Сташак прапа╝. У карчме яго больш не бачыл╕, ╕ яго здымная кватэрка ╝ студэнцк╕м квартале таксама пуставала. Дзе ён ╕ што з ╕м, я не ведала. Мажл╕ва, ён ╝ астрозе. Альбо яго застрэл╕л╕ падчас закалота╝. А мажл╕ва, ён там, на Гарматнай. Корм╕ць крумкачо╝... Халера!.. Гэта нявызначанасць звадз╕ла мяне з розуму. Балазе Каначык н╕ аб чым не здагадва╝ся. ╤накш да╝но бы вык╕ну╝ мяне на вул╕цу за сувяз╕ з крамолай... Я спрабавала жыць, як жыла за╝сёды. Шторан╕цы я сядала ╝ омн╕бус ╕ ехала на працу. Увечары я вярталася дадому, клалася на тахту ╕ мо╝чк╕ мал╕лася, гледзячы ╝ цемру - ╕ за сябе, ╕ за Сташака. Усё, што мне заставалася, гэта мал╕цца.

Астрог

Вежы В╕льскага астрога ╝звышаюцца на пустцы за гарадской ускра╕най. З аднаго боку турэмных будынка╝ ляжыць рапсавае поле, з другога - рэйкавая дарога, па якой па╝зуць абшытыя св╕нцом вагоны, гружаныя самерытавым╕ стрыжням╕. Дарога пачынаецца далёка на по╝дн╕, каля жалезных млыно╝, ╕ прац╕наючы ледзь не палову Кантынента, цягнецца да па╝ночна-заходняй мяжы ╕ далей - у Дуумв╕рат ╕ Кра╕ны Братэрства. Гандаль ╕дзе бойка, хаця Савет Наглядчыка╝ незадаволены - апошн╕м часам даходы пачал╕ падаць...

Ахо╝н╕к╕ ╝ астрозе ╝весь час мяняюцца. Той, што прывё╝ арыштанта ╝ дапросную, таксама з новапрыбылых. ╤ в╕давочна, не з тутэйшых. Алех Валога дапытл╕ва аглядвае прысадз╕стую постаць турэмшчыка, яго цёмныя ╕ бл╕скучыя, быццам намасленыя, валасы ╕ шыракаскулую ф╕з╕яном╕ю з да╝гаватым╕ вачыма колеру ляснога арэха. Усходн╕я фемы?

- Як зваць? - ц╕кав╕цца Валога.

- Кходз╕, Ваша Благароддзе, - з гато╝насцю выпальвае турэмшчык. - Кходз╕ Галт. Нумар трыста шаснаццаць-семдзесят.

- Маладзец, - у тон яму адказвае Валога.

Так ╕ ёсць - з усходу. Бач ты, акцэнт як╕ рэзк╕. На бхала╝ - ураджэнца╝ усходн╕х прав╕нцый - ганарл╕выя рамейцы глядзяць, як на смецце. Пакуль сам╕ не загрымяць у вязн╕цу альбо на плаху. На╝прост у лапы гэтым брудным дз╕кунам. Бхалы з задавальненнем ╕дуць у каты ╕ турэмшчык╕. Але, жыццё часам вык╕двае жорстк╕я жартачк╕...

- Спадар Ц╕харык, можаце ╕сц╕, - кажа Валога, звяртаючыся да начальн╕ка турмы, як╕ ста╕ць побач, выцягну╝шыся ╝ струнку.

Той сх╕ляецца ╝ паклоне ╕ адчакан╕╝шы: "Слухаюся, Ваша Благароддзе", зн╕кае за дзвярыма. Кходз╕ Галт застаецца. Яму не давал╕ загаду сыходз╕ць. Значыць, ён тут яшчэ спатрэб╕цца. На яго шыракаватым абл╕ччы з'я╝ляецца ня╝ло╝ная ╝смешка. Ён неза╝важна намацвае а╝таматычны хлыст у сябе на поясе. Кходз╕ ведае - зараз пойдзе пацеха. Гэты Шпег у чорным к╕цел╕ выглядае раззлаваным не на жарт, а арыштант паводз╕ць сябе занадта нахабна - вунь ╕ яго, турэмшчыка, аблая╝ апошн╕м╕ словам╕, пакуль той валок яго па кал╕доры. Ну н╕чога, братка, зараз будзем таньчыць...

