Литмир - Электронная Библиотека

Ранняй вясною давялося яму вярнуцца ў тыя месцы, адкуль пачыналася летась адступленне.

На Курскай дузе на Аляксееву роту навалілася больш за трыццаць варожых танкаў. Ён цэлы дзень вёў няроўны бой i, хоць было вельмі цяжка, не прапусціў ix танкі.

Пад вечар машыну Аляксея спалілі, а яго самога ранілі, i, каб не выратаваў пяхотны сержант Праворны, то тут бы i скончылася, напэўна, яго жыццё.

У шпіталі выявілі, што ён хварэў на туберкулёз, улічылі яго раны i рашылі на паўгода паслаць у тыл адпачыць, паправіцца, але ён папрасіўся ў дзеючую армію.

— Які цяпер можа быць адпачынак, ды яшчэ афіцэру. Пішыце ўжо — годзен...

Вярнуўся Аляксей пад Віцебск, дзе з самай восені быў у тых непрыкметных баях, якія вёў яго батальён...

4...

Абсталявалі зямлянкі. У кожнай былі нары з жэрдак, накрытыя зялёнай травою, засланыя шорсткімі плашч-палаткамі.

Расцерабілі, падрыхтавалі палянку для танкавага парку.

На роўнай, прысыпанай жоўтым пяском лінейцы, што цягнулася ўсцяж зямлянак, ранкам i ўвечары, як да вайны, адбываліся пераклічкі i праверкі. Камбат прымаў даклады дзяжурных па батальёну, рабіў наганяй за кепска прыбраныя нары ці абы-як кінуты камбінезон, старшына аб'яўляў, хто ідзе назаўтра ў нарад. Нарадаў было многа, асабліва сержантам. Сонцаў з Быстровым хадзілі ў нарады амаль праз дзень.

Сонцаў прымаў назначэнні ў нарад не толькі без нараканняў, a нават з ахвотай. Любіў сержант ездзіць па ваду ў вёску, калоць дровы, з задавальненнем мыў кацёл.

— Трэба папрасіць, каб цябе на кухню на пастаянна назначылі, — кпіў Быстроў над таварышам, — памочнікам повара ці катламыем: вельмі ж ты тут на месцы. Не тое што ў «трыццацьчацвёрцы»...

Вольныя ад нарадаў танкісты — большасць з ix афіцэры — цэлымі днямі займаліся «пеша па-танкаваму» i страявой падрыхтоўкай. На полі, ускрай лесу, на вясёла-зялёных палянках у розных месцах амаль да цямна чулася:

— Раз, два! Цвярдзей!

— Напра-а-ва!.. Нале-е-ва!

Сонцаву ў першы ж дзень страявая апрыкрала. Ён займаўся ёю так, нібы выконваў нудны абавязак, прыдуманы невядома для якой патрэбы. Быстроў не вешаў галавы, пасмейваўся сабе, сыпаў каламбурамі і, здавалася, быў зусім задаволены сваім лёсам.

— Ты што блішчыш, як медны грош? — сказаў аднойчы з непрыхільнасцю Сонцаў.

— Таму, што Сонцаў не свеціць, — i раптам загаварыў сур'ёзна, па-змоўніцку: — Свята сёння ў мяне.

— Якое?

— Першая ў гэтым тыдні... пятніца!

I, кпліва пасміхаючыся, ляпнуў таварыша па плячы.

Каму прышлася да спадобы страявая, дык гэта лейтэнанту Гогабярыдзе. Лейтэнант кіраваў страявымі заняткамі ў роце. Ён быў добрым, можна сказаць, прыроджаным страевіком.

Да вайны Гогабярыдзе, які быў тады сержантам, сваімі здольнасцямі i поспехамі на гэтай ніве славіўся на ўвесь полк. Ніхто не ўмеў, напэўна, так прыгожа i лёгка рабіць усё, што належала па страявому кодэксу, як гэты стройны фарсісты танкіст. У вайне яму прышлося развітацца ca сваім палком, a ў новых часцях аб яго здольнасцях мала хто ведаў.

Цяпер Гогабярыдзе зноў захапіўся любімай справай...

Над усім гэтым было галоўнае, што непакоіла кожнага — ці хутка дадуць машыны?

На перапынках, разлёгшыся на траве, сабраўшыся ў кружок, ці перад вячэрняй праверкай часта заводзілі размовы пра ix, успаміналі, нібы любых. Многа каму здавалася тое, што яны робяць цяпер, няважным, амаль непатрэбным, сапраўднае, вартае ўвагі, лічылі, пачнецца тады, калі прыдуць танкі, калі ўсе сядуць зноў у «трыдцацьчацвёркі».

Нязвыклым было пасля фронта салдатам гэтае мірнае жыццё. Усё чамусьці незразумелым i зманлівым здавалася: i цішыня, i бяспечны спакой, ад якіх адвыклі даўно. Насцярожана слухалі паўзабытыя гукі ціхага ляснога жыцця, чакаючы недаверліва, што цудоўную веснавую казку лесу раптам зменіць трывожная ява.

Гэты настрой быў i ў Аляксея, які рабіў свае ротныя справы з няведамай раней абыякавасцю, без цікавасці кіраваў заняткамі.

