– А калі ўзяць, дый дараваць яму? – прапанаваў тата. – Чаму б і не? Урэшце, асабіста мне ноч нават падабаецца.

– Што ты! Ня ўздумай! Хочаш яго яшчэ больш раздражніць?

D. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра зубныя шчоткі

Калі нам з Ху́ліё, маім зводным братам, яшчэ дарылі падарункі на Каляды, за некалькі дзён да сьвята мы традыцыйна перакопвалі ўсю хату, шукаючы чырвоныя шкарпэткі. У Санту мы ўжо тады ня верылі ні на грош і, пераглядваючыся, як ваўчаняты, па некалькі разоў на дзень плянавіта абшнарывалі кожны пакой.

У адзін з такіх ператросаў мы натрапілі на радовішча зубных шчоткаў: у ніжняй шуфлядзе камоды, пад матулінымі швэдрамі. Першую шчотку, сінюю, знайшоў Хулі. «Ролю, бач! Старая зубная шчотка! Навошта яна тутака?» Ён скокнуў на крэсла, адчыніў фортку й зашпурнуў шчотку ў цёмна-сінюю вечаровую прастору. У той дзень падарункаў мы не знайшлі, і ўраніцу аднавілі пошукі з новымі сіламі.

На гэты раз у камодзе корпаўся я. Шчотка ляжала на самым нізе, паміж махеравым швэдрам і газэтай, якая высьцілала дно. Тронак быў шэры, зь серабрыстымі іскрынкамі. Шчацінка роўная, белая. «Ролю? Ты чаго там? Нутка... Ваў, каб я падох! Шызануцца можна! Зноў шчотка, у тым жа месцы!» І мы забыліся пра падарункі, і заняліся навуковымі экспэрымэнтамі.

Высьветлілася, што шчоткі зьяўляюцца ў шуфлядзе выключна па адной, ва ўмовах наяўнасьці ня менш за тры швэдары ў стосе, але ніяк не часьцей чатырнаццаці разоў у суткі. Тронкі: белыя, чырвоныя, зялёныя, палавые, у падоўжную палоску, у рубчыкі, з паўпразрыстымі ўзорамі, з гумовай акантоўкай, са спружыністым зыгзагам; шчацінкі: новенькія і бліскучыя, зь лёгкімі сьлядамі пасты паміж валасінкаў, жоўклыя, сьцёртыя да самага заснаваньня, фарбаваныя перакісам, заплеценыя ў касічкі й нават сівыя.

E. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра нараджэньне Хуліё

Калі мы былі зусім маленькія, пасьля абеду нас з Хуліё захутвалі ды клалі спаць, а мы, вядома, спаць зусім не зьбіраліся. Мы чакалі хвілінак пяць, высоўвалі з-пад коўдраў ногі і пачыналі шаптацца.

– Што ты памятаеш сваё самае раньняе, Ролю?

– Ну... я памятаю, як мама прынесла вішню. А ты?

– А я памятаю, як я нарадзіўся.

– Хлусіш!

– Ня хлушу!

– А чым дакажаш?

– Я памятаю ўсё. Памятаю акушэрку: яна была такая прыгожая! Чорныя валасы, прамыя, як у індыянкі, і зялёныя вочы. Я адразу закахаўся ў яе!

– Ты ня мог закахацца, бо ты ж ледзь нарадзіўся.

– Мог! І яна таксама пакахала мяне. Яна падняла мяне на рукі і мовіла: які мужчына! Які прыгажун! І я хацеў адказаць ёй, што яна цудоўная, як месяц, але голас ня слухаўся мяне – я быў надта маленькі. Я памятаю маршчынкі на ейных вуснах, а калі яна ўсьміхалася, яны разгладжваліся. І яна пацалавала мяне, Ролю!

– Яна не магла цябе пацалаваць, бо гэта негігіенічна.

– Магла! Яна адхінула павязку, і цалавала мяне, і напявала: мой волат, мой рыцар! Каханьне вышэйшае за гігіену, запомні, Ролі. А на ейных шчоках былі ямачкі. І яна казытала мяне, і пакусвала пальчыкі.

– Мама б не дазволіла ёй.

– Мама спала пад наркозам. Мама спала, а мы цалаваліся! Яна насіла кароткі белы халацік, і расшпільвала яго на сьпякоце – а на шыі вісела срэбнае сэрцайка. І яна купала мяне ў купелі, і схілялася да мяне, і валасы падалі, і халацік разыходзіўся, і мы плёскаліся, і ныралі, і плылі. Ах, Ролі, якія ў яе былі ямачкі! Яна ляжала на жываце, а я ляжаў тварам на ямачках і лашчыў ейныя ногі, і кроплі сьцякалі, і засыхаў пясок, і сьпявалі пеначкі. У яе быў такі вытанчаны нос, Ролі, нібы ў герцагіні, з крыху ўзьнятымі ноздрамі й незвычайна тонкі, і вушкі прасьвечвалі на сонцы. Я кожны дзень прыносіў ёй велізарны букет бардовых півоняў, і яна хавалася ў іх тварам, а я падхопліваў яе й нёс на руках у гай, да раўчукоў і жаўрукоў. І ўвесь дзень граў вайсковы аркестар, і ёй так падабалася мая парадная форма... Ролю? Сьпіш?

F. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра нараджэньне Толіка

У дзень, калі павінен быў нарадзіцца Валік, мы з самае раніцы ўладкаваліся на лавачцы ў радзільным парку, пад вялікім клёнам. Тата мітусіўся, кідаўся, лётаў туды-сюды на таксоўцы, то па букеты, то па падгузьнікі, а мы бесклапотна пілі сідр і закусвалі рознакаляровымі пампушкамі. Мы ведалі, што будзе хлопчык, і нават імя абралі загадзя, і зараз заставалася толькі гадаць, які ён народзіцца.

– Толькі б ён нарадзіўся прыгожы! – прыгаворваў Хуліё, прыкладаючыся да бутэлькі.

– Ці ня ўсё роўна? – казаў я. Сідр разьмякчаў мой язык, і я быў здольны вымавіць некалькі фразаў запар: – Здольнасьць да мысьленьня нашмат важнейшая. Пустагаловы амапавец, што шугае дэманстрантаў або паэт-аваргардыст – паміж імі прорва. Вось што сапраўды важнае, Хулі.

– Ты ксэнафоб, – уздыхаў Хуліё. – Ты разважаеш прадузята і вузка. Не, не, галоўнае – каб ён нарадзіўся прыгожы! Прыгажосьць – вышэйшая за ўсё! Роўна прыгожымі могуць быць як і плечавень-амапавец у магутным бронежылеце,  у драпежным падскоку, і крохкі дысідэнт з адухоўленым тварам, са сьцягам свабоды. Галоўнае – прыгажосьць. Хіба не?

– Не! – запярэчыў я, але тут дзьверы радзільні расчыніліся, і на ганак зь пераможнымі крыкамі высыпаліся шматлікія лекары. Яны размахвалі рукамі й гукалі: сюды, сюды! хутчэй! радуйцеся! Забыўшыся на ўсё, мы пабеглі да ганка, а адтуль, зь нетраў радзільні, насустрач нам ужо ўзыходзіў надзвычайна горды тата, несучы на руках буйное немаўля. Глядзіце, дзеці, гэта ваш брацік, Толік! Немаўля па-сяброўску пасьміхаўся й падміргваў. А дзе ж Валік? – зьдзівіліся мы. Валіка пакуль няма, – патлумачыў шчасьлівы тата, – пакуль толькі Толік.

10. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра свабоду выбару

Адразу пасьля Толіка нарадзіўся Колік.

– Бачылі новага браценіка? Падабаецца? – ганарыўся тата. – Глядзіце, які валасаты!

Мы спачатку холадна сустрэлі Коліка, заняўшы пазыцыю маўклівага назіраньня. А тата заставаўся на вяршынях шчасьця і фантанаваў новымі пэдагагічнымі ідэямі. Прыкладам, ён параіўся з дырэктарам школы і вырашыў выпрабаваць на Коліку новы мэтад вучыць немаўлятак размаўляць. Недапушчальна, патлумачыў нам тата, недапушчальна й вельмі небясьпечна ўдзёўбваць у галаву немаўля слова «мама». Хіба з гэткім падыходам можна чакаць, што асоба вырасьце свабодная і думаючая? Дзіця павіннае самастойна выбіраць свой стартавы лексыкон! Тата прынёс зь бібліятэкі тоўсты політэхнічны слоўнік і з раніцы да вечара праседжваў ля Колікавай калыскі, чытаючы яму артыкулы па альфабэту. У абедзенны перапынак тату падмяняла мама з Авідыюсам і Вэргіліюсам, а падчас першага й другога сьняданку, раньняе й позьняе вячэры, падвячорка, ланча й перакусаў – падмянялі мы. Пашыраючы татаў мэтад, мы на розныя лады лаяліся Коліку мацюкамі, а калі мацюкі канчаліся – распавядалі па ролях анэкдоты пра пералюбствы.

Але, нягледзячы на нашыя агульныя намаганьні, роўна ў год Колік адкашляўся й выразна прамовіў:

– Мама.

Разгубленыя і зьдзіўленыя, мы запыталіся тату: як жа так? Значыць, усе нашы намогі былі дарэмныя? Але тату немагчыма было зьбіць з панталыку ці прывесьці ў засмучэньне:

– Не, дзеткі, не дарэмныя. Мы выканалі свой абавязак. Цяпер мы ўпэўненыя, што Колік не цярпеў лінгвістычны гвалт і зрабіў свой выбар сьвядома й разумна! Дык ура! Шампанскага!

11. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра нараджэньне Валіка

Аднойчы, бліжэй да абеду, тата гучна паклікаў нас у гасьцёўню. Адклаўшы гульні, мы спусьціліся ўніз і замерлі ў паважлівым чаканьні. Тата паглядзеў на маму, мама кіўнула.

– Дзеці, – сказаў тата. – Мы доўга адкладалі гэтую навіну, але час надышоў. Дык вось: у вас ёсць яшчэ адзін брат. І пойдзем адразу знаёміцца.

Мы зьдзівіліся, але зрабілі выгляд, што нічога такога. Усьлед за бацькамі мы прайшлі ў правае крыло, падняліся па лесьвіцы і апынуліся перад звычайнымі хваёвымі дзьвярыма. Тата націснуў на клямку, штурхнуў дзьверы і прапусьціў нас наперад. Сьветлы пакой, акуратны ложак, стол, кніжныя паліцы з політэхнічнымі слоўнікамі. Ля вакна муляўся цыбаты хлопчык у шэрым строіку.