У дапроснай з╕мна - кал╕ Валога гаворыць, ля ягоных вусна╝ зб╕раюцца аблачынк╕ пары. Сцены памяшкання пафарбаваны ╝ брудна-зялёны колер. За закрачаным акенцам с╕неюць ранн╕я з╕мовыя прыцемк╕. Пад столлю за жалезнай сеткай патрэсквае лямпа, зал╕ваючы пакой пыльным, рассеяным святлом. Некаторы час Валога сядз╕ць мо╝чк╕, барабанячы пальцам╕ па кра╕ стала. Стальн╕ца, ╕льсняная ад бруду, спярэшчана сеткай дробных драп╕н. Падобна на ваенную карту. План наступу. З╕райск╕ Хал╕фат супраць Дуумв╕рату. Ц╕кава, а дзе тут Царгорад?.. Ладна, зараз не пра тое. Валога пераводз╕ць поз╕рк на арыштаванага. Той сядз╕ць, балансуючы на х╕стк╕м крэсле па той бок стала. Рук╕ скаваныя кайданкам╕ за сп╕най. На твары свежыя кровападцёк╕. Кашуля разадрана ╕ запэцкана крывёй. Убогае в╕дов╕шча.

- Вэл Йорхас. Грамадзян╕н першай катэгоры╕, - з расстано╝кай прама╝ляе Валога. - Амн╕сц╕раваны. Лунн╕чка. Гандлёвыя перавозк╕.

Арыштант к╕вае.

- ╤? Што не так? - гаворыць ён, дзёрзка ╝тароп╕╝шыся на Валогу.

Той тольк╕ крыва ╝см╕хаецца. Ды ╝сё не так, Йорхас. Пачынаючы ад твайго ╕мейка ╕ заканчваючы гэтым╕ самым╕ перавозкам╕. Вядома, што там за "перавозк╕". Памежная Лунн╕чка - горад кантрабандыста╝. Цягнуць усё - ад футра ╕ па╝кашто╝ных камянё╝ да збро╕ ╕ самерытавых стрыжня╝. Намесн╕к ведае. Але н╕чога не роб╕ць. Дакладней, час ад часу ладз╕ць паказальныя арышты. Чыста для справаздач у Цытадэль. Кантрабандысты яму не зам╕наюць. Якраз наадварот. Гало╝нае - прав╕льна ╝с╕м распарадз╕цца. Зрэшты, зараз не пра тое.

- Хто куратар? - пытаецца Валога. Вось так, проста ╝ лоб.

Арыштант пац╕скае плячыма.

- Куратар чаго? Свяшчэннай спальн╕? Не ведаю так╕х.

╤х поз╕рк╕ сустракаюцца ╕ перакрыжо╝ваюцца, як з╕райск╕я ятаганы. Валогу адразу роб╕цца ня╝тульна. Гэтая чарната ╝ ╕хн╕х вачах за╝сёды роб╕ць на яго непрыемнае ╝ражанне. Глядз╕ш, як чорту ╝... Кажуць, быццам у ╕х мяняецца колер вачэй пасля смерц╕. Так гэта ц╕ не, Валога не ведае. Не выпадала яшчэ заз╕рнуць у вочы мёртваму рамейцу.

- Дзе Во╝чак? - пытаецца Валога.

Арыштант узн╕мае вочы да стол╕.

- У лесе, напэ╝на, - прама╝ляе ён глыбакадумна. - Альбо ╝ пол╕. Дзе ╕м яшчэ быць, ва╝чкам вашым?

Валога з с╕лай ляпае далонню па стале.

- Не трэба прык╕двацца ╕дыётам, Йорхас, - ён адчыняе шуфляду стала, выцягвае адтуль парабелум са сп╕лаваным нумарным знакам ╕ кладзе яго на стальн╕цу. - Як ты гэта патлумачыш?

- Не маё, - адказвае той абыякава.

- З гэтага ствала был╕ застрэлены двое ╝па╝наважаных. Як╕я мус╕л╕ арыштаваць аднаго небяспечнага крамольн╕ка. Не╝забаве пасля беспарадка╝ на Тры╝мфальнай, - паведамляе Валога. Кожную фразу ён прагаворвае павольна ╕ з расстано╝кай - так звычайна гавораць з ╕ншаземцам╕ альбо са слабым╕ на галаву.

- Вашыя калег╕? Прым╕це спачуванн╕, - адказвае арыштант.

