– Не.

– Шкада, шкада, – зяць сеў, забарабаніў пальцамі па вечку стала. – Тут я, даруйце, выручыць вас не магу.

Маруся залыпала вачыма:

– Заўтра яшчэ, раніцай, паспрабую.. На Крывой Бярозе не была. Гэта вуліца такая. Яна далекавата.

– Заўтра? Раніцай? – насупіўся зяць.– Ну вы і даяце, ну ў вас і пратакол, шаноўная! Раніцай мне трэба быць у горадзе. Справы!

Маруся не ведала, што сказаць. Нарэшце ціха мовіла:

– Дык.. можа... хоць бы маёй... старой касой пазбіваў бульбоўнік... хоць трохі, га? Ехаў жа...

Зяць, не міргнуўшы, сказаў:

– Можна было б і паспрабаваць, але ж гляньце, гляньце на вокны: цёмна! Трэба быць больш разваротлівай, любая цешча! Час цяпер такі! Час! Не ты, дык цябе абскачуць! Больш энергіі, больш руху! А то бульбоўнік можа і на зіму застацца.

Раніцай, першым рэйсам, зяць паехаў. А бульбоўнік скасіў сусед Лёня, вясковы пастух. За бутэльку віна. Скасіў, дарэчы, Марусінай касой.

Маруся ж чакае цяпер зяця капаць бульбу...

ХАТКІ

У Зарэччы з двух бакоў абступаюць вясковую вулку хаткі. Маленькія, несамавітыя з выгляду. Побач з новымі дамамі яны – што неба і зямля. Але хаткі стаяць. Хоць сёння ўжо, як некалі, не цягнецца з комінаў тонкай павуцінай дым, па вечарах не ўспыхваюць шыбкі святлом.

Згарэла ў час апошняй вайны Зарэчча. Калі раён быў вызвалены ад чужынцаў, вярнуліся на папялішча людзі. З чаго пачынаць жыццё? Як? Трэба, трэба адбудоўвацца, не справа ж гэта жыць пад голым небам, хоць і цёплае яно, мірнае, ціхае.

– Мне, суседзечкі, вяліка хатка не трэба, – крадком змахваючы слязінкі з твару, роспачна мовіла тады Маруся. – З адным акном мне хопіць. Няма каму ў тыя вокны глядзець... Толькі каб яно на дарогу выходзіла. Пахавальная была, што Пятро загінуў пад Варшавай, але не забароніш сабе глядзець на дарогу – а раптам пакажацца ён на ёй? Былі ж выпадкі... Вось... Ну, а дзетак, самі ведаеце, завесці не паспелі...

Дапамаглі адбудавацца Марусі вяскоўцы. Потым дапамаглі Варцы, Лёксе, Акуліне...

Стаяць і сёння гэтыя хаткі.

Сіратліва стаяць. Адны. А вокны ўсё глядзяць і глядзяць на дарогу...

Бы некалі Маруся, Варка, Лёкса, Акуліна...

ПАН НАЧАЛЬНІК

Марыя Пятроўна чытае ўнуку казку. У казцы змагаюцца, апантана скубуцца за свае нябачныя чубы дабро і злосць. Як і ў жыцці. Жанчына яна абаяльная, прыветная: госці калі якія надарацца, не ведае, куды іх пасадзіць, бегае, мітусіцца, а сама ззяе-палае ўся. Ад радасці. Але і прынцыповая Марыя Пятроўна, бывае, што і паказвае характар. Дакладней сказаць – паказвала, калі рабіла. Цяпер яна сама сабе гаспадыня, пан начальнік. У доме поўны парадак. Не крытыкнеш сябе: няма за што. Унук таксама хлапчанё паслухмянае. Толькі казкамі забаўляй. Любіць слухаць. Яно і добра: хоць сама гэтых казак начытаешся пад старасць, разважае Марыя Пятроўна, бо сваіх калі гадавала – не да іх, казак, было.

– Бабуля, а чаму цябе не пускаюць больш на завод?– унуку, відаць, іншы раз усё ж надакучваюць казкі, тады ён узнімае на старую зацікаўленыя вочы.

– Прагналі, – шчыра прызнаецца Марыя Пятроўна. – Яны могуць. Ім толькі дай... Ага. Слухай, слухай казку. «І тады воўк ашчэрыў зубы...»

– Страшна-а! – унук моршчыцца, заплюшчвае вочы, тупае нагамі.

Перапынак. Пара абедаць. Марыя Пятроўна моўчкі есці, крадком паглядае на ўнука. «Бач ты, жэўжык: бабуля, а чаму цябе не пускаюць на завод? Эх, унучак, на сходах каб менш твая баба языком мянціла... А то возьме і крытыкне каго трэба,не зважаючы на аўтарытэты і пасады». Скажа – і сядзе. На яе спярша ўвагі не звярталі. «Прыбіральшчыца, што з яе возьмеш! » Венік, швабра, ануча, вядро – увесь яе інструмент, увесь арсенал. Няхай пагаворыць. Няхай прагучыць «голас з мас». Ды нядоўга так думалі. І не ўсе. Кагосьці Марыя Пятроўна дужа балюча кранала сваімі слоўцамі. Таму і адбыўся стрэл з-за вугла: варта было старой пайсці ў чарговы водпуск, як адразу ж з’явіўся загад аб яе звальненні – пара на заслужаны адпачынак, хопіць нам тут пенсіянераў эксплуатаваць. Была б, як кажуць, прычына...

