Кіпцік заўважыў Чапусе:

– Ды што яму ваду?.. Наўрад ці паможа.

– Акрыяў!– засвяцілася Чапушыха, завярцела галавой па баках, каб убачыць, як рэагуюць мужчыны. – Жыве!

Кіпцік паскроб за вухам:

– Я ж і гавару: ён, антыхрыст, і прыдурыцца можа.

– Будзе табе!– абурылася Чапушыха. – Будзе!

Амерыканец нарэшце расплюшчыў вочы, пэўны час здагадваўся, дзе ён , а калі ўбачыў Чапуху і Кіпціка, павесялеў, нават усміхнуўся куточкамі губ, з палёгкай уздыхнуў:

– Помню, па разоры клыпаў. І раптам – не паверыце!– неба загойдалася, загойдалася... На мяне чамусьці яно захацела абрынуцца. І што я такое яму зрабіў кепскае? Чапуха? Кіпцік? Хаця ж – кіно... Не, думаю, не атрымаецца, не выйдзе нумар. Брык у баразну. Лажыся, неба, на каго хочаш, толькі не на мяне. Дудкі. Смалы. Брык у баразну... І лістом гарбузным прыкрыўся, бы коўдрай. Не возьмеш нашага брата, неба. Дудкі. Смалы...

Кіпцік прыклаў далонь да лба Амерыканца, затым паглядзеў на Чапуху з Чапушыхай, паціснуў плячыма: нічога не магу зразумець. У Амерыканца ж папытаў:

– Землятрусу, выпадкова, не было на дварэ, пакуль мы ў прылазніку тапталіся?

Амерыканец пахітаў галавой: не было.

– Чапуха!– махнуў рукой Чапуха. – А я думаў сэрца прыхапіла, інфаркт, думаў.

– Цябе таксама можа жонка не корміць?– паглядзеў на Амерыканца Кіпцік.

– З сабой не раўняй,– заступілася Чапушыха. – Амерыканчыха свайго Амерыканца ўмее карміць.

– Корміць,– прашаптаў Амерыканец.

– Ад пераядання таксама неба можа на галаву зваліцца, – заўважыў Кіпцік. – А ў мяне, братка, пост. Да таго часу пост, пакуль курашчупа Груні не дастаўлю. У любым выглядзе. Жывым ці мёртвым.

– Я табе памагу, Кіпцік. Вось толькі ачуняю – і мы яго... – Амерыканец паспрабаваў сціснуць кулак: не зусім атрымалася.

– Паможаш, паможаш, – сказаў Кіпцік суцешна. – Давай, Чапуха, аднясём яго ў лазню.

У прылалазніку Чапушыха папыталася:

– Лягчэй табе, Амерыканец?

– Лягчэй. Тут во неба над галавой няма... і лягчэй. А калі ляжаў у баразне, то як толькі вочы расплюшчыў – кіно круціцца... апарат стракоча... кадры мільгацяць... страляюць... у атаку ідуць. Ура-а-а!

Чапуха безнадзейна махнуў рукой:

– Дыягназ ясны.

Уздыхнуў і Кіпцік:

– Хутчэй бы ўжо Мішка з таго курорту вярнуўся... А то можам не дажыць. А там адрапартаваліся б – і ўсе мукі нашы...

Амерыканец раптам устаў, патупаў на месцы, паматляў кашчавымі рукамі.

– Вытрымаеш лазню? – папытаў у яго Кіпцік.

– Ды чапуха!

– З вамі разам – вытрымаю. Адзін – не. Зноў упаду, ляснуся.

– Тады распранайся, – распарадзіўся Кіпцік. – Тут няма ні баразны, ні гарбузоўніку. А калі што – падтрымаем. Пайшлі, пайшлі, мужыкі, рыхтавацца да сустрэчы з Арынавічам.

І яны схаваліся ў лазні. Пераступіўшы парог, Амерыканец, бы між іншым, успомніў:

– І яшчэ, мужыкі, я сон бачыў... Бытта я ў неба камнем цаляў.

– Да неба камень не дакінеш, – памяркоўна зазначыў Кіпцік.

– А спрабаваў...

– Цуды бываюць толькі ў сне.

– А мне і сны не сняцца, – Чапуха лінуў з карца на камяні, і мужчыны, як па камандзе, прыгнуліся: пара заклубілася, бы з ланцуга сарвалася...

10

Пакуль мужчыны хвасталі сябе бярозавамі венікамі, жанчыны абмяркоўвалі важныя надзённыя пытанні, без якіх спыніцца, няйначай, жыццё на зямлі, бур’яном зарасце.

– А тады я і кажу свайму Чапусе, калі ўжо з пісьмамі такая гісторыя атрымалася: чытай далей, чытай! Толькі ты, Грунечка, пра гэта нікому. Хто ж знаў, што з пісьмамі такая канфузія выйдзе?

Груня прыкладала рукі да сэрца, бажылася:

– Што ты! Што ты! Каб я?!.

І зноў падстаўляла вуха:

– Ну-ну, і што ў тых пісьмах, цікава?

– Ён і чытае, і чытае... Доўгае пісьмо. І што ні слова – «люблю», «цалую», «не магу без цябе», «кідай свайго Слесара мурзатага, выходзь за мяне і будзеш жыць як каралева». А сына абяцаў усынавіць.

Груня пляснула ў ладкі:

– Ну і Клаўка!

