Не распранаючыся, адно скінуўшы хустку, маці шыбуе на кухню, шамаціць пушачкамі ад лекаў, нарэшце піхае мне ў рот дзьве гаркавыя пігулкі і дае іх запіць ня менш гаркавай мікстурай.

– І дзе цябе так праняло?

– На школьным даху, – шапчу гарачымі вуснамі і прыкусваю язык, зразумеўшы, што сказаў лішніцу.

…Праз паўгадзіны мне становіцца лягчэй. Столь ужо ня падае долу, канапа стаіць непарушна і дыван не расплываецца бруднай плямай. І толькі тупа баліць і кружыцца галава.

Я клічу маці.

– Ма!.. Вось ты спужалася, убачыўшы маю куртку, а можна памерці зь перапуду?

– Можна, калі сэрца кволае, – маці асьцярожна сядае на край канапы.

– У нас у пасёлку, гэта яшчэ да вайны было, хлопец жыў, на пяць гадоў ад мяне старэйшы. Ён якраз з братам маім сябраваў. І вось аднойчы прыбягае позна ўвечары як ня свой: расхлістаны, бяз шапкі. Трасецца ўвесь і нічога сказаць ня можа. За шаптухай пабеглі, тая сьвянцонай вадой пырснула, грамніцу запаліла. Тады толькі пачаў языком варачаць. Ішоў, кажа, паўз францускі курган і штосьці яму там падалося. Курган у нас стаяў, непадалёку ад чыгункі. Казалі, там французаў хавалі, за часамі Напалеона. І, нібыта, раз на год, увосень, мерцьвякі з магілаў паўставалі. Якраз восень была. Карацей, прымроілася яму нешта – ён і кінуўся ў хмызы. Аж чуе, нехта ззаду бяжыць… дагнаў і шапку зьдзёр з галавы… Мы адранку пабеглі з Пецькам, старэйшым братам, на тое месца. Глядзім, а вушанка на кусьце вісіць, за сук матузамі пачапіўшыся. Ад той пары хлопец марнець стаў… З хаты не выходзіў, ні з кім не размаўляў, а перад самай вайной памёр, малады зусім.

– А хто гэта да дзядзькі Пятра прыходзіў? – пытаюся я, згадаўшы бацькавы словы. – Старэйшага матчынага брата таксама пахавалі перад вайной: патануў у возеры.

– Хто прыходзіў… – маці чарговым разам ўздыхае, – савецкая ўлада прыходзіла. Ды ён жывым ня даўся: зарэзаўся нажніцамі.

– Як зарэзаўся? Ты ж казала – патануў.

Маці моўчкі лашчыць мяне па галаве.

– А што ён такога зрабіў? Ну, вершы пісаў…

– Таму і прышлі, што пісаў… ды яшчэ па-беларуску, – маці падхопліваецца на ногі, – у мяне ж на пліце ліпавы адвар выкіпае!

Вось яно як… летась мы зь Мішкам урокі белмовы зрывалі, а мой дзядзька, аказваецца, праз тую мову загінуў. Гэта што такое трэба напісаць, каб тыцнуць у сэрца нажніцамі?

Я ляжу з заплюшчанымі вачамі і з адчуваньнем, што лепшы сябар Мішка зьнянацку аддаліўся, счужанеў і што нейкая глыбокая, напоўненая іржавай вадой мяжа аддзяліла мяне ад усяго мінулага жыцьця. У тым мінулым бесклапотным жыцьці засталіся Мішка Дасюлін, савецкая ўлада, кастрычніцкія транспаранты, Тэлесфор Данатавіч Дунчонак, наша клясная, Надзея Мікітаўна Ёнас, і ўсе астатнія настаўнікі… Хаця не, ня ўсе… Пятровіч! Вось хто мог бы стаць дырэктарам школы! Той бы ніколі не ганяў за даўгія валасы. Але ж хто яго паставіць?… Штосьці каротка рыпнула, і мне падалося, што гэта, зманліва і таямніча, адчынілася брама будучыні. Але насамрэч гэта маці, выходзячы з кухні, скрыпнула дзьвярыма.

– На, выпі, – матчына далонь падбіваецца пад патыліцу, я глытаю цеплаваты адвар і ён ценькім цурком ліецца ў вушы. – Ліпа зь мёдам… адразу палягчэе.

Заўтра Галуза з Шутовічам зноў узьлезуць на пажарную лесьвіцу. Калі не заўтра дык пасьлязаўтра Бздунчонак іх перахопіць. Пагоніць, відаць, са школы. А калі яшчэ вахцёрка памрэ… Я страсянаю галавой, адганяючы страшную думку… Да вакацыяў засталося два дні. Магчыма, дзерык і не злапае чувакоў; пасьля вакацыяў люк зачыняць на замок і пра Мішкаву вандроўку ўсе забудуцца – з гэтай шчаснай думкай камнем панурваюся ў вір трывожнага сну; і вось ужо бачу школьны дворык і чую тужлівы гуд машыны… па гуку пазнаю разьдзяўбаны Газ-51, на якім дзесяціклясьнікі вывучаюць аўтасправу, і які штодня езьдзіць па школьным двары… мутны чад засьціць вочы і немагчыма ўгледзець – хто гэта там едзе ў кодабу машыны… выціраю вочы далонямі і пазнаю Бздунчонка… «газон» павольна едзе па двары… я сыходжу ўбок, каб даць яму дарогу і ў гэтае імгненьне дзерык стукае кулаком па кабінцы і, выставіўшы руку, гарлае: – Вунь яны!.. толькі цяпер заўважаю Галузу з Шутовічам, якія ўзьбіраюцца па пажарнай лесьвіцы… нечакана Галуза, што ўздымаецца першым, зрываецца, ляціць долу… я спалохана ачомваюся і грудзіну кранае прыкры холад… Пануе ціша, ад якой закладае вушы і кружыцца галава. У мяне такое адчуваньне, што я лячу на арэлях.

– Ма!

– Што, дзетухта! – маці, у сваёй падзёртай начной кашулі, падбягае да канапы, мацае маю вільготную чупрыну. – Увесь жа ж мокры… зараз цябе пераапрану.

– Ну, як ён там? – пытаецца праз якую хвіліну бацька са спальні.

– Сьпі ты ўжо… – маці сьцягвае зь мяне мокрую майку, насоўвае сухую, прымушае ўзьняцца з канапы. – Пастой крыху, бялізну памяняю.

Я стаю, не адчуваючы пад сабою ног, потым падаю на канапу – маці нават не пасьпела заслаць новую прасьціну, – і маё бязважкае цела ляціць ў кірунку цёмнай спаруды з адзіным сьветлым вакном пасярэдзіне. Асьветлены прастакутнік павялічваецца ў памерах і ў душы нараджаецца адчуваньне шчасьця: цётухна-вахцёрка сядзіць, схіліўшы сівую галаву, і ў руках яе цьмяна бліскаюць вязальныя пруткі.

Сумным восеньскім днём празаік Аскольд Марцэвіч сядзеў за кампутарам і пісаў чарговы аповед. Сівенькае, алавянай водцені паўсьвятло цадзілася ў вокны, наганяла дрымоту, крывіла абамлелым позехам пісьменьніцкі рот і Аскольд, штохвілі зяхаючы, крэкаў ды паціраў задумліва-маршчыністы лабешнік. І пасьля кожнага такога позеху кот Патрыцый, які спаў спаў за кампутарам, варушыў вухам і ціхенька вякаў.

Аскольду не пісалася: захрас на самым адказным эпізодзе, і ўваччу ўжо другі дзень запар брыніў напісаны заўчарашнім вечарам дыялёг.

– Ты мяне гоніш? – Андрэй споўз з канапы, укленчыў перад Наташай, крануўся вуснамі дзявочага калена.

– Не, толькі ня гэта! – Наташа прыхапілася, таропка абцягнула спадніцу.

– Наташа, я магу разьвітацца з жыцьцём, але не з надзеяй… надзеяй бачыць цябе побач…

– Андрэй, ня трэба… – дзяўчына ўспыхнула, мелькам зірнула на гадзіньнік.

– Ты кагосьці чакаеш? – Андрэй цяжка, як прыціснуты цяжарам Атлянт, падняўся на ногі.

– Я чакаю Аблонскага…

Далей пісаніна ня йшла. Герой аповесьці разьвітваўся з сваёй каханай, мусіў сказаць нейкія шчымлівыя словы, але словы тыя не нараджаліся. Паволі санлівасьць зьбегла з вачэй і пісьменьнік усё з большым раздражненьнем і злосьцю глядзеў на экран. І вось, нарэшце, чхнуўшы, як мае быць, Аскольд прасьвятлеў з твару, пальцы заляпалі па клявіятуры і на экране зьявіліся наступныя радкі:

– Наташа, з Аблонскім ты загінеш, а разам з табою загіну і я! Мне не перажыць… чуеш? не перажыць нашага расстаньня…

Хвіліну пісьменьнік мыліў вуснамі, вывучаў напісанае, потым мацюкнуўся, рашуча сьцёр – і гэтыя радкі, і палову раней напісанага дыялёгу, – і, з інтанацыяй лёгкай істэрыкі, прашаптаў:

– Патрэбныя нестандартныя хады.

Пад бокам, блытаючы думкі, зазваніў тэлефон.

Аскольд чакаў званка з Саюзу пісьменьнікаў – там абяцалі творчую камандзіроўку ў Кіргізію, – таму, падхапіўшы слухаўку, ён гукнуў імя эспэшнай начальніцы, але слухаўка азвалася голасам хаця і жаночым, але сіплаватым і незнаёмым.

– Гэта я ў васямнаццатую кватэру патрапіла?

– Ну, – Аскольд тузануў валасы на грудзіне.

– У вас, я чула, кот жыве… Якой ён пароды? Блакітная шыншыла?

– Ну, – гукнуў Аскольд, губляючы цярпеньне.

Слухаўка зьлёгку загула, насьпела працяглая паўза і жанчына на другім канцы дроту гульліва пралепятала: – А ці не пазнаёміць нам нашых кісуняў?

Ня цямячы – пра што гаворка, Аскольд перакрывіўся, загаварыў рашуча і непрыязна.

– Я ўвогуле працую, у часе абмежаваны, так што… калі ласка… без эківокаў.

– Ну што тут незразумелага: я шукаю жаніха для сваёй дзяўчынкі…

– Якой дзяўчынкі? – улякнута перапытаў Аскольд.