Удзень я спаў, а ўвечарох да мяне пачалі вяртацца дзіцячыя страхі. Электрычнасьць на ноч вымыкалі, і я з сумам глядзеў на цёмнае, амаль нябачнае акенца. У першую ж ноч я перасунуў раскладанку да сьцяны і паклаў у галаве пад сеньнік Новы Запавет. Ляжаў, скурчыўшыся, і прыслухоўваўся да цішыні. Прадчуваньне шоргату, выразны пульс у здраньцьвелай руцэ. Шоргаты прыходзяць няхутка, толькі ў поўнай цемры. Першы – самы ціхі. Мімаволі глынаеш, і глыток выходзіць палахліва гучны. Цьмяныя ценярысы скрыняў, дзьве зоркі ў вакне. Шум машыны, за які чапляесься слыхам – даўжэй, калі ласка, даўжэй! Збочвае – водбліск фараў на столі – зьнікае. Далятае шум цягніка, згладжаны, занадта далёкі, каб дапамагчы.

Карціць у прыбіральню. Саджуся. Як ісьці ў гэткай цемры? Падаўшыся наперад, як астэахандрозавы дзед, расьпяўшы рукі, я намацваю дзьверы, намацваю ў кішэні ключ. Дзе сьвідравіна? Калі я згублю ключ, дык прыйдзецца шнарыць па падлозе. Нясьмела чыркаю запалкай – асьляпляльна! – шчык-шчык замок, расчыняю дзьверы. Даўгі калідор цягнецца направа й налева, трубы пад нізкай стольлю кладуць тлустыя цені. Чорныя павароты ў глыбінях калідора вагаюцца, ссоўваюцца. Запалка апякае пальцы. Я загрукваю дзьверы, шчык-шчык. Схаджу ўраніцу! Калі ўжо сьветла, але яшчэ нікога няма. Кладуся, падціснуўшы ногі, заплюшчваю вочы. Шоргаты чакаюць, а потым прыходзяць ізноў.

Хтосьці крадзецца па калідоры, нячутна, на дыбачках. Спыняецца ля дзьвярэй. Пульс б'ецца ў маім горле. Нехта павольна-павольна прысядае, падлязае ў шчыліну. Трызна, трызна! Нікога там няма! Злосьць напалову з жахам. Я адважна паварочваюся на сьпіну, і спружыны выдаюць мяне рыпам. Нешта лёгкае падае мне на твар, і я з хрыплым крыкам луплю рукой, ускокваю! Па далоні размазалася мярзота – ці тое прусак, ці тое павук. Я сутаргава адціраю далоню аб сеньнік, адчуваючы ў штанах цяпло й вільгаць. Абмачыўся! Рыкаючы з роспачы, скідаю нагавіцы, майткі, стаю з голымі нагамі ў цёмным склепе санстанцыі, жаласны й нягеглы. Як мне праць нагавіцы? Як сушыць?

Ураніцу таварыш выслухоўвае мяне і прапануе прынесьці пампэрсы. Навошта саромецца? У нас у аптэцы прадаюцца. А нагавіцы давай сюды, у мяне дома пральная машына. Калі добра не памыць і ня высушыць – засьмярдзяць, будзеш як валацуга. Пахадзі пакуль без штаноў, ніхто ж ня бачыць. Дый не хвалюйся, з кожным такое здараецца, магло б і горай. Грэчу варыў, не? Вось табе рондаль, толькі вымый потым, каб не прыкарэла. Нічога, нічога, патрывай, братка, усё гэта часовае. Ён шукае поглядам Новы Запавет, і я выцягваю яго з-пад сеньніку. Ён ухвальна пасьміхаецца, ківае. Чытай, чытай, пакуль сьветла.

15. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра два тыпы

– Амаль усіх жанчын, дзеткі, можна падзяліць на два тыпы, – казаў нам тата, калі мы былі маленькія. – Ёсьць простыя жанчыны, а ёсьць жанчыны ўзьнёслыя.

Ён уздыхаў, матляў галавой, і загадзя бедаваў на цяжары й нягоды, якія жанчыны абрынуць у будучыні на нашыя далікатныя галовы. Жанчыны простыя, якія нічога акрамя грошай не разумеюць, будуць патрабаваць ад вас грошы і пагарджаць вамі за іхны недахоп. Жанчыны ўзьнёслыя, якія захапляюцца «вялікімі людзьмі» ці «вялікімі думкамі», будуць патрабаваць ад вас сумеснага захапленьня і пагарджаць вамі за вашу невялікасьць. Тата з журбою глядзеў нам у вочы і сумна абдымаў за плечы. Мы хмурыліся. Мы ня ведалі ніякіх жанчын, акрамя мамы, і лічылі, што тата кажа менавіта пра яе. Тата кмеціў гэта і дадаваў – эх, дзеткі! вось ваша мама зусім не такая. ваша мама – асаблівая! А якая наша мама? – пыталіся мы, пачынаючы ганарыцца, але тата ўжо спазьняўся на працу, пасьпешліва павязваў гальштук, пляскаў па кішэнях у пошуках ключоў, хапаў капялюш і бег.

Каб спраўдзіць, у чым жа розьніца паміж нашаю мамай і вусьцішнымі жанчынамі, мы з Хуліё пераапрануліся ў Жан-Поля Сартра і Альбэра Камю, прыляпілі вусы й бародкі дый увайшлі да яе. Мама глядзела сэрыял, гуляючыся з пультам.

– Мы Жан-Поль Сартар і Альбэр Камю! Мы прыйшлі паведаміць, што вы ўдастоеныя экзыстэнцыяльнае прэміі памерам у 100 000 эўра.

