.

Начую ў бацькоў у Петрыкаве, штодня езджу ў Прудок. Скарбонкі з маймі рэчамі стаяць у бацькавым гаражы. Ноўтбук – у брата на кватэры. Рома жыве пад маміным ложкам.

Сёння ля петрыкаўскай аўтастанцыі ледзьве не сутыкнуліся лбамі з барадатым дзядзькам, які нагадаў мне Гналя.

Гналь быў адзіны ў раёне, хто стрыг. Па святочныя прычоскі трэба было ехаць у Мазыр. Усё сваё дзяцінства-юнацтва я спраўна хадзіў да яго. Ён не шкадаваў адэкалону, меў даўгую бараду. Я пабойваўся яго. Тое, што Гналь – прозвішча, я даведаўся пасля, а спярша лічыў, што гналь – тое ж, што і цырульнік. Таму «схадзіць да Гналя» азначала «падстрыгчыся». Калі я зʼехаў у Мінск, засумняваўся: а ці быў Гналь?

А сёння я ледзьве не наскочыў на яго. Барадач увайшоў у драўляную хатку, на якой вісела шыльда «Цырульня Гналя».

Гналь існуе!

Радзіва «Прудок». Перадача пра матылькоў.

Перанёс з каморы на гарышча пяцьдзясят заспаных матылькоў. Яны ледзь варухнулі кволымі крыламі, паглядзелі на мяне дрымотнымі вачыма – і зноў вырубіліся. Цяпер на маім гарышчы жывуць матылькі.

А ў каморы буду жыць я. Гэта адзіны пакой, у якім ёсць усё: сцены, столь і падлога.

Сяджу ў яблыневым садзе: пяе птушка, лётае пчала, брэша сабака, гудзе трактар.

На руках і ботах гліна.

За кароўнікамі Мінск.

А за лесам Украіна.

Шлях да Украіны ляжыць праз Юравічы.

Там жылі людзі дваццаць пяць тысяч гадоў да нашай эры. Рабілі хаткі з костак мамантаў. Тады ў Юравічах не было сельсавета. I тыя людзі не прапісаліся і зʼехалі. А от я прапісаўся. Ад сёння я афіцыйна тутэйшы. Перадайце ў Цэнтр: урбанізацыя адмяняецца.

Пакуль мяне прапісвалі, у кабінет увайшла цётка ў працоўных анучах. Столаначальнікі далікатна адмахнуліся ад яе, як ад мухі, якая лётае над прыгожай сукенкай:

– Што нада? Цяперака няма часу.

А ў мяне ёсць шапка-гандонка і польскі світар, куплёны ў 90-я. Я тады брату напісаў ліст у войска: «Цёця Каця прывязла нянашый світар із Польшчы».

У нас тут так модна. Я модны. Прывітанне.

З Юравіч ехаў спадарожкай.

– У Прудку жывеш?

– Ну.

– Адзін? З сям’ёй?

– Ага.

– Жонка харошая? А дзеці е?

– Е.

– Два?

– Не.

– Тры! Як у мяне. Работаеш дзе?

– А-а-а, так…

– Мо будуеш што?

– Як сказаць…

– Тут ці ў Маскве?

– Ну.

– Многа даюць у Маскве?

– Ну, э-э-э…

– Я ж бачу, што нармальны хлопец. І жонка, і дзеткі, і работаеш у Маскве. Маладзец!

Сёння будзе мая першая сапраўдная ноч у сваёй хаце.

Радзіва «Прудок». Начны выпуск перадачы «Для тых, хто не спіць». Электраабагравальнік зламаўся.

Развёў вогнішча ля хаты, грэю цаглінкі.

А неба! Якое ж тут неба! I зусім бясплатна. Космас так блізка.

Учора кіроўца, які падвозіў мяне з Юравіч у Прудок, кажа:

– Я от так ехаў, а ля Прудка з лесу нешта выбегла. Такое, як кенгуру, толькі меншае. Еду назад – ізноў яно. Мо то такая чупакабра?

– Мо.

Больш я нічога не адказаў, то ён зрабіў музыку грамчэй, і далей мы ехалі моўчкі. Калі пад’язджалі да Прудка, абодва ўглядаліся ў лес.

– Сёння няма.

– Няма.

Я забыўся на тую гісторыю, а цяпер гляджу ў цемру за дзедавым акном і думаю пра кенгуру-чупакабру ў ёй.

Калі быў маленькі і прыязджаў да бабулі, стаяў гэтак жа ў сенцах і пазіраў у тую самую цемру. Тады ў ёй жылі ваўкі. У хаце гаманіла бабця.

Ужо няма ваўкоў, бабці, па лесе бегаюць чупакабры, на падваконні ляжыць вялізны іржавы цвік, які я ледзь выцягнуў з бэлькі, што паламалася і ўпала.

Усё змянілася. Толькі цемра за дзедавым акном засталася тая самая.

Іду па Прудку з малаком, а сабака:

– Ррррр.