Хаўруснік пачынае тузаць дзяўчыну, але тая сама бярэ ў рукі сукню. Тут жа, на віду ва ўсіх, мяняе адзенне.
А цяпер, манах, бывай. Прабач, рукі мы табе развязаць не можам. Ногі, бачыш, таксама не спутваем, дарма што ты прыткі. А можа, бліжэй да бярозы яго, га?
Усе, акрамя Анеі, смяюцца.
Ладна, заставайся так, як ёсць. Паспееш яшчэ выспацца да раніцы. Ды не ўздумай вярнуцца ў Ізяслаў. Няма чаго бянтэжыць людскія душы.
Адыходзяць. На імшаніку застаецца адзін праваслаўны прэсвітэр. «О Госпадзі!» — ледзь не ў адчаі ўскліквае ён.
Знаёмы пакой у замку Рагнеды. У ім — княгіня. Заходзіць вядун Холад.
Рагнеда. Што табе, Холад, не сядзіцца ў тваім свяшчэнным лесе? Хіба цябе непакояць чужыя багі?
Xолад. Маю справу да княгіні.
Рагнеда. Я ўжо іншы раз хачу, каб вы рабілі свае справы без мяне.
Холад. Без прыхільнасці княгіні нельга.
Рагнеда. Гэта багі табе такую пачцівасць падказваюць?
Xолад. Княская ўлада — боская ўлада.
Рагнеда. Якая ў цябе справа?
Холад. Наконт дачкі твайго злотніка.
Рагнеда. Мне казалі, што яна нібыта знікла кудысьці?
Холад. Нашы багі наставілі яе на правільны шлях. Яна вярнулася.
Рагнеда (здзіўлена). Як вярнулася?
Холад. Пра тое адны багі ведаюць. Гэта іх тайна, як уплываць на людзей.
Рагнеда колькі часу маўчыць, ходзіць задуменна па пакоі. Спыняецца.
Рагнеда. Значыць, лёс дзяўчыны вырашаны?
Холад. Так.
Рагнеда. I чаго ад мяне твае багі чакаюць?
Холад. Каб прыйшла да свяцілішча.
Рагнеда. Калі?
Xолад. Сёння ўвечары.
Рагнеда. Ты чуў, што вялікі князь ужо прыняў хрысціянскую веру?
Холад. Чуў.
Рагнеда. I што ён нам скажа, калі дазнаецца, што дачку яго чалавека, а злотнік ягоны чалавек, дарма што тут, у Ізяславе, жыве, дык што ён скажа нам, калі дачуецца, што дачку яго чалавека прынеслі ў ахвяру драўляным багам?
Xолад. Такая воля багоў, няхай, як ты кажаш, хоць і драўляных. Але не табе, княгіня, здзекавацца з іх. Цяпер хапае каму рабіць гэта. Таму мы павінны абараняць сваіх багоў.
Рагнеда. Адкуль ты ўзяў, што здзекуюся? Але злотнік кажа, што ты знарок наваліўся на яго.
Xолад. Такая воля багоў.
Рагнеда зноў моўчкі ходзіць па пакоі.
Рагнеда. Ладна, я згаджуся прыйсці да свяцілішча. Але з той умовай, што выбар ахвяры адбудзецца нанава, пры людзях. На каго багі пакажуць, таго няхай і бяруць сабе. Няхай перад імі стануць хлопцы і дзяўчаты. А багі пакажуць, каго хочуць.
Вядун думае, пасля з неахвотай ківае ў знак згоды галавой, выходзіць.
(Пляскае ў далоні, кліча кагосьці.) Гэй!
Каля свяцілішча ў лесе, што паблізу горада Ізяслава, людскі натоўп. Вядун Холад, княгіня Рагнеда стаяць побач. За імі — нейкія язычніцкія святыя. Хтосьці са служак свяшчэннага лесу перацірае вяроўкаю знізу драўлянага ідала. Насупраць размясціліся паўкругам на пэўнай адлегласці адзін ад аднаго дзяўчаты і хлопцы ў белым адзенні. Сярод іх — Анея. Служка, які перацірае ідала, увесь час пазірае на яе, нацягваючы вяроўку так, каб пакласці ідала насупраць Анеі. Людзі зачаравана сочаць за гэтым ягоным свяшчэннадзеяннем. Хтосьці выдае невыразныя гукі — ці то горлам, ці то з дапамогай музычнага інструмента. А можа, грае так наструненая вяроўка. Нарэшце служка перацірае дрэва, драўляны ідал падае на траву, паказваючы вострай галавой на Анею. Чуюцца розныя галасы — радасці, расчаравання і горычы. Злотнік кідаецца з-за натоўпу да дачкі.
Холад (да княгіні). Бачыла, багі зноў пацвердзілі свой выбар!
Рагнеда (сумна і злосна). Багі нашы сапраўды вельмі настойлівыя ў сваім жаданні. Асабліва ты, вядун!
Рагнеда ў суправаджэнні ведуна, які штосьці даводзіць ёй, пакідае ахвярную паляну.
