Слесар, пераступіўшы парог, разгубіўся, бо не чакаў убачыць тут столькі чалавек, таму запытаўся, лыпаючы вачыма:

– А вы... а вы чаго тут?

Кіпцік адразу прыняў важны выгляд:

– Ты ў мяне пытаеш, Слесар?

– У вас...

– Я тут гаспадар. Толькі я. У мяне пытайся, што табе трэба. Толькі ў мяне.

Слесар спытаў строга:

– Дзе мая Клаўка?

Кіпцік набраў у рот паветра, шчокі надзьмуліся, і ён ледзь-ледзь свіснуў:

– Вось гэтага, братка, я табе сказаць не магу. Хіба ж у мае гады за ёй бегаць?

Амерыканец і Чапуха засмяяліся.

– Яна ж тут, а не ты, гаспадарыць,– упэўнена сказаў Кіпціку Слесар.

– І начуе, скажаш, тут?– хлюпнуў носам Кіпцік.

– І начуе!– пацвердзіў Слесар.

Кіпцік развёў рукамі, паглядзеў на Амерыканца і Чапуху:

– Пра якую Клаўку ён гаворыць? Дзівосы!

– Пра сваю жонку,– уступліва-мякка прамовіў Слесар, і па ягоным твары можна было зразумець, што ён трапіў у становішча, якому і сам не рады, але здавацца не збіраўся.

Кіпцік уздыхнуў:

– Што ёй рабіць тут?

– Яна ж начаваць сюды ходзіць,– ускінуў бровы Слесар. – Начаваць ходзіць...

– Не, я адзін сплю,– стаяў на сваім Кіпцік.– Што, на кожную ноч сюды ходзіць?

Слесар кіўнуў:

– Ну. На кожную...

Кіпцік зарагатаў:

– Мужыкі! Сведкі! Што гэта Слесар мне амаралку прыпісвае? Мяне ж на партыйны сход выклічуць, хоць я і беспартыйны. Я тут... разумееце... перад сваёй Груняй за Мішкавых курэй яшчэ не адчытаўся, а ён мне сваю жонку падсоўвае. Га? Я ж адзін сплю! Адзін!

Аднак гэтыя словы не пераканалі Слесара, ён схапіў за каўнер Кіпціка:

– Навошта дурнем прыкідваешся, бабнік? Дзе мая Клаўдзія Сцяпанаўна? Не скажаш – задушу, як ката!..

– Не браў, не браў,не браў... – прастагнаў Кіпцік, і толькі калі за яго заступіліся Амерыканец з Чапухой, Слесар расслабіў пальцы.

Чапуха, вызваляючы Кіпціка, прамумкаў:

– Э-э-э, за што? Ды чапуха ўсё гэта...

Амерыканец жа быў больш катэгарычны:

– Нам, толькі нам даверыў Арынавіч свае партфелі! Ясна, супастат?

Кіпцік, вызваліўшыся з рук-абцугоў Слесара, з палёгкай уздыхнуў:

– Клаўкай тут і не пахла.

Слесар збегаў у хату, зазірнуў у хляўчук і шморгнуў на вуліцу.

8

Далей у лес – больш дроў. Правільна кажуць людзі. Так і ў нас атрымліваецца. Не знайсці ў гэтым клубку ні пачатку, ні канца. Што ж, няхай шукаюць нашы героі... Не будзем перашкаджаць ім.

Слесар і Клаўка спагадзя сустрэліся ў сваёй хаце і вырашылі высветліць адносіны. Муж сядзеў на табурэціку, утапіўшы твар у далонях, а жонка захінула сваёй постаццю акно.

Нарэшце Слесар падняў вочы на Клаўку:

–Што ты робіш, Клаўка? – вытрымаўшы паўзу, ён працягваў. – Людзей не сорамеешся хіба? Я ж, Клаўдзія Сцяпанаўна, іду па вуліцы да сваёй майстэрні, а яны – шу-шу-шу: глядзіце, Слесар ідзе! Той Слесар, жонка якога з садоўнікам начуе.

Клаўка хмыкнула:

– Які ён садоўнік? Бабу ад яблыка не адрозніць.

– У нас жа дзеці...

– Дзеці? – Клаўка павярнулася да мужа. – У нас адзін сын. Усяго адзін сын!

Твар у Слесара як быццам прасвятлеў:

– Хочаш, яшчэ... гэтае самае... арганізуем?

– Няма часу табе. Ключы ды гайкі на першым плане.

Слесар узняўся, падышоў да жонкі, паклаў рукі ёй на плечы:

– Нельга ж толькі пра сябе думаць.

– А дзеці – гэта і дзяржаўны клопат, даражэнькі!– зноў, на гэты раз больш рашуча, павярнулася да Слесара жонка.—Га?

Слесару нічога не заставалася, як апраўдвацца :

– Паслухай! Але ж мы абяцалі працаваць сумленна. Нам жа калгас вось гэтую хату бясплатна даў – жывіце, працуйце. А чым мы павінны адказваць на такую ўвагу, чуласць? Працай! У горадзе мы пяць гадоў на прыватнай кватэры жылі. Не жылі, а існавалі! А цяпер у нас – усё сваё. І дах над галавой, і агарод, і сад... Лес побач, рака...

Клаўка міргнула вейкамі:

– «Лес» , «рака»... А ты хоць ведаеш, дзе той лес, рака? У якім баку?