– Ой, не кажы, – пахітала галавой Чапушыха.

– А ты паглядзі, заўваж калі-небудзь, як яна ходзіць. На ёй жа ўсё грае. І цела, і мацера. Круць-верць, верць-круць! Цьфу!

– А то я не бачыла, -- запярэчыла Чапушыха. – Бачыла, дзеўка. І не раз. Яна і ў горадзе, я так думаю, хвастом круціла. Там ёсць дзе развярнуцца. Ай-яй-яй!

Груня выказала меркаванне:

– Можа, і турнулі яе адтуль? Га?

– Хутчэй за ўсё, – кіўнула Чапушыха. – Там такіх дурняў, як у нас, няма. Ай-яй-яй! Тры разы перачытваў мой Чапуха пісьмо, круціў яго і так, і гэтак, а вось хто б мог напісаць – не разабраць. Ага, не разабраць. Замаскіраваўся нягоднік так, што галаву зломіш. «Люблю», «абдымаю», «цалую», «кідай свайго Слесара мурзатага»...

Груня ўсё яшчэ, здавалася, не магла прыйсці ў сябе ад пачутага:

– Што робіцца, людцы! Што робіцца! Слесар жа і хлопец спрытны, зарабляе, гавораць, больш за самаго старшыню. І прыгожы. А яна ж? Мымра! Вы на яе морду паглядзіце. Такая, як і ў мяне. Нічога асаблівага...

– Так, так, – ківала галавой Чапушыха. – І ты... і яна... чапуха, як сказаў бы мой Чапуха.

– Ой, не кажы, дзеўка!

– Яму і прэміі, яму і іншую ўсялякую трасцу!.. Работнік жа, скажы, што не? За ім можна жыць, як за сцяной...

– За каменнай, – апярэдзіла Груня.

– І гора не знаць, – пасля нядоўгага маўчання, выдыхнула Чапушыха. – А вось я за сваім што бачыла?

– А я? – схамянулася Груня. – Не сунься ў міліцыю – сам знайду таго супастата, таго нягодніка. Дзе цяпер нясушак тых браць? Сваіх жа аддаваць шкада, Маруська.

– Цэлы будзе Мішка, перажыве! – Чапушыха, паправіла пасмачку валасоў, што выбілася з-пад хусткі.

– Гора з гэтымі мужыкамі. Разарэнне.

Пагадзілася з Груняй і Чапушыха:

– Так, так, маладзіца. Ой, і гора. А на працы затрымаецца – усе вочы прагледзіш, чакаеш не дачакаешся.

– А мне, Маруська, думаеш не шкада свайго шалапута?– Груня абняла Чапушыху. – Яшчэ як шкада! Цяпер вось і ў гэтую гісторыю ўблытаўся. Хвалюецца, нервуецца, што з курамі вось так атрымалася. Ох і нервуеца, лайдак!..

Памаўчалі.

– Не корміш? – паглядзела на Груню Чапушыха.

– Два дні не пакарміла, дык ён і згубіў зусім апетыт. А цяпер знайсці не можа. Ведама ж, з каляі выбіўся.

– Я свайго кармлю... таксама з лыжкі. Як дзіця. Гэта за ўнука, гэта – за ўнучку, гэта – за татку твайго... гэта – за мамку... Во так і кармлю. Хапае і з іх, мужчын.

– Хапае, – Груня мацней прыціснула да сябе Чапушыху. – Ох і хапае. Калі яны ўжо з лазні той выпаўзуць?

– Няхай, няхай мыюцца, – памяркоўна сказала Чапушыха. – Ім трэба. А мы пачакаем. Міма хаты не пройдуць. Давай лепш квасу вып’ем і пласцінку паслухаем. У мяне гэтых пласцінак процьма. Валер перад арміяй панавёз.

– Дзе ён служыць, у якім родзе? – пацікавілася Груня.

– На Каўказе. А які род там – дык і сама не ведаю. У форме, у форме ходзіць. Салдат. Картка ж ёсць. Зараз пакажу. І аўтамат далі. Як і мой Чапуха, відаць, у прастой форме... ці не ў пяхоце, га?

Чапушыха ставіць пласцінку. Груня заказвае мелодыю:

– Прайграй, Маруська, з Талкуновай дзе. З Валюшай.

– Талкунову і я люблю, – падала голас Чапушыха. – Пра нас яна спявае.

Загучала песня «Бабуля». Жанчыны слухалі моўчкі, пакуль нарэшце Чапушыха не гукнула, схамянуўшыся:

– Груня! А нас жа мужыкі чакаюць! Нас! З квасам! Панеслі, панеслі квас ім. Панеслі. Вунь і Валюшына бабушка на спатканне... Давай і мы да сваіх.

Чапушыха зняла пласцінку, не даслухаўшы яе да канца, не пярэчыла і Груня, яна толькі ціха сказала, устаючы з лаўкі:

– Давай, Чапушыха, давай і мы.

У Чапушыхі засвяціліся вочы:

– А помніш, раней з мужыкамі разам мыліся? Мы і яны. Га? Дзівасы! І дзе наш сорам быў, Груня? А цяпер на маладых пальцам паказваем, калі цалуюцца на вуліцы.

– Прыемна ўспомніць, – шчасліва засвяціўся твар у Груні. – Ну што – на спатканне?

– На спатканне, на спатканне, дзеўка. Да міленькіх сваіх.