У Рагнедзіным доме на Лыбядзі ў Кіеве Ізяслаў з радасцю кідаецца да чалавека, які расчыняе перад ім дзверы. Гэта — Фар, выхавацель велікакняскіх дзяцей.
Iзяслаў. Дзядзька Фар!..
Фар. Не забыў мяне ў сваім далёкім Ізяславе, княжыч?
Iзяслаў. Сам бачыш, не!
Фар. А я ўжо каторы дзень пасылаю людзей на бераг Дняпра, чакаем ладдзю.
Ізяслаў (усё яшчэ радуючыся). Мы — конна! Нам з дружыннікам матухна дазволіла ад Турава сесці на коней.
Фар. Ну і як? (Ляпае княжыча па клубах.) Не набіў мазалі?
Ізяслаў. Я ў сядле добра трымаюся.
Фар. Далёка адсюль твой Ізяслаў? Я ўсё прыкідваю ў галаве, дзе ён? Знаю, што ў Полацкай зямлі.
Ізяслаў. О, дзядзька Фар! Туды доўга ехаць, а яшчэ даўжэй плысці. Калі з Кіева, то спярша па Дняпры, пасля па Бярозе, затым ужо наша Свіслач. Горад наш яшчэ далей. На самым пачатку яе. Скажы, Фар, а як тут мае браты, сёстры? Маці найперш прасіла паклапаціцца пра іх.
Фар. Што тваім братам ды сёстрам? Яны ў Кіеве. Гэта ты, небарака, у глухамані. Але цяпер, думаю, усё мінецца. Вялікі князь нездарма адтуль выклікаў. Як княгіня?
Ізяслаў. Доўга сумавала. Цяпер гаспадыняй жыве ў нашым замку.
Фар. Спалохалася, калі ганец па цябе прыскакаў?
Iзяслаў. Яна ж — маці!..
Фар. Так, маці.
Ізяслаў. А навошта мяне бацька паклікаў? Дараваў мне ўчынак той?
Фар. Тваім учынкам кожны бацька павінен ганарыцца, княжыч. Праўда, спярша гарачка розум затлуміла. Ну, ды не мне судзіць князёў. А навошта паклікаў цябе бацька, дакладна не ведаю… Але не хвалюйся. Ты пакуль з дарогі памыйся, з братамі пагавары. Ты ж помніш іх?
Ізяслаў. Братоў помню. I Мсціслава, і Усевалада, а сясцёр — не.
Фар. Цяпер тут і Яраслаў жыве. Сёстры, як і ты, на маці падобны, а браты — на бацьку.
Ізяслаў. А Яраслаў — хіба наш?
Фар. Раз выхоўваўся з вамі, значыць, ваш.
Iзяслаў. Скажы, Фар, а ўвогуле… дзяцей у вялікага князя многа?
Фар. Адных сыноў — дванаццаць. Акрамя вас, што нарадзіла Рагнеда, — Вышаслаў, Святаполк, Святаслаў, Барыс, Глеб, Станіслаў, Пазвізд, Судзіслаў… Ну, а дзевак, дык… Ладна, княжыч, у нас часу пагаварыць яшчэ будзе. Ты тут прывыкай пасля дарогі, а я наведаюся ў замак, скажу вялікаму князю, што ты прыехаў. Гэй! (Пляскае ў далоні.) Хто там, нясіце княжычу Ізяславу чыстае адзенне, няхай умываецца ды адзяваецца! Ды паклічце да яго братоў і сясцёр!
Фар выходзіць. Сапраўды, пакуль Ізяслаў умываўся ды адзяваўся з дапамогай прыслужніка, да яго прыбеглі браты-падлеткі, сёстры меншага ўзросту.
Усевалад. Дарэмна не паспеў на хрышчэнне ў Кіеў! Ці, можа, знарок спазніўся?
Iзяслаў. Дарога вялікая.
Усевалад. Дзе гэта твой горад?
Ізяслаў. Як табе сказаць? Усе пытаюцца, дзе Ізяслаў, я тлумачу, а па вачах бачу, што мала хто разумее, дзе гэта. Трэба было сесці, брат, на каня ды разведаць дарогу да нас. А разам — і маці пабачыць. Нябось забыў нават аблічча яе?
Усевалад. Ты так гаворыш, быццам мы знарок?
Мсціслаў. Я добра помню маму. Нават помню, як вы з ёй ад’язджалі з Кіева.
Ізяслаў. А я вось гэтага якраз і не помню. Што было да таго, помню, а як пакідалі Кіеў — забыў.
Усевалад. Горад твой завецца па табе?
Iзяслаў. Так хацеў вялікі князь, а наш бацька Уладзімір Святаславіч. Горад будаваў для нас ён.
Мсціслаў. Пачакай, Усевалад, няхай Ізяслаў раскажа пра маму.
Першая княжна. Ага, няхай!
Ізяслаў (глядзіць на іх). Вы — мае сёстры?
Другая княжна. Сёстры, сёстры!
Ізяслаў. Які лёс у нас!.. Мець бацьку і маці, а жыць паасобку. Мама часта ўспамінае вас, тады плача, як успамінае.
