... Старик ловил неводом рыбу,

Старуха пряла свою пряжу...

У зеляніне двара прыйшло на думку, што ўсё ў яго, да чаго не дакраніся — паэзія. А далей такое:

Эфіопа-рускі Пушкін, беларуса-паляк Міцкевіч i многа другіх выдатных i добрых, у той ці ў іншай міжнацыянальнай сумесі — хіба ж i гэта не кліча ўсіх людзей да разумнага аб'яднання, да шчасця міру паміж імі?..

Нянова гэта ў мяне. Але ж i праблема штодзённа-вечная.

Ужо неаднойчы быў такі сон. Далёкая ўскраіна незнаёмага горада, нібы Масквы, аднак тое, якое я ўсяе не ведаю. Мне трэба ў цэнтр, у гасцініцу, дзе мой пашпарт, паліто, білет на сённяшні цягнік, на які амаль безнадзейна спазняюся, а тут ні стаянкі таксі, ні тралейбуса ці аўтобуса, i пра патрэбную вуліцу не запытаешся, i людзей незнаемых так многа... Адны з ix адказваюць мне бесталкова, другія ж i прыглядаюцца, як да магчымай ахвяры... Хаджу, блукаю, а часу да цягніка ўсё менш ды менш... I застаецца адно — прачнуцца.

Што i зрабіў, нібы па самазагаду. На гадзінніку пятая, можна яшчэ паляжаць, але соннасць працягваецца, я зноў ды зноў, урыўкава ўключаюся ў свой сон, у тую самую безнадзейную блэнданіну па незнаемых вуліцах, пра тую разгубленасць у тузе i пачатках адчаю...

A ўсё ж не паддаюся зманлівай дрымоце, што ўцягвае ў працяг таго самага снення, ляжу прытомны i ўспамінаю польскае: «Sen — mara, Bóg — wiara», a цяпер, запісваючы, i маміна: «Куды ноч — туды й сон».

Во ўжо, прыбраўшыся па-ранішняму, я за стадом. I ўжо толькі ад намеру надежна папрацаваць у душы ажывае ціхае, незаменнае шчасце явы, бадзёрасці.

Стары, яшчэ ўсё службова-злосны Лыска сядзіць каля будкі на ланцугу. Малеча, што без нагляду старэйшых сабралася каля яго, просіць: «Дай лапу!» Ён, змалку прывучаны да гэтага, спакойна кладзе сваю правіцу на кожную працягнутую ручку, бо яны ж, адзін перад адным: «I мне! I мне!..»

Гарадскія ўнукі ды праўнукі. З бліжэйшых двароў.

I спрадвечна народнае: «Стары сабака ніколі дзіцяці не пакрыўдзіць».

«Усё для людзей, усё на карысць чалавеку».

I не ўсё, не ўсё.

На старой чарэшні ягад сёлета мала, асабліва знізу. Вышэй i зусім уверсе, куды не дапне й найлягчэйшы малец-накольнік, на стромых галінках, што тырчаць у неба найсмялей, чарэшні спела зіхацяць у сонцы то паасобку, то букецікамі, хоць ты лічы ix пальцам: любіць, не любіць.

I там раскашуюцца птушкі. Прыляцяць, паклююць i знікаюць. I зноў з'яўляюцца, трэба думаць, што ўжо другія.

З ганка, дзе я сяджу, не вельмі разбярэшся здалёк, што там за свавольніцы. Адно бясспрэчна — шчаслівыя.

Аднастайна добрыя вершы — i гэта хіліць да мінуса, ix аднастайнасць. Пакуль не трапіцца сапраўдны ўзлёт.

Кніжку выдаў за свае грошы. I прыбытку ніякага, i ў доўг трохі залез.

Ды затое ж налаяўся ўсмак, i сексу ўсякага нагарадзіў да схочу!..

Зранку трохі папрацаваўшы, захацелася паляжаць чытаючы.

Том Горкага з апавяданнямі, нарысамі i ўспамінамі яго апошніх гадоў. Пачаў з акадэміка Паўлава, тады Ясенін, Гарын-Міхайлаўскі. I гэтага я калісьці трохі чытаў, у часы маіх выпадковых кніг, здаецца «Детство Тёмы», што няясна, цёпла помніцца.

I чытаць мне перашкаджае думка, што Горкі, нягледзячы на ўсё i ўсякае ачэрніванне яго ў нядаўнія «перабудовачныя», «галосныя» гады — пісьменнік, які мне ўдзячна помніцца першымі апавяданнямі, якімі я захапляўся ў раннім сельскім юнацтве. I назвы без праверкі помняцца: «Однажды осенью», «Мой спутник», «Дед Архип и Лёнька»...

У дзевятым нумары «Дзеяслова» — пісьмы Васіля Быкава да Ларысы Геніюш.

Пад апошнім з ix — пастскрыптум. Пра тое, як на пісьменніцкім пленуме 1968 года дакладчык... «Брыль вельмі хораша гаварыў пра Ваш «Куфар», прыемна было слухаць. Апладзіравалі крыху».

