Тыталь адразу скочыў убок і ірвануў пісталет з кабуры. Ударыла імклівае кароткае полымя. Адзін раз, другі.
У адказ прагучала частая чарга аўтамата, і чубаты, вылаяўшыся, паваліўся на зямлю...
Стрэлы Тыталя вярнулі Грэчкавым нагам сілу. Ён, прыгнуўшы галаву да грудзей, кінуўся наўцёк. Чаргу з аўтамата, якая пранізала Тыталя, Грэчка чуў ужо за сабой і падумаў, што гэта б'юць па ім.
— Стой, стой!..— пагнаўся за Грэчкай вокліч.
Але ён, не азіраючыся, утуліўшы галаву ў плечы, бег колькі духу. Воклічы, што даносіліся да Грэчкі, яго быццам падганялі. Уцячы, уцячы — часта калацілася, аж знемагаючы, сэрца. Гэта партызаны, яго пагібель. Далей, далей ад іх! Яму гэтыя людзі здаваліся цяпер страшней за ўсё.
Грэчка адбег ужо з сотню крокаў, як неспадзявана наперадзе акрэслілася яшчэ адна постаць. Яна стаяла на шляху, які вёў да ратунку. Далей за ёй былі блізка відаць кусты. Цёмныя густыя кусты.
Грэчка прыпыніўся, пахапліва ўскінуў вінтоўку і, амаль не цэлячыся, стрэліў. Ён хацеў перазарадзіць вінтоўку і стрэліць яшчэ раз, але ў тую хвіліну да яго падскочыў другі партызан, што апынуўся збоку ад Грэчкі, замахнуўся сваім аўтаматам і з усёй сілы ўдарыў паліцая прыкладам па галаве. Перад вачыма Грэчкі ўспыхнула зялёнае полымя, і ён адразу зваліўся.
— Ах ты, падлюка!.. Ну, праўда — падлюка!
Партызан — гэта быў Вася Крайко — асвятліў паліцая кішанёвым ліхтарыкам. Святло ліхтарыка выхапіла з цемры нерухомае скурчанае тулава і паблізу яго вінтоўку, якая валялася на зямлі. Вася схапіў вінтоўку і навёў ліхтарык на твар паліцая. Неспадзявана для сябе Крайко пазнаў, што гэта Грэчка: — У, гніда! — прамовіў хлопец з гідлівасцю. Ён пагардліва штурхнуў труп нагой.
3...
Ну, вядома, месяц зіхціць. Перад насыпам такая відната, хоць кніжкі чытай: кожная травінка асветлена. Рэйкі блішчаць здалёк — яны бягуць цераз лясок у адзін і другі бок і знікаюць.
Колькі закаханых глядзела на гэты месяц і ўздыхала: ах, як хораша! І Шашура таксама глядзіць на яго, глядзіць з-пад насунутай набакір кепкі, прыплюшчыўшы вочы і... таксама ўздыхае. Але не зачаравана, а сярдзіта. Чорт бы цябе пабраў, месяц, як ты не ў час выпаўз!
Па насыпе прайшла паволі група патрульных. Шашура ляжаў на высецы каля пня і, слухаючы ціхую іх гаворку, якую было добра чуваць, сачыў за імі, — хутчэй бы яны ішлі. А немцы быццам знарок не спяшаліся.
Як толькі яны адышлі крыху, Шашура намерыўся падбірацца да насыпу.
— На рэйкі!.. Дэтанатары не згубілі?— Зашаптаў падрыўнік.
Ён прапоўз некалькі крокаў з двума таварышамі — іншыя засталіся прыкрываць — і раптам скамандаваў:
— Стой!
Каб ён праваліўся, гэты патруль,— яны вяртаюцца.
— Назад,— даў знак падрыўнік сваім таварышам.— Ды не вытыркайцеся!
Шашура ляжаў, лаяў у думках месяц і чакаў. Гэты неспакойны чалавек быў, калі трэба, на дзіва цярплівым. Трэба чакаць і чакаць, каб не сапсаваць усё. Толькі калі патрульныя адышлі далёка, ён зноў папоўз з памочнікамі да пуці.
Яны ўжо ўзабраліся на насып і пачалі разграбаць жвір, як наводдаль прагучала чарга, за ёй другая. Шашура адразу азірнуўся: стралялі па іх, мусіць, з засады. Ён кінуў позірк на міну, якая ляжала каля рэйкі: закапваць ці не? Напэўна, прыдуць і адкапаюць яе, а падрыўніку такая рэч ніколі не будзе лішняй, хоць у хлопцаў ёсць іх яшчэ некалькі. А вось у яго ў кішэні ляжыць супроцьпяхотная,— ён быў запаслівы на гэта, — такая тут вельмі можа спатрэбіцца. Скамандаваўшы, каб іншыя адыходзілі, Шашура хутка закапаў міну і адбег.
Сюды набліжаліся гітлераўцы. Яны яшчэ здалёк пачалі абстрэльваць лес, і над хлопцамі поблізу бзыкалі кулі. Але падысці да лесу і да рэек, дзе толькі што былі партызаны, патрульныя пабаяліся.
Усё сарвалася. Шашура хутка абдумаў становішча: трэба адыходзіць, пакуль не позна. А рэйкі?.. Што ж рэйкі? Нічога не зробіш: гітлераўцы будуць лазіць тут увесь час...
Ён заўважыў, што злева ад вёскі на стрэлы бягуць паўз насып яшчэ дзесяткі два немцаў.