Мама пасадзіла нас піць гарбату зь лімонам і мармэлядам, наліла каньяку, прапанавала пледы. Яна распытвала нас пра Францыю, распавядала пра сваё жыцьцё-быцьцё. Напрыканцы яна заўважыла:

– Амаль усіх мужчынаў можна падзяліць на два тыпы – тых, каму проста карціць патрахацца, і тых, каму карціць, каб імі захапляліся. Аднак бываюць і выключэньні, вось да прыкладу тата маіх дзетак.

Мы не зразумелі, што значыць «патрахацца», але зацікавіліся. Па-першае, словам, па-другое, татам. Мы пераапрануліся ў Эмілі Дыкінсан і Эмілі Бронтэ і паехалі да таты на ягоную працу, у надзеі сустрэцца зь ім падчас перапынку на абед. Нам трэба было ехаць на трамваі-тройцы, але Хуліё прапанаваў сесьці ў сямёрку, каб скасаваць рог. Праз гэта мы спазьніліся да таты дый так анічога і не даведаліся. Але мы не замаркоціліся! Мы пайшлі да возера, сядзець на зрыве і глядзець на чаек.

16. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра вінэгрэт

Нашыя мама з татам, як і ўсе сем'і ў тыя сьветлыя часы, жылі ў суцэльнай гармоніі, душа ў душу, і нават ніколі не сварыліся. Ну зрэшты вядома часам усёткі сварыліся, дый даволі часта, але ўжо прынамсі ня тое што сучасныя пары. Цяпер чуць што, дык адразу бягуць па роспуст, а тады не, ані ў думках не было, хоць лаяліся натуральна штодня, нават успомніць пацешна. Прыкладам, тата мой быў, як зараз кажуць, grammar nazi, то бок за коску ці за які апостраф гатовы задушыць, а мама найперш за ўсё шанавала свабоду, і да лямпачкі ёй было. І вось аднаго разу тата выкрыў, што яна ня мае ні самамалага паняцьця, як патрэбна пісаць слова «вінэгрэт». І ён пасадзіў яе за парту, побач з намі, двоечнікамі, і прымусіў пісаць «вінэгрэт» сто радкоў, а калі хоць раз памыліцца, дык дзьвесьце. Каб не губляць перад намі ягоную павагу, яна падпарадкавалася, і села, і напісала – зь мілосным тварам. Але потым! Потым яна пайшла на кухню дый прыгатавала чатыры розныя стравы, па-першае, традыцыйны вінэгрэт, а па-другое-3-4, навінкі сэзона: веныгрэт (з салодкім перцам, кэш'ю і дзікім рысам), віныгрэт (з бананам, вішняй і ролтанам) і венэгрэт (з партвэйнам, цукатамі і кока-кольнай падліўкай). Яна сама іх вынайдавала, а значыць мела права паназываць як хоча! І тата ўсё зьеў, і нават з задавальненьнем, але яна прымусіла яго запомніць, як называецца кожная страва! І гатавала іх кожны дзень, і калі ён памыляўся ў назьве, дык ішоў стрыгчы газоны, а ён гэта цярпець ня мог, але ня мог жа ён губляць павагу.

17. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра каханьне

Калі мы былі маленькія, мабільныя тэлефоны былі рэдкасьцю. І вось на Каляды нам падарылі наш першы тэлефон, адзін на ўсіх. Тэлефанаваць не было каму, але затое былі гульні – тэтрыс і зьмейка. Мы гуляліся па чарзе, а ўвечары Хуліё выдумаў забаўку: разаслаць смскі па выпадковым нумарам. Мы напісалі на дзесяць нумароў «Я не магу безь цябе жыць», і пачалі чакаць.

Хутка прыйшлі адказы: «Я кахаю цябе, Волька», «Каб ты падох, мярзотнік», «Вы не туды патрапілі». Астатнія не адказалі.

А праз пару дзён прыйшло апошняе: «Тамлюся ў салодкай зьнямозе… О, як сэрца трымціць! Рукі нясьмела песь». 70 чароўных сымбаляў.

І Хуліё цэлы тыдзень хадзіў узрушаны, ўражаны. Ён быў цьвёрда перакананы, што гэтая смска прыляцела ад цудоўнае дзяўчынкі, якая прызначаная яму лёсам, але пакутаваў і кроіўся, не адважваючыся ёй патэлефанаваць. Ён закахаўся. Нарэшце рашучы Колік узяў у яго мабілку дый патэлефанаваў сам. «Гэта мужык», – сказаў Колік, вяртаючы тэлефон. Ён лічыў, што пытаньне зараз закрытае. Але Хуліё толькі пасьміхнуўся. І працягваў кахаць тую дзяўчынку.

18. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра паўнавартаснасьць і насычанасьць

У нашым горадзе надзелы зямлі вакол дамоў былі не прастакутныя, як усюды, а шасьцікутныя, нібы соты. Рабілася гэта дзеля таго, каб кожная сям'я мела болей суседзяў – ня трох, а пяцёх. Вядома, у гэткіх абставінах узьнікалі пэўныя складанасьці з вуліцамі, але ж вуліцы – ані не галоўнае, ні ў горадабудаўніцтве, ні ў жыцьці. А што галоўнае? Галоўнае – гэта паўнавартаснасьць і насычанасьць, фармулявалі жыхары нашага горада. А хіба можна дасягнуць паўнавартаснасьці й насычанасьці з дапамогай адное толькі шасьцікутнасьці? На жаль, нельга. Таму лічылася карысным і правільным як мага часьцей абменьвацца хатамі й пераяжджаць – і такім чынам набываць яшчэ больш суседзяў.