Вельмі пакрыўдзілася Марыя Пятроўна, калі даведалася, як з ёй несправядліва паступілі. Аднак выгляду не паказвала – старалася трымацца горда: на адпачынак дык на адпачынак. Няхай будзе па-вашаму. Жывіце спакойна. Працуйце. Будуйце катэджы і надалей за крадзеныя грошы. Разводзьце гарэмы.

І чытае цяпер Марыя Пятроўна аб’яўку ў мясцовай газетцы: патрабуецца прыбіральшчыца. На яе, значыць, месца. Нешта доўга шукаюць... У той аб’яўцы, дарэчы, не пішуць: пенсіянерам не звяртацца. А пакуль самі супрацоўнікі, даходзяць чуткі да старой, мыюць і падмятаюць. Прыдзірліва, асцярожна падбіраюць новую Марыю Пятроўну – такую, вядома , каб на трыбуну не лезла, а наводзіла парадак, дзе трэба. Ну,ну.

– Бабуля, а за што цябе прагналі з работы? – зноў глядзіць на Марыю Пятроўну унук.

– За язык! – вырываецца ў старой і яна гучна смяецца.

Падтрымлівае смех і ўнук. Ім хораша удвух.

МАЛАДЫЯ

Ці мала з-за чаго маглі пасварыцца маладыя муж і жонка Аленчыкі. Надзьмуліся. Не размаўляюць. А назаўтра ж дамовіліся пайсці ў лес па грыбы. Прачнуліся яны амаль адначасова – спалі ж, вядома, на розных ложках. Пятро паставіў чайнік на пліту, пачаў галіцца. Валянціна таксама моўчкі зрабіла бутэрброды, унесла з кладоўкі боты – дзве пары.

– Чай піць будзеш?– асцярожна спытаў муж.

– Буду,– адказала ціха, асабліва не падкрэсліваючы прымірэння, жонка.

Пілі чай моўчкі. Моўчкі сабраліся ў лес. У дызелі больш глядзелі ў акно.

Неўзабаве лес праглынуў іх абаіх. Першы паклікаў муж:

– Валя-я!

Яна адказала:

– Я тут.

Потым паклікала яна:

– Пеця-я!

А потым толькі і было чуваць: «Валя-я!», «Пеця-я!» Ды так часта, што ўжо і рэдкія грыбнікі пачалі здзіўляцца: чаго гэта яны, як маленькія?

НЯЎДАЛАЯ НАЗВА

Адзін даволі масціты ўкраінскі драматург ніколі раней не пагаджаўся мяняць назвы сваіх п’ес, хоць іншы раз і трэба было. Якую сам прыдумаў – і кропка, дарэмна пераконваць яго. А творы пісаў выдатныя. Іншаму б такому непаслухмянаму драматургу проста адмовілі ў тэатры, а з ім лічыліся: класік. Пакуль, нарэшце, сам не ўцяміў, што незаўсёды трэба быць ганарліўцам, іншы раз усё ж трэба прыслухоўвацца да думкі іншых.

Напісаў ён новую п’есу, прынёс у славуты тэатр. П’есу ўхвалілі, паставілі. Спектакль атрымаўся выдатны, але гледачы наведвалі яго, як гэта ні дзіўна, слаба. Драматург захваляваўся: чаму ж так? Яму адказалі:

– Назва няўдалая – “Санітарны дзень”. Людзі думаюць, што ў тэатры і сапраўды санітарны дзень, таму і не ідуць.

МАЦІ

Па тэлевізары паказвалі перадачу пра яе сына, і таму ў хату набіліся суседзі – хоць і ёсць тэлевізары ў кожнага, але разам куды больш цікава паглядзець пра знаёмага чалавека. Гэта ўсё адно як свята нейкае. А ў свята заўсёды хочацца быць разам.

Багата чаго расказвалі і паказвалі пра яе сына. Казалі, што ён і дэпутат добры, і міністр талковы, і нават сямейку паказалі – жонку, дзяцей.

– Як жывыя.

– Унук, Вольга, на цябе падобны, яй-бо. І крошкі падабраў.

– Кватэра дужа багатая. Ці была ты, маладзіца, у іхняй новай кватэры?

– Была, была.

– Цішэй, цішэй, бабы, давайце паслухаем... Мішка... Міхаіл Юр’евіч гаворыць... На нас, на нас глядзіць...

Калі скончылася перадача, людзі пэўны час сядзелі моўчкі. Не хацелі разыходзіцца. Усім ім здавалася, што яны яшчэ знаходзяцца ў гасцях у свайго вядомага на ўсю краіну земляка.