Шашура даў загад адыходзіць. Ён сам першы ўвайшоў у лясную цемру і так наперадзе ступаў увесь час, калі-ні-калі правяраючы, ці не адстаў хто-небудзь. Не аднаму з хлопцаў нізкае галлё біла па твары, не адзін з іх натыкаўся ці на нявіднае карэлае дрэва, ці на тонкі пругкі дубец маладняку. Потым з паўгадзіны, а мо' і больш, ішлі полем,— тады пачулі недалёка ляскат мотадрызіны. Шашура, відаць, вёў так, каб ад чыгункі не аддаляліся...
Яны прайшлі, напэўна, не менш сямі кіламетраў, пакуль не спыніліся ў хмызняку каля балота. Блізка быў золак.
— Сарвалася... І дадому сорамна ісці. Хоць — чаго сорамна?
— Што ж, прычына ўважлівая...
— Усяк бывае. На тое — вайна.
— Як гэта — усяк?— сярдзіта адгукнуўся Шашура.— Выдумаюць жа, каліна-маліна: усяк бывае! Канешне — усяк, у таго, хто думае: як будзе, так будзе. Адным словам, куды вецер падзьме... А ў мяне, чорт пабяры, не было такога, каб я хадзіў попусту! Вы бачылі калі-небудзь такое? Хто бачыў, — скажы!
Не бачылі?.. То няўжо ж мне цяпер прыдзецца вярнуцца ні з чым? Дажыць да такой ганьбы!..
— Што ж, наступную ноч будзем чакаць?
— Пакуль пачакаем дня. А там — пабачым, можа, і ночы, калі будзе трэба...
Неўзабаве яны зноў падышлі да чыгункі.
Размясціліся ў лазняку і чаратах; адсюль было відаць, што каля высокага насыпу ляжыць нейкая бязладная гарбатая груда. Гэта валяліся пакарэжаныя вагоны, ад некаторых з якіх засталіся цяпер амаль адны шкілеты...
Шашура яшчэ ў змроку, стараючыся не хлюпаць у вадзе, асцярожна прадзіраючыся праз зараснік чароту, падабраўся да аднаго з гэтых вагонаў. Выбраўшы зручную мясціну у абломках вагона, ён засеў і ў шчылінку стаў уважліва назіраць за дарогаю. Доўга-доўга мясціна гэта здавалася зусім пустой, але неяк Шашура ўсё ж улавіў за палатном наводдаль галасы. На якой мове гаварылі, нельга было зразумець, але падрыўнік і без гэтага ведаў: «Засада».
Калі добра развіднела, немцы, ужо не тоячыся, узняліся і, пусціўшы некалькі чэргаў, падаліся да станцыі.
Станцыя была блізка. Яе спалены будынак чарнеў па другі бок насыпу праз якія-небудзь семсот метраў, аддзелены ад той мясціны, дзе ляжаў Шашура, вялікім зялёным поплавам. Побач з панурай, пустой каробкай станцыі туліўся нядаўна пабудаваны барак, у якім, відаць, цяпер і жылі начальства ды ахова. Перад станцыяй цягнулася некалькі радоў калючай агарожы, а ў адным месцы з гэтага боку Шашура ўгледзеў замаскіраваную горку дзота...
Час ішоў ды ішоў, а падрыўнік усё ляжаў, чакаючы зручнага выпадку. Вылазіць на насып проста так, без адпаведнай абстаноўкі, як думаў Шашура, было б вельмі рызыкоўна. Так можна лёгка і справу сапсаваць, і галаву злажыць, бо гэтая мясціна са станцыі добра відаць. А гэтай «абстаноўкі» пакуль што якраз і не было...
Па насыпу блізка пратупаў абходчык, потым вяр-
нуўся. Ужо стала добра ўграваць сонца, калі падрыўнік пачуў далёкі шум самалётаў, які паступова грозна мацнеў. Шашура стаў сачыць за небам, якое поўніў магутны гул, і, нарэшце, убачыў агромністую стаю самалётаў з чырвонымі зоркамі, што ішлі з захаду. Самалёты нібы кіраваліся ў бок станцыі, на якой узнялася бязладная страляніна.
Самы час! Немцы цяпер будуць больш глядзець у неба, чым на пуці.
Ён разам з двума хлопцамі выбраўся на дарогу... Усе пачалі хутка раскапваць шчэбень. Прысыпалі дзве міны, разраўнялі. Шашура азірнуўся ў бок станцыі — здавалася, што заўважылі. Не, усё добра.
Хлопцы пакаціліся ўніз з насыпу. Шашура прыклаў вуха да рэйкі — ці не ідзе поезд. Не, не ідзе... Праверыў вачыма, ці добра замаскіраваны міны, азірнуўся па баках і тады спрытна ссунуўся ўніз.
— Будзем яшчэ сядзець?
— А як жа, а раптам абходчык знойдзе міны?.. Хіба ж можна, каліна-маліна, так фармальна рабіць: падлажыў і ўсё...
Прайшло некалькі немцаў. Адзін з іх штосьці апавядаў іншым... Нічога не заўважылі... Шашура супакоена апусціў аўтамат.
Нарэшце пачуўся працяжны свіст паравоза, і хутка падрыўнік, углядаючыся ў гэты бок, убачыў белы дымок, які раз-по-раз пругка пыхкаў угару і паволі набліжаўся...