– Чаго табе не хапае?

– Цябе!

– Я – вось...

– Я толькі раніцай цябе і бачу,– з лёгкім дакорам прамовіла Клаўка. – А мне хочацца і вечарам, і ўначы... каб ты побач са мной быў.

– Работа ж, Клаўка... Абавязак... Гонар...

Клаўка роспачна ўздыхнула:

– А мне такі муж, можа быць, і не трэба. Ад тваіх рублёў мне не цяплей. З імі холадна спаць, Валянцін. Не грэюць яны...

Слесар устрывожыўся яшчэ больш:

– Клава, як ты можаш?!

– А што мне застаецца гаварыць?

– Ты ж мяне кахаеш. Я ведаю.

– Люблю,– паправіла Клаўка. – Я ўсіх люблю. І ўсё. Характар такі ў мяне... нікога не магу абысці. І нічога. Я цябе люблю... сына... Кіпціка...

– І Кіпціка?– вылупіў вочы Слесар. – Ці мне пачулася?

Не звяртаючы ўвагі на здзіўленне мужа, Клаўка працягвала:

–Чапуху люблю... Амерыканца...

Слесар яшчэ больш трывожна глянуў на жонку:

– Амерыканца?!

– Поле... лес... раку... сад...

Слесар зморшчыўся:

– Сад? Які сад, Клаўдзія Сцяпанаўна?

– Наш. Наш сад. Вось гэты, што пад акном... – Клаўка, хаваючы твар, ледзь прыкметна ўсміхнулася.

– Гэты любі,– дазволіў Слесар. – А я думаў – калгасны...

– Есці будзеш?– папытала Клаўка, уздыхнуўшы. – Гора ты маё горкае!..

– Есці? Якое там! – залыпаў вачмі Слесар. – Што ў рот палезе? Якая капуста? Слухай, Клаўдзія Сцяпанаўна... Давай пачнём жыць, так сказаць, па-новаму... ці што, га? Перакрэслім усё, што было, і пачнём! Давай, га?

– Усё не трэба,– памяркоўна заўважыла Клаўка. – І добрага, прыемнага было багата ў нашым жыцці. – Яна раптам павісла на шыі ў Слесара, ад чаго той аслупянеў:– Помніш, як у тэатр хадзілі? «Святога і грэшнага» глядзелі...

Слесар затрос галавой:

– Ага... помню... было... а як жа!..

– А потым па начным горадзе дамоў вярталіся,– Клаўка ад насалоды заплюшчыла вочы. – Агні, агні, агні... І мы з табой... Маладыя, шчаслівыя... Помніш?

Слесар кашлянуў:

– Хаты ж не было. Якое шчасце без свайго вугла?

– Хаты, хаты... А цяпер хата ёсць – цябе няма. Згубіла я цябе паміж плугоў і сеялак. Згубіла. Мне зноў у горад хочацца, Валянцін.

Адхіснуўшыся ад жонкі, Слесар лыпнуў вачмі:

– Што? Куды?

– У горад!– паўтарыла Клаўка.

– Не дуры галавы. Не дурыся, Клаўдзія Сцяпанаўна. Будзем мохам тут абрастаць.

– Абрастай,– Клаўка захлімкала. – Табе, Слесар ты мурзаты, што абяцалі, калі мы рашылі пераехаць? Маўчыш? А я помню. Залатыя горы табе абяцалі. А далі толькі хату... і сад.

– Супакойся, Клава,– Слесар гладзіць жонку па плячы. – Не адразу і Масква будавалася. Я разумею... І не дазволю, каб ты зноў сышла некуды!

Клаўка шчыра здзівілася:

– Куды сышла, даражэнькі мой? Куды сышла?

Слесар памуляўся крыху, а потым выгукнуў:

– Сад! Шалаш! Зоркі!..

– Нікуды я не сыходзіла,– апраўдвалася Клаўка. – Я ж, дурніца, на сваім сенавале спала, гора ты маё!.. Але і ў шалаш згадзілася б, каб хто паклікаў... паманіў...

Слесар прытупнуў нагой, нясмела і не адразу:

– Ты... ты гэта кінь! Кінь, Клаўдзія Сцяпанаўна! Так... разумею... не жартуюць! – Ён прытуліў жонку да сябе. – Ну і жартачкі! Усе бабы такія... ці толькі ў мяне?

– Гэта мне падабаецца,– усміхнулася Клаўка. – Я ж і з хатай Арынавіча ўсё прыдумала. Каб раззлаваць цябе. А ты не злуешся. Не калоціш мяне, як грушу. Не б’еш. Ты будзеш мяне біць, калі я табе здраджу?

– Што?!– раўнуў Слесар і пахіснуўся, але ўтрымаўся на нагах.

– Ды я пажартавала, дурненькі!– сказала і зачырванелася Клаўка.

– Я ж... я ж і гавару: ну і жартачкі ў цябе... – выцер рукавом лоб Слесар. – Ну ты даеш, Клаўдзія Сцяпанаўна... Буду, буду дубасіць цябе, калі хвастом вільнеш, як Сідараву казу.

– Гэта моцна?– блазнуючы, спыталася Клаўка.

– Вельмі!– матлянуў кулаком, таксама забаўляючыся, Слесар.

– І кахаць мяне будзеш?

– А каго ж больш, калі не цябе?

– Сеялкі... бароны... гайкі...