- Горш. Гэта был╕ людз╕ з асаб╕стай аховы Намесн╕ка. Ул╕п ты, Йорхас.

- Вось заладз╕╝, камандз╕р. Не ведаю я н╕як╕х крамольн╕ка╝, - спакойна прама╝ляе арыштант. - ╤ наогул. Я буду даваць паказаньн╕ тольк╕ ╝ прысутнасц╕ начальн╕ка службы бяспек╕ Прав╕нцы╕.

Валога ╝ск╕двае брыво. Ого, як╕я размовы пайшл╕.

- Начальн╕ка табе? - пытаецца ён з ╕рон╕яй. - А чаго адразу не Намесн╕ка? Магу арган╕заваць а╝дыенцыю. Але май на ╝вазе, з крамольн╕кам╕ ╝ яго размова кароткая. Уласнаручна галаву адкруц╕ць ╕ на тычку нацягне. Люб╕ць ён гэтую справу.

- Рук╕ каротк╕я. Я буду разма╝ляць тольк╕ з Сэтам Сфага, начальн╕кам службы бяспек╕, - упарта па╝тарае арыштант.

- Спёкся твой начальн╕к. Турнуць яго хутка за распусту ╕ ганебныя сувяз╕. А гутарыць ты будзеш са мной.

Арыштант ма╝чыць. Валога падымаецца з-за стала ╕ пачынае расхаджваць па дапроснай, закла╝шы рук╕ за сп╕ну. Арыштаваны сочыць за ╕м спадылба.

- Йорхас, у цябе месцам жыхарства значыцца Лунн╕чка. Ты ╝ стал╕цы што раб╕╝? - пытаецца Валога.

- Ды вось, прыеха╝ да цётк╕ Сорэкс у вясёлы дом, - адказвае той, хмылячыся.

Валога ╝см╕хаецца.

- Як, падчас бунту? - кажа ён з недаверам.

- Ну, а што? У вас бунт, а ёй свежых дзевак завезл╕, - арыштант выдае непрыстойны смяшок. - Кажуць, усе няв╕нн╕цы. Ага, ведаем так╕х. За падвойную цану ╕дуць.

Валога к╕вае.

- Маеш рацыю, Йорхас. Хто ж ╕х не ведае. Няв╕нн╕цы драныя.

Ён заходз╕ць арыштанту за сп╕ну, бярэ яго за валасы ╕ з усёй с╕лы б'е тварам аб стол. Турэмшчык Кходз╕ пачынае гучна ржаць, але сустрэ╝шыся поз╕ркам з Валогам, адразу ж зма╝кае. Арыштант больш не смяецца. Зак╕ну╝шы галаву, ён спрабуе спын╕ць кро╝, якая льецца ╝ яго з носу ╕ капац╕ць з падбароддзя на кашулю. Выцерц╕ твар ён не можа, бо рук╕ яго ╝ кайданках.

- Дзе Во╝чак? - пытаецца Валога.

- Ты лягчэй давай, канторшчык, - кажа арыштант. - Не ведаю я н╕як╕х Во╝чака╝.

- Увечары пасля расстрэлу плошчы ты чым займа╝ся? - пытаецца Валога.

- От жа, прыста╝, як лайно да падэшвы. Не ведаю я! Не помню! - выкрыквае арыштант.

- Веру, што не помн╕ш, - уздыхае Валога. - А кал╕ памяць асвяжыць?

Валога падае знак турэмшчыку. Той тольк╕ таго ╕ чакае. Усм╕хаючыся, Кходз╕ набл╕жаецца да арыштанта, прыста╝ляе а╝таматычны хлыст да ягонай шы╕ ╕ нац╕скае на спуск. Чуецца трэск, ╕ арыштант у сутаргах вал╕цца на падлогу. Цела яго выг╕наецца дугой, на вуснах выступае пена. Курчы до╝жацца з па╝хв╕л╕ны, потым арыштант зац╕хае. Абл╕чча яго роб╕цца шэрым, як пергамент, дыханне ледзь чутна, але ён у по╝най прытомнасц╕. Малайчына, Кходз╕. Кал╕ б удар бы╝ крыху мацнейшы, арыштант бы папросту самле╝, а гэтага нам не трэба. Валога сх╕ляецца над ╕м ╕ цярпл╕ва па╝тарае сваё пытанне: