Adams był zaskoczony pytaniem. Dotąd zdążył poznać zaledwie statystykę kastracji z okresu jednego roku, prawdopodobnie ostatniego.

– No, czy wszystko, co mówię, jest kłamstwem? Czy każdy mój czyn jest złem…? Ale szczerze, Adams, odpowiedz szczerze.

– Nie wydaje mi się… Prawdopodobnie nie jest to nawet możliwe logicznie.

– No to nie wszystko, ale sporo… Akurat tyle prawdy, żeby uwiarygodnić kłamstwo? Akurat tyle dobra, żeby uwiarygodnić zło? Dokładnie jak każą zasady kłamliwej propagandy, hę…?

– Zgrabnie to powiedziałeś.

– A nie uważasz właśnie tak?

– Jeśli mi to tak zgrabnie sformułowałeś…

– A niby dlaczego miałem unikać sformułowania twoich opinii?

Adams sięgnął po kieliszek. Wypił dwa drobne łyki. „Do czego on zmierza? Do czego chce mnie przekonać? Co chce tym osiągnąć…?”, myśli biegły jedna za drugą.

– No, to czym mam cię przekonać, że tak nie jest? No, przynajmniej, że nie zawsze chcę, by tak było? Że jeśli coś takiego ma miejsce, to wychodzi tak czasem wbrew mej woli?

– Uwolnij Renatę!

– Renatę!? Akurat Renatę?

– Tak, właśnie ją.

– Wybacz, myślałem, że poprosisz o Natalię, może o Liliane. Obie to kobiety z klasą, fascynujące piękności. Ale o tę małą prostaczkę?

– Uwolnij Renatę.

Behetomotoh spoważniał. Zachmurzył się.

– Dzisiaj nie mogę odpowiedzieć. Decyzja nie należy tylko do mnie, ale obiecuję, że sprawa zostanie wkrótce rozpatrzona.

Obaj umilkli. Behetomotoh zmarszczył czoło. Zza przewróconych stołów, z kąta pod ścianą, mozolnie wydobywał się kompletnie pijany, zarzygany menel. W ukryciu przetrwał zamieszanie spowodowane bójką i późniejszą akcję milicji. Teraz próbował nieporadnymi ruchami wesprzeć się o stół i jednocześnie pociągnął ku sobie zaplamiony obrus. Z cukiernicy sypnął się cukier, a niezgrabny ceramiczny flakonik runął, uwalniając przywiędły kwiatek.

Skoro Człekoust sam orzekł, że Adams poznał tajniki jego administracji, oznaczało to, że poznanie przynajmniej niektórych z nich było w jego zasięgu. Adams zauważył, że część korytarza, do której codziennie doprowadza go medstrażniczka, jest oddzielona od reszty zakratowanymi drzwiami i że za dnia nie zaglądają tam inni strażnicy. Zaczął więc penetrację kolejnych pokoi. Żaden nie był zamknięty na klucz – widać przewidziano, że archiwa w nich zgromadzone zostaną mu wcześniej czy później udostępnione.

Nie wkopywał się teraz w beznadziejną, mrówczą robotę, chcąc najpierw rozejrzeć się w rodzajach statystyki. Najwięcej pokoi zajmowały pudła z danymi osobowymi mieszkańców Miasta pod Skałą; kryteria ich klasyfikacji były mętne. Najbardziej interesowała Adamsa, oczywiście, jego własna kartoteka, jednak jej nie odnalazł. Pod hasłem „Adams” nic nie było.

Odkąd wydano mu odzienie funkcjonariusza, okazało się, że może również bezkarnie snuć się po korytarzach Ochrony Obywateli, nie tylko po zakratowanym odcinku korytarza. Kiedyś sama Tamarell zachęciła go do tego.

– Nie mam czasu dzisiaj prowadzić was do archiwum – powiedziała, wypuszczając go z celi. – Znacie drogę. Dyżurny wam otworzy.

Rzeczywiście, poproszony o to, znudzony lewtan przekręcił klucz w zamku i wrócił do stróżówki.

Adams zastanawiał się, ilu jeszcze takich przypadkowych gości snuje się korytarzami ogromnego gmaszyska. Należało tylko unikać patroli z psami, rozwścieczone bestie natychmiast wyczuwały, że coś jest nie w porządku i starały się zaatakować.

Na końcu tego piętra były ogromne, blaszane drzwi, zza których dochodził hałas pracujących maszyn. Kiedy o tym wspomniał medstrażniczce, ta wzruszyła ramionami.

– Zajrzeć tam możecie, czemu nie. Tylko uważajcie, żeby was nie wciągnął jaki pas transmisyjny. Hale też będziecie inwentaryzować.

Oczywiście jeszcze tego samego dnia zajrzał za drzwi z blachy. Ujrzał tam wielką halę, w której rzędami stały mechanitony. Nieporadne, błędnie wykonane, niedziałające. Wokół krzątali się robotnicy, którzy próbowali akurat jeden z nich uruchomić.

Hala była bardzo obszerna, rzędy mechanitonów ciągnęły się w dal, jednak robotników tylko mała gromadka. Zdziwiło też co innego: rodzajów mechanitonów było niewiele. Kobiety na ogół przypominały posągi z korytarzy, sfinksy też były podobne do siebie; poza tym nieco innych ruchomych rzeźb.

Później zauważył grupę mniejszych mechanitonów, przedstawiających owady, głównie były to różne sceny z muchami, ale i miernie odrobione wojsiłki czy chrząszcze, także kilka podobizn skorpionów różnej wielkości, a jeszcze dalej, w cieniu, trochę węży.

Na oczach Adamsa ręka mechanicznej kobiety nienaturalnym ruchem roztrzaskała jej twarz. Zapytany brygadzista wytłumaczył, że oni tutaj metodą prób i błędów próbowali skonstruować działający mechaniton, a to są egzemplarze prototypowe. Mówił tonem zwykłego, zastrachanego mieszkańca Miasta pod Skałą, nie jak lewtan.

– Te tutaj to egzemplarze drugiej sprawności. Mamy poprawić ich funkcjonowanie.

– Niektórych się nie da naprawić. – Adams wskazał na mechaniton o całych kończynach odlanych z jednego kawałka materiału.

– Z niektórymi będzie trudniej – powiedział majster, unikając jego wzroku.

– Mało urozmaicone te rzeźby: trochę niewiast, owady, skorpiony.

– Takie miały być. Wyroiły się w wyobraźni jednego śledzonego i stamtąd zostały podejrzane, żeby mu spasowały. Tyle roboty dla jednego zasrańca. – Robotnik splunął przeżutym tytoniem i wyszczerzył zęby w uśmiechu.

– Główny konstruktor to Gerbert…? – podsunął Adams.

– Nie. Taki stary, brodaty. Inaczej go nazywali. – Robotnik pokiwał głową. – Ale widzi pan, jak on się na tym znał…

– To dlaczego je robił?

– Powiedziano nam, że to droga do wolności. Że jak zrozumiemy ich konstrukcję, będziemy tyle wiedzieć, co ten Gerbert właśnie. Bo to on był majstrem nad majstrami, a jego mechanitony nie miały sobie równych. Wtedy uda się poznać działanie zamka, który Herbert zamknął nad nami, i zrobić klucz do niego.

– Gerbert was tutaj zamknął?

– Gerbert zamknął naszego władcę, a nas z nim. – Brygadzistę rozmowa coraz bardziej denerwowała. – A wy co o takie rzeczy pytacie…?! Jakbyście sami nie wiedzieli. Ja tu gadał o niczym nie będę. Robota nie może czekać.

Nieoczekiwanie rozsierdzony odszedł kierować beznadziejnymi próbami uruchomienia wadliwej maszyny.

Wychodząc, Adams zauważył całkiem udatnie odrobione czerwie na gnijącym mięsie. Mechanitony robaczym ruchem to wychylały się, to zagłębiały w bryle trawertynu, naśladującej padlinę.

„Prosty ruch łatwiej odrobić”, pomyślał.

Uwolnienie Renaty okazało się tymczasowo niemożliwe, jednak Człekoustowi udało się załatwić dla Adamsa widzenie z nią. Oczywiście, mogło się to odbyć wyłącznie w budynku Ochrony Ludności. Widzenie miał zabezpieczać przodownik Ciaken. Od czasu przybycia do Miasta pod Skałą Renata przebywała w więzieniu pod zarzutem nielegalnego przekroczenia obu granic. Adamsowi zarzut ten wydawał się absurdalny, skoro nie wysunięto go w stosunku do niego samego. Jednak Behetomotoh niezmiennie wywodził, że nie może samowolnie zmienić statusu Renaty. Obecnie stosunki z Kram oziębły i spotkania władców rzadko się odbywały. A przecież wolność mało znaczącej dziewczyny lokowała się na odległym miejscu na długiej liście spraw do wyjaśnienia między oboma władcami.

Ribnyj wiódł Adamsa długimi korytarzami. Było to bezpośrednie podziemne przejście, prowadzące do Miejskiego Odosobnienia. W korytarzu przykro cuchnęło. Obficie leżały psie odchody (korytarz wykorzystywano do szkolenia psów milicyjnych i ich przewodników), jak również zaschnięte rzygowiny. Widać funkcjonariuszom zdarzało się popić na służbie. Zdarzało się im też ulżyć pęcherzom, bo przy ścianach trafiały się cuchnące kałuże o różnym stopniu wyschnięcia.

Renata już czekała przy rozmównicy. Nie zmieniła się wiele, choć Adamsowi wydała się drobniejsza, niż ją pamiętał. Była w szarej, grubo tkanej bluzie i takich samych spodniach. Podniosła na niego zmęczone spojrzenie, w którym nie było blasku. Może nie spała od dawna, chociaż jej oczy nie były zaczerwienione.

Ribnyj pozwolił Adamsowi usiąść koło Renaty. Chwilę milczała.

– Dobrze cię tu traktują?

– Tak. Jest w porządku – powiedziała matowym głosem, nie podnosząc ciężkich powiek.

„Gdzie podziała się jej wesołość?”

Adams dowiedział się od Ibn Khaldouniego, że podobno uwięzionych uczy się zestawu typowych odpowiedzi, wyłącznie których wolno im używać. Jednak on sam mógł (a przynajmniej tak myślał) zadawać dowolne pytania.

Odsunął jej kosmyk włosów z czoła. Nie były nawet ciemno-miodowe ani tym bardziej blond.

Renata zadrżała pod jego dotknięciem.

– Nie są tak piękne, co?

– Są.

– Jak nie mogę ich myć w ziołach, to pociemniały. To jest ich naturalny kolor. Ciemniejsze już nie będą.

Uśmiechnął się. Położył dłoń na jej dłoni.

– Twoje ręce, Hemfriu!

– Tak?

– Ty masz piękne paznokcie, a nie…

– Znowu mam paznokcie. Szpony zerwali mi w śledztwie. Paznokcie zdążyły już odrosnąć.

Renaty to nie ucieszyło, rzuciła mu szybkie spojrzenie.

– A włosy przykrywające dawne blizny?

– Spalili je w czasie przesłuchań.

– Wszystkie?

– Tak. Wypalili je bardzo dokładnie. Ale już się zagoiło.

– Nie odrosły?

– Nie. Odrosła normalna, biała skóra.

– Dawno to się stało?

– Nie liczyłem dni, ale to już kilka tygodni. – Jej niepokój udzielił się Adamsowi.

– Czy opuszczasz swoją celę?

– Tak. Często wychodzę z nadobywatelem komendantem na spacery czy do kawiarni.

– Zawsze z nim?!

– Najczęściej. Pozostaję pod nadzorem.

Renata patrzyła na niego swoim dawnym przenikliwym spojrzeniem, lecz nie było w nim ani odrobiny wesołości.

„Jak przeniknąć, czy Hemfriu mówi prawdę?”

„Jakby chciała zajrzeć do mojego wnętrza. Dlaczego ona mnie o to wypytuje?”, zastanawiał się.