7A. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра разуменьне

У дзяцінстве я не разумеў вельмі многа чаго. Напрыклад, я не разумеў, навошта па суботах абавязкова хадзіць у тэатар, навошта абавязкова на Зюскінда, навошта абавязкова ісьці туды ў кампаніі сям'і старшыні гарвыканкама і сям'і старшыні райспажыўсаюза і навошта абавязкова запрашаць іх перад тэатрам на абед. Нават калі тата з мамай рахавалі, што ў будучыні мы з брацікамі ажэнімся са шматлікімі дачкамі старшыняў, гэтыя суботы ўсё роўна былі недарэчна заўчаснымі – так я думаў. І вось аднойчы, калі служанкі разьлівалі суп, тата са старшынямі абмяркоўвалі нейкага вугорскага кінаапэратара, а мамы й дачкі балбаталі пра экспрэсіяністаў, мяне быццам муха ўкусіла.

– А вось я не разумею! – віскнуў я і падхапіўся.

Усе павярнуліся да мяне ў непаразуменні, а я пасьпешліва цяміў, на што абрынуцца, і абрынуўся на самае каштоўнае.

– А вось я не разумею, у чым сэнс гэтага вашага таркоўскага «Зэркала»! Няма ніякага сэнсу! Прыгожы фанцік! Вадзіца! Пустышка! Вартае жалю перайманьне італьянцаў! Бамбіза-школьніца, якая стварае глыбокія вочы перад трумо!

Я бачыў, як на ілбе ў таты надзімаюцца жылы шаленства, як старшыня гарвыканкама ў лютасьці рве на шматкі сурвэтку, як старшыня райспажыўсаюза сьціскае чыгунныя кулакі – але ўсё б можа і абышлося, калі б ня Колік. Колік падбег, стаў побач са мной, скрывiў жахлівую рожу, падняў нагу і працяжна пёрнуў!

Нават пасьля маёй дзёрзкай прамовы гэта ўчыніла эфэкт выбуху. Навошта ён гэта зрабіў? Каб падтрымаць мой выклік грамадзкім асновам? Каб падкрэсьліць глупства маіх слоў? Не разумею... Усё таргануліся, быццам атрымалі поўху – а потым тата і старшыні ўскочылі, перакульваючы крэслы, і з ровам рынуліся да нас! Яны скруцілі, зьмялі нас, кінулі на канапу, сарвалі штаны і доўга, доўга сьцябалі дзягамі. Ых! Ых! Бі, не шкадуй! Шчанюкі! Клікнулі конюха, ён прынёс папругу, пачалі хвастаць папругай. Ых! Ых! Пачвары няўдзячныя! Малакасосы! Мамы й дачкі асуджальна глядзелі, а брацікі зларадна паказвалі нам языкі.

Затое ў тую суботу мы не пайшлі на Зюскінда.

7B. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра новага фізкультурніка

Аднойчы пасьля вялікага перапынку, калі мы сыта аддзімаліся і летуценна прыцмоквалі, дырэктар увайшоў у клясу зь незнаёмым чалавекам, атлетычным шатэнам у сінім спартовым гарнітуры і буцах.

– Ура, хлопцы! – сказаў дырэктар з гонарам. – Цяпер у вас новы настаўнік фізычнай культуры, ён будзе весьці толькі фізкультуру і нічога больш. Гэта сапраўдны прафэсіянал, тройчы чэмпіён футбольнае лігі, непераможны галкіпэр Уда Дыркшнайдэр! Сустракайце!

Новы фізкультурнік раскланяўся з прыязнай усьмешкай, і мы ветліва папляскалі, але ён нам адразу не спадабаўся сваімі буцамі і выпнутымі грудзьмі. На наступны дзень, седзячы на лаўцы ў спартзале i чакаючы званка, мы змрочна назіралі, як ён разьмінаецца – кідае ў сьценку мячык, энэргічна баксуе і адціскаецца на моцных пальцах.

– Так! Пастроіліся па росьце! – загадаў ён бадзёра. – Так-так. Я бачу, кожны з вас хварэе на залішнюю вагу. Таму мы будзем шмат бегаць, скакаць і гуляць – паліць калёрыі. Нельга быць такімі тоўстымі, гэта шкодна для здароўя і проста непрыгожа! Згодныя?

Першым усхліпнуў Хуліё. За ім прасьлязіўся Валік і ўцёрся рукавом. Толік захлюпаў носам і высмаркаўся ў хустачку. Колік закрыў твар рукамі і затросься. Я моўчкі стаяў, не хаваючы гаротныя сьлёзы.

– Што? Што такое, хлопцы? Ня бойцеся, заняткі будуць вясёлыя й не занадта складаныя!

