– Стой!

Атрохаў, хоць і быў атэістам, усё ж на ўсялякі выпадак перахрысціўся:

– Даруй, госпадзі!.. Што гэта з чалавекам?

Нечакана паказаў рукой на лес:

– Там нехта крычыць, Філанчук! Чуеце! Дзяўчына! Кліча на падмогу!..

Філанчук жа нават не глянуў у той бок, адкуль данесліся абрыўкі мальбы аб дапамозе, а сказаў, нібы ён служыў не ў міліцыі, а дзе-небудзь у далёкім ад яе ведамстве:

– З майго боку ў лес ніхто не заходзіў. Я пільна стаю. Пра другіх не ведаю. А калі хто, можа, і прадраўся, што я не ўмеціў, то няхай цяпер пакрычыць.

– Дык радыяцыя не кусаецца, не драпаецца, таварыш Філанчук? – тузануў сяржант за рукаў Атрохаў. – Што вы скажаце? Вы ад мяне не адварочвайцеся, не адварочвайцеся!..

Філанчук рашуча павярнуўся, дыхнуў гарачынёй у твар былому дырэктару:

– А ў нас – і кусаецца, і драпаецца! Так што шуруй адсюль, дзед, пакуль не позна! Я табе зразумела гавару?! А пра школу мы потым пагаворым. Бяры свой кошык і знікай, а то позна будзе.

3

Як не кожнага дня на пост прыходзіла бабка Сцепаніда. Амаль бяззубая, маленькая, заўсёды мурзатая, яна віталася з першым патрапіўшым на яе вочы міліцыянерам, ставіла на ганак вядзерца, папраўляла хустку на ўскудлачанай галаве. Міліцыянер паглядаў на вядзерца, паціраў далонямі, усмешліва пераводзіў позірк на старую:

– Пароль?

Сцепаніда ўсіхалася - падобна на тое было, што гульня з паролем ёй падабалася, – і прыгадвала, які ж ён, той пароль. Ага, так-так-так: можна называць.

– Дзесяць яек, – прыгадвала Сцепаніда. – Больш не было. Адно сама выпіла. Па дарозе. Дужа піць захацелася. А было адзінаццаць. Таму не так скора назвала пароль. Пакуль палічыла.

– Усё роўна малайчына, цётка, – міліцыянер браў вядзерца, знікаў з ім у вагончыку, неўзабаве вяртаў яго, а як толькі Сцепаніда папытала, калі ж яны разлічацца за яйкі, што прыносіла раней, міліцыянер супакоіў: – За гэта, бабка, не хвалюйся. Прынось яшчэ. Адразу і разлічымся.

– Прынясу. Можа, хлопцы, у вас якая газета старая ёсць? – нясмела папытала Сцепаніда. – На растопку.

– Знойдзем, – сказаў мілцыянер і схаваўся ў вагончыку, але неўзабаве вярнуўся, падняў руку з газетай над сабой. – А за газету, цётка, разлік асобны.

– Што трэба? – не разумела, чаго патрабуе міліцыянер Сцепаніда.

– Праспявай пару прыпевак, га? – разяўляў рот міліцыянер і клікаў напарніка. – Сярога, выходзіць! Ой, умора зараз будзе. Толькі што-небудзь новенькае давай. Без халтуры. Ну, смялей, смялей. Слухаем.

Старая, відаць, лічыла за гонар, што гэтыя высокія людзі хочуць паслухаць не каго-небудзь, а менавіта яе, таму забывалася пра плату за яйкі, якія выдурваюць у яе нахабныя гаспадары гэтага вагончыка, і калі з'яўляўся напарнік, шамкала бяззубым ротам:

Што ж вы, дзеўкі, не паёце?

Я стара і то пяю.

Што ж вы, дзеўкі, не даёце?

Я стара і то даю.

Сцепаніда часта міргаючы вейкамі, смяялася разам з міліцыянерамі, смаркалася ў падол сукенкі.

– Прымаецца! – задаволена фырчэў міліцыянер. – Ну, што там у нас далей? Дамаўляліся на дзве прыпеўкі. Напамінаю: толькі не паўтарацца. Цяпер газеты дарагія, так проста не адробішся. Паехалі!

– Не трымае мая галава ўжо нічога, маладыя начальнікі, – гаварыла Сцепаніда. – Думала, думала, што ж праспяваць яшчэ – і не магу прыдумаць. Хоць во! Слухаеце?

– Давай, давай!

– Пра любоў, – Сцепаніда паправіла хустку, узяла вядзерца ў рукі, быццам падрыхтавалася даваць лататы, калі прыпеўка не будзе даспадобы. – Пра любоў. Слухаеце? Пачынаю: "І тут баліць, і там баліць... Толькі там не баліць, дзе мой мілы шавяліць".

– Сышоў, – прызнаецца Сцепаніда. – Даўно сышоў. У белы свет. Дзяцей не было па яго віне, я папракаць пачала, ён не вытрымаў і прапаў. Кажуць, недзе ў Сібіры... А чаго ён туды запёрся? Калі ж і яго, Лісаўца майго, вінаваціць не трэба было з-за дзяцей. На трахтары рабіў і ўвесь час бочку з ядахімікатамі цягаў. Усё ён ды ён. І паразіўся. Не спасобны стаў. А тады тую бочку ніхто з трахтарыстаў не браў - баяліся. Во не помню, ці ўгаварылі каго? Мусіць, і не.

Той, што Сяргеем зваць, дапытваецца, як жа яна, Сцепаніда, жыла без мужыка, а старая толькі смяецца сваім бяззубым ротам і хітра адказвае:

– Жыла...

– А ці быў у цябе, бабка, мілы? – смеючыся, пытаюцца міліцыянеры.

Першы міліцыянер – для Сцепаніды яны ўсё аднолькавыя – нарэшце паглядзеў на гадзіннік, загадаў старой:

– Ідзі, цётка, дахаты. А праз два дні прыходзь. Можа, грошы выдадуць нам. – І ён падміргвае Сяргею. – А то начальнік прыедзе, угрэе нам. Начальнік у нас стро-о-гі.

Сцепаніда тупае ў вёску, на самым ускрайку сустракаецца з Атрохавым - той хадзіў па старых могілках (яшчэ пры Пятры I, кажуць, там хавалі салдат пасля бою са шведамі, а цяпер на тых ледзь прыкметных узгорках раслі рэдкія дрэвы – колькі бярозак і ялін) і шукаў, няйначай, грыбы. Сцепаніда павіталася з ім, ёй таксама цікава стала, што ж гэта ён робіць там, Паўлавіч. Падышла, папытала. Сакрэту не было, як не было тут і грыбоў, якія ён шукаў... Калі Сцепаніда задаволілася пачутым і сабралася ўжо ісці, Атрохаў папрасіў яе затрымацца, доўга глядзеў ёй у вочы – Сцепаніда ажно міргаць пачала, часта-часта, – і сказаў шчыра і пранікнёна:

– Больш яйкі на пост не насі, Міканораўна. Лепш сама з'еш. А пра пост той я ліст, куды трэба, напісаў...

Сцепаніда залякнулася ажно, пачуўшы пра яйкі, прыкінулася дзівачкай:

– А хто вам сказаў, Паўлавіч, пра тое?

– Людзі ўсё, дзякаваць Богу, ведаюць. Не сляпыя. Так што паслухайся мяне. Не насі больш яйкі. Не трэба. А то панясеш, а іх ужо няма... Беражы абутак.

4

У вагончыку іх было двое: сяржант Філанчук і Косцік, таксама сяржант. Трэці, аматар папіць чужыя курыныя яйкі міліцыянер, прозвішча якога было Халікаў, пацёгся ў лес, але не грыбы збіраць...

Ці то мясцовыя шафёры ведалі пра сцежкі-дарожкі і абміналі яго, а такіх магчымасцей у іх мелася нямала, усе сцежкі-дарожкі яны ведалі, ці нешта іншае, але з самай раніцы ніякага руху на дарозе не было, і паставыя сумавалі. Філанчук зрэдку выходзіў на дарогу, чакаў хоць нейкую аўтамашыну, але прагрукатаў толькі дзядок на калёсах. Сяржант хацеў зрабіць яму заўвагу, каб трымаўся правага боку, а тады перадумаў, махнуў рукой і зацёгся ў вагончык. Косцік ляжаў на тапчане, самгнуўшы вочы: драмаў.

– Спіш? – папытаў Філанчук.

Косцік не адказаў – не хапіла, відаць, сілы: навальваўся на яго, мусіць, самы што ні ёсць сон, і ён баяўся, паварушыўшы губамі, спужнуць яго.

– Спі, – дазволіў Філанчук, пасядзеў трохі на табурэце, пагартаў кніжку вершаў, маленькую і тонкую, і прапанаваў Косціку, які, мабыць, і не чуў яго. – Хочаш, я табе вершы прачытаю? Не? Не буду. Калі не хочаш... Не свярбіць, то навошта часацца? У мяне сусед – паэт. Яго раней па тэлевізары паказвалі, а тады перасталі: нешта не тое, кажуць, ляпнуў. Прагналі. А ён можа! У газеце рабіў, і калі адзін заваліў яго сваімі опусамі, дык мой сусед не вытрымаў, шпурнуў тыя вершы яму ў морду і прагнаў з кабінета: лепш пі гарэлку, толькі не пішы! Можа так сказаць, сусед мой, што паэт? Ці прыдумалі? А я думаю, што можа. Я, праўда, з ім блізка не трымаюся, але тады-сяды вітаемся. Ён на мове размаўляе - па-беларускаму... – Філанчук пагартаў кніжку, паглядзеў на Косціка, які драмаў і пыхкаў, бы імбрык. Захроп! Добра, пахрапі, а я на дарозе буду...

Філанчук чамусьці зноў, як перад Атрохавым, выцягнуў з кабуры пісталет, круціў яго на ўказальным пальцы, наводзіў на вагончык, на шыльду, што забараняла ісці ў лес грыбнікам і ягаднікам, і яму так карцела пастраляць, што прама няўсцерп. Ён жадаў нават, каб нехта паспрабаваў напасці на гэты пост, і тады б Філанчук паказаў, дзе ракі зімуюць!..