Разы два камбат гаварыў пра яго роту, як пра горшую, але Аляксей адносіўся да гэтага больш як калі спакойна. Ён жыў адным —чаканнем, чаканнем, калі мінуць ціхія, пуставатыя дні i настане сапраўднае, жаданае.

У канцы першага тыдня сабраўся партыйны сход брыгады. Сышліся ў клубе — на палянцы, дзе ўжо былі ўкапаны радамі лавачкі; размясціліся на першых трох радах.

Палкоўнік Бяссонаў рабіў даклад пра становішча брыгады i пра задачы. Ён амаль не гаварыў пра агульную абстаноўку, a стаў расказваць пра роты, пра паводзіны камандзіраў, i ў радах адразу наступіла цішыня.

— Чакаць папаўнення — не значыць, што можна сядзець, склаўшы рукі, ды хадзіць на вёску да баб. Тут у нас — ядро, — толькі тады, калі яно будзе моцным, мы зможам з'яднаць папаўненне i ўмацаваць брыгаду... A ў нас ёсць дзеячы, у тым ліку, не сакрэт, i камуністы, якія рашылі адпачыць, думаюць жыць на першай перадачы! Курорта захацелі!

Аляксей пры гэтым адчуў, што ў грудзях паявіўся халадок, сядзець стала нязручна. Ён неспакойна паварухнуўся: «Зараз пра мяне скажа»...

Але Бяссонаў загаварыў пра камандзіра трэцяга батальёна. «Здаецца, абміне»... Аднак палкоўнік не абмінуў.

— Я заўважыў, што Лагуновічу таксама курорта захацелася. Стаміўся Лагуновіч! Зямлянкі абсталяваны кепска... Заняткі па тактыцы ўчора не падрыхтаваў...

Аляксей сустрэўся позіркам з камбрыгам — у твар яго ўдарыла здрадлівая гарачыня. Хацелася ўскочыць, кінуць у адказ: «Няпраўда, справа зусім у іншым!..» Але ён стрымаўся. Ён кепска чуў, што гаварыў палкоўнік далей, у памяці асела крыўднае — «таксама курорта захацелася».

Дасталася Аляксею яшчэ i ад камбата.

— Ну, наваліліся!.. — стараючыся схаваць няёмкасць, паспрабаваў пажартаваць старшы лейтэнант. — Што гэта сёння ўсе на мяне — усе шышкі.

Лейтэнант Якавенка, які сядзеў поруч, адгукнуўся:

— Знаюць, на каго ім сыпацца! Правыльно воны сыплюцца.

— Чаму гэта правілына?

Але Якавенка не адказаў. Старшы лейтэнант, заўважыўшы, якую сур'ёзную міну нагнаў на свой твар таварыш, глянуў на прэзідыум: на ix пазіраў Бяссонаў.

Пасля сходу, калі вярнуліся ў зямлянку, Аляксей зноў пачаў перапыненую размову:

— Значыцца, ты лічыш, што правільна?

— З адною папраўкай. Можэ, мала далі?

— Ты жартуеш... А мне, чорт пабяры, крыху прыкра: перад усёй брыгадай аславілі.

— Але — сутнасць правільная?

— Сутнасць? У тым i справа, што сутнасць не правільная. Ну, ёсць такое, аслабіў пояс. А чаму? Таму, што курорта захацелася?

— A вынікі — адны?

— Вынікі!.. Я так ірваўся, думаў хутка — наперад. А тут...

Старшы лейтэнант ледзь не вылаяўся.

— Калі б хоць машыны хутчэй далі!

5...

Аляксей, хоць вельмі стамляўся за дзень, уночы часта пакутаваў ад бяссоння. З вечара хацелася спаць, але пазней, калі ён, распрануўшыся, ляжаў на нарах у зямлянцы, сон чамусьці паступова адыходзіў. То нібы ў зямлянцы душна, то пад бокам муляе нейкі рубец, то камар над вухам звініць... Як назойлівыя авадні, адна за адной пачыналі кружыць думкі. Ён спрабаваў адагнаць ix, расказваў сам сабе паўзабытыя вершы, хаваў галаву пад падушку, але нішто не дапамагала.

Аляксей спазнаў гэтую бяду ўпершыню. На фронце ён засынаў легка i хутка, ніколі не бачыў сноў, прачынаўся заўсёды цяжка i неахвотна, так што не адразу можна было дабудзіцца.

Ён — чалавек цярплівы, прызвычаены да розных франтавых нягод, мог спаць на марозе, седзячы ў танку, сагнуўшыся ў крук. Прытым не драмаў, як другія, a спаў. I пасля гэтага сну заўсёды адчуваў сябе лёгка, бадзёра, ніколі не чуў болю ў галаве, як іншыя.

Думаў не раз: пойдзем у тыл, з якой асалодаю адасплюся i раптам — такая неспадзяванасць!

...Старшы лейтэнант хутка адчуў, што сёння таксама не засне. Ён чуў, як поруч бесклапотна храпе Якавенка, які жыў у адной з ім зямлянцы. Той звычайна засынаў адразу, як паваліцца на ложак.

13
{"b":"849554","o":1}