У тым, вядома, сэнсе, што не ўсе...

А мне, чытаючы, было так патольна i сумна ўспамінаць ix жывымі...

А за што ж ты яго акрывавіў, за што?!»

Гэта — з «бабскага» (маці, жонка, сястра) галашэння пасля дурное бойкі дзяцюкоў на вясковай вуліцы, якія я ў маленстве бачыў i ў нашым Загоры.

Цяпер успомніў, пачуў гэта — з-за падтэксту. Бо i так жа ў народзе гаворыцца:

«За што ж ты яго, ён жа i так гарапашны?..»

У падтэксце плачу — жаль па братэрстве, ці як тут сказаць?..

Жангліраванне, бразгаценне замежнымі навуковымі тэрмінамі, у чым шчыруюць некаторыя, асабліва маладыя крытыкі, ад чаго незалежна, збоку прайшла, ідзе, увайшла ў нацыянальную скарбніцу паэзія нашых сапраўдных паэтаў.

З ганку дачнага дома бачу — за агародам i дарогаю — града маладога густога бярэзніку. Высока-стрункія, з маленства мілыя мне стракатасцю беленькай бяросты, гнутка высокія бярозкі ўтульна патанаюць у сакавіта непрадзьмутай лістоце. I толькі самыя вершалінкі патольна пашавельваюцца ад подыхаў лёгкіх ветрыкаў, якія пагульваюць над лесам.

Так яно — калі ціха. A днямі, калі шырока ды моўчкі насоўвалася навальніца, вецер, які «нарваў» яе, доўгачаканую ў штодзённую спёку, разбушаваўся бярозавым вершняком, нібы марскімі хвалямі. Бярозкі не штурхаліся ў сполаху, а неяк і бесталкова, i зладжана гнуліся, гайдаліся, пакуль на ix не абрынуўся лівень...

Я глядзеў на гэта ўдзячна за такое відовішча i ўсё шукаў у сваім слоўным запасе, з чым жа яго параўнаць, каб найболей дакладна.

Тады быў адвячорак. Назаўтра ўранні, зноў жа з крэсла на ганку, яны мне ўбачыліся ў сваім нячутным зводдаль пошуме яшчэ ўсё разгайданымі, ды спакайней, не значна, а проста непараўнальна.

A зусім спакойна — яшчэ праз дзень, зноў сонечны — пад густа дробненькім сяйвом пералётнага, дабрадушнага дожджыку, як пад пяшчотна цёплым душам. Стракатыя ствалы (сказаў бы: стволікі) нават вяршкамі не гнуліся, толькі мокрай лістотай паварушвалі — ад асалоды.

Хамá, малады сімпатычны сабака, істота яшчэ i разумная.

Мяккі фатэль, з-за старасці прывезены сюды, на дачу, стаіць на ганку. I пасядзець на ім любіць кожны i кожная з нашых. Хама — таксама.

Калі я толькі выйшаў на ганак, ён ветліва паімкнуўся саступіць мне месца, а зразумеўшы маё: «Ляжы, ляжы, я не сюды!», задаволена ўкурчыўся ў сваю, таксама ўжо прывычную, утульнасць.

A неўзабаве — такое:

Каля калонкі ён зблізку заглянуў у бляшаную ванначку, поўную вады, што грэецца для вячэрняга паліву ў градах. У ёй адлюстравана крыху чыстага неба i яшчэ менш лістоты старое ліпы з ніжэйшай адтапыранай галіны. Хама тут ніякага дзіва не ўбачыў. Яно пачалося з таго, што ён заглянуў бліжэй цераз бляшаны край, убачыў у гладкай вадзе — сабачую лабэціну!..

Мы з дачкою сядзелі пад ліпай за стадом, i я першы заўважыў, як наш нястомны пазнавальнік сельскага наваколля то асцярожна набліжаўся вачыма да адлюстравання ў ванначцы, то торкаўся галавою назад, амаль адступаўся рыўком. Цікавасць перамагала асцярогу, а то i страх, а потым i зусім перамагла, — ён наблізіўся зноў i пагрозліва гаўкнуў туды цераз край. А той, што ў вадзе... той гаўкнуў таксама!.. I наш даследчык заднім ходам ірвануўся ад ванначкі. I на момант спыніўся разгублены — а што ж далей?..

Не звярнуўшы ніякай увагі на тое, што мы за сталом засмяяліся. З яго, яшчэ ўсё гарадской, наіўнасці.

Дубы... Дубы...

Двое з маіх гасцей, Віктар Карамазаў i Анатоль Кудравец, пераплыўшы Нёман, пайшлі ад дуба да дуба, i першы, i другі паспрабавалі абняць. Дзе там! — яшчэ хіба каб трэцяга каго сюды, а той й чацвёртага! I сказалі хлопцы пасля, на застоллі, што хочуць прыехаць сюды з палаткай, паставіць яе тыдні на два паміж дубамі, каб i пра вечнасць часамі задумацца...