Але нас было ўжо не спыніць! Хуліё працяжна стагнаў, склаўшы рукі і падняўшы твар да высокай столі; Валік зажмурыўся, прысеў на кукішкі і галасіў; Толік хрыпеў і задыхаўся, бесьперапынна ікаючы; Колік скавытаў, а я гучна клікаў маму. Фізкультурнік, вядома, ня быў гатовы да гэткага павароту. Ён мітусіўся вакол нас, суцяшаючы, угаворваючы і працягваючы рукі. Убег дырэктар з мяшком шакалядак і, гнеўна зірнуўшы на фізкультурніка, пачаў шаргацець фальгой і частаваць нас, але мы адштурхоўвалі яго. Хуліё катаўся па падлозе, нема завываў; Валік, вар'яцка вылупіўшы вочы, разрываў вопратку і драпаў сабе грудзі; Толік з размаху біўся галавой аб швэдзкую сьценку; Колік з ровам і соплямі выдзіраў пукі валасоў з галавы і кідаў у фізкультурніка, а я залез на падаконьнік, адчыніў акно і адрынута выпрастаўся на фоне ранішняга неба. Вецер прыгожа разьвяваў мае валасы, і я з горыччу чытаў элегію Багушэвіча, разьвітваючыся зь несправядлівым сьветам.

– Вось бы паказальна адлупцаваць вас, маленькія таўстуны! – усклікнуў раззлаваны фізкультурнік, але дырэктар зашыкаў на яго і напаўголасу распавёў пра нашага тату, што той франтавік, і засечак на ягоным прыкладзе больш, чым футбалістаў у УЕФА. Тут новы фізкультурнік прыкусіў язычок і ціхенька звольніўся. З тых часоў фізычную культуру зноў стаў выкладаць сэньёр Рунас.

7C. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра аднаго паштара

Ну, а калі ўспамінаць паштароў, дык усе яны як адзін былі надзвычай дзіўныя, і ўсё хутка некуды зьнікалі. Напрыклад, адзін зь іх меў невытлумачальную непрыязнасьць да мёртвых і заўсёды моршчыўся, калі заходзіў з тэлеграмай у нашу хату (тут трэба дадаць, што ў нас звычайна гралі й сьпявалі мерцьвякі: то Брамс, то Барток, а то нават Цой).

– І ахвота вам мярцьвячыну гэтую спажываць? – пляваўся паштар, чакаючы подпісу.

– Дух – бесьсьмяротны, – адказваў тата расьсеяна, калі быў дома.

– Яны не мерцьвякі, яны зараз глядзяць на нас зь неба і радуюцца, – адказвалі мы рахмана, калі таты не было.

– Сьмярдзіць як! Глядзіце, і самі засьмярдзіце, – пагражаў ён няпэўна. – Мала вам жывых, ці што? Жывых спажывайце, кіньце нэкрафагію! Яд, трупны яд! Паслухайце добрага савета: кіньце.

Сам жа ён быў не занадта здаровага выгляду: вочы гараць, шчокі запалі, скура зеленаватая, з ноздраў кусьціцца жорсткі волас. Але мы яго не баяліся, прывыклі да ўсякіх дзівакоў. Пачастуеш яго, бывала, белым хлебам зь мёдам – ​​ён прыме і есьць з апэтытам, а пальцы худыя-худыя, кіпцюрыстыя. Пахадзіў ён, пахадзіў, а неўзабаве і зьнік; людзі казалі, што спачыў: глядзіць цяпер на нас зь неба і радуецца.

7D. Гісторыі сталасьці ды згасаньня. Пра арабіку ды рабусту

Мой брат Толік расказваў, што ў час службы ў войску яго да паўсьмерці замучыў адзін злосны капрал. Капрал быў вялікі прыхільнік кавы і зьдзекаваўся з навабранцаў ня як усе, а адмыслова: варыў каву зь непадпісанага слоічка і прымушаў спрабаваць і адрозьніваць на смак арабіку ад рабусты. Хто не адрозьніў – дзесяць кругоў вакол казармы з поўнай выкладкай! Празь месяц усе салдацікі навучыліся вызначаць гатункі прыўдала, і толькі Толік працягваў бегаць вакол казармы, праклінаючы свой ​​неадчувальны язык. А больш за ўсё на сьвеце Толік ненавідзеў бегаць! Але Толік ужо тады быў інжынэр, і ён пакляўся вывесьці ўнівэрсальны Закон Арабікі ды Рабусты, не завязаны на слабыя і недасканалыя ворганы ўспрыманьня. Кожную раніцу перад катаваньнем ён уважліва прыкмячаў усё вакол – воблачнасьць, тэмпэратуру, колькасьць птушак у небе, хуткасьць ветру, бляск ботаў капрала ў люмэнах, інтэнсіўнасьць брэху далёкае сабакі ў долях дэцыбелаў – назіраў і шукаў заканамернасьць. І на бягу, задыхаючыся, праводзіў пільны аналіз. І нарэшце знайшоў! На дзіва проста: перад першым глытком кавы трэба паглядзець на гадзіньнік, памножыць лік хвілін на два пі і ўзяць сінус! Калі вынік дадатны – у турцы арабіка, калі адмоўны – рабуста. Як усё лёгка! Толік радаваўся, штодня з гонарам перамагаў і больш ужо ніколі ня бегаў вакол казармы. Капрал разводзіў рукамі і ўздыхаў – больш не было каго ганяць з поўнай выкладкай.

– Толік, Толік, – сьмеючыся, пыталіся мы, – а што, калі б капрал засыпаў у турку сумесь арабікі і рабусты?

– Гэта было немагчыма, – адказваў Толік. – Наш капрал быў сапраўдным пурыстым. Альбо арабіка – альбо рабуста! Сумесі – для сьвіней